Τελικά, η απόφαση του πρώην πρωθυπουργού να πραγματοποιηθούν οι εθνικές εκλογές στις 4 Οκτωβρίου είχε και συνέπειες πέραν του πολιτικού πεδίου. Τι θέλω να πω; Οι διοργανωτές του 1ου Διεθνούς Φεστιβάλ Δρόμου είχαν από καιρό αποφασίσει το φεστιβάλ να λάβει χώρα στα τέλη Σεπτεμβρίου. Η αναγγελία των επικείμενων εκλογών τού άλλαξε τα σχέδια και η ημερομηνία μετατέθηκε για την Παρασκευή, 16 Οκτωβρίου (το φεστιβάλ κράτησε έως την Τρίτη, 20 του μηνός). Αποτέλεσμα; Η νεροποντή της Παρασκευής και του Σαββάτου παραλίγο να βουλιάξει και τους καλλιτέχνες αλλά και όσους προσπάθησαν να παρακολουθήσουν έστω και κάποια από τα δρώμενά τους.
Ηταν μια δύσκολη αποστολή: μιλάμε για διακόσιες πενήντα (250) παραστάσεις από τετρακόσιους (400) και πλέον καλλιτέχνες, όχι μέσα στην ασφάλεια και τη στεγανότητα θεατρικής αίθουσας αλλά «στη μέση του δρόμου.
Εντυπωσιακό θέαμα
Ευτυχώς, τη νύχτα της Παρασκευής, οπότε και πραγματοποιήθηκε η τελετή έναρξης μπροστά από το Καλλιμάρμαρο, η τύχη χαμογέλασε: ήδη από το μεσημέρι, η καταρρακτώδης βροχή είχε κοπάσει, μάλιστα, το απόγευμα ο ήλιος έκαιγε και οι πάντες μούλιαζαν μέσα σε μια τροπική, ανυπόφορη υγρασία. Η βραδιά όμως ήταν πολύ γλυκιά και η ομάδα Helix, υπό την καθοδήγηση του Νίκου Χατζηπαππά (καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ) μας έδωσε μια πρώτη γεύση από το τι επρόκειτο να συμβεί στους δρόμους της Αθήνας: ένα εντυπωσιακό θέαμα εμπνευσμένο από την «Κοσμογονία» του Ησιόδου. Θα ήταν ακόμα καλύτερη αν έλειπαν οι στομφώδεις, επαναλαμβανόμενες αρχαιοελληνικές φράσεις -κραυγές μάλλον- καθώς τόσο η μουσική και το εικαστικό μέρος (φωτισμοί, σκηνικά) όσο και η κίνηση των ηθοποιών αρκούσε για να βγει προς τα έξω αυτό το υποβλητικό μυστικιστικό στοιχείο του δρώμενου. Ειδικά η χρήση των ξυλοπόδαρων με αναρτήσεις, που μπορεί πολύ εύκολα να μετατρέψει σε γραφικό ή και γελοίο ένα τέτοιο θέαμα, έγινε με ιδιαίτερη επιδεξιότητα και αποτέλεσαν αναπόσπαστο τμήμα των παράδοξων αυτών κορμιών που έτρεχαν κι έκαναν άλματα σαν να επρόκειτο για παγανιστική μυσταγωγία.
«Πού θα το πάει;»
Κόσμος πολύς είχε κατακλύσει τον περιβάλλοντα χώρο του Παναθηναϊκού Σταδίου, σχηματίζοντας ένα «π» γύρω από τη νοητή σκηνή. Υπήρχαν και καρέκλες όμως οι περισσότεροι ήταν όρθιοι. Νεαρά ζευγάρια, Φιλιππινέζες με μικρόσωμα σκυλιά ράτσας, Ινδοί, Αφρικανοί και Ασιάτες, πατεράδες με τα παιδιά τους στους ώμους, σχετικοί και άσχετοι, παρακολουθούσαν, μερικοί μαγνητισμένοι, άλλοι αδιάφοροι, αφηρημένοι. Ενα άλλο, ιδιότυπο «θέατρο δρόμου» όμως εκτυλισσόταν επί της Βασιλέως Κωνσταντίνου: τα περαστικά αυτοκίνητα και τα λεωφορεία σταματούσαν μπροστά από το Στάδιο και οι επιβάτες τους κοίταζαν όλοι από τα παράθυρα έχοντας γουρλώσει τα μάτια τους.
Την ίδια στιγμή, σε μια γωνιά της πλατείας του Σταδίου, είχε μαζευτεί η απαραίτητη «πιτσιρικαρία», η οποία, με τις κάμερες των κινητών τους κατέγραφαν αυτά που έβλεπαν κοροϊδεύοντας συγχρόνως τους πάντες και τα πάντα. Δεν έφευγαν όμως. «Κάτσε να δούμε πώς θα το πάει», φώναξε ένα από τα παιδιά στον φίλο τους που πίεζε να φύγουν.
Βροχή και πάλι
Ηταν μια ωραία βραδιά – αλλά το Σάββατο ξημέρωσε απειλητικό για οποιαδήποτε δημόσια δραστηριότητα. Λίγο μετά τις δέκα το πρωί, οι ουρανοί άνοιξαν και πάλι και οι ακυρώσεις ή οι αναβολές άρχισαν να διαδέχονται η μία την άλλη. Η παραμυθού Ιωάννα Μαμαλούκα και η Angelus Novus περίμεναν μάταια στην Καπνικαρέα, όπου θα έστηναν την παράστασή τους. Η Ερμού ήταν μια θάλασσα από πολύχρωμες ομπρέλες και μόνον οι Αφρικανοί με την πραμάτειά τους αγνοούσαν τις χοντρές, επίμονες σταγόνες. Κάπου εκεί μπερδεύτηκα όμως: ξαφνικά, οι πλανόδιοι παραμυθάδες, μίμοι, μουσικοί, τεχνίτες του κουκλοθέατρου, μόνιμοι θαμώνες στον πεζόδρομο της Ερμού τα Σαββατοκύριακα, είχαν γίνει ξαφνικά μέρος του επίσημου Street Theatre; Οχι βέβαια, αλλά δεν ήθελε και πολύ για να μπερδευτείς.
Η σαββατιάτικη βροχή κόπασε κατά τις οκτώ το βράδυ, ίσα ίσα που πρόλαβαν οι Πολωνοί Teatr Biuro Podrozy να στήσουν στο Ζάππειο μια επίσης υποβλητική παράσταση με πολιτικό περιεχόμενο: τα μέλη του θιάσου συναντήθηκαν με πρόσφυγες από την πρώην Γιουγκοσλαβία όταν ετοίμαζαν αυτή την παράσταση, που είχε τον τίτλο Carmen Funebre, και το τελικό αποτέλεσμα ήταν περισσότερο ένα οπτικοακουστικό θέαμα χωρίς λόγια, με πολλή φαντασία όμως και δυνατές εικόνες.
Υπερθέαμα με συμμετοχή του κόσμου
Και επιτέλους, Κυριακή κοντή γιορτή, λένε, και στ’ αλήθεια, αυτή ήταν η ατμόσφαιρα στο κέντρο της Αθήνας. Εκτυφλωτικό αττικό φως, ποτισμένη γη και απέναντι από τον Ηλεκτρικό του Θησείου κάτι στήνεται κατά τη μία το μεσημέρι. Εκεί όπου κάποτε ο θρυλικός Σαμψών έσπαζε αλυσίδες, η πολυεθνική ομάδα Close Act, χρησιμοποιώντας μεγάλες μεταλλικές, κινούμενες κατασκευές, «ξαμόλησε» στο Θησείο τρεις τεράστιες σαύρες, τις οποίες καθοδηγούσε μια «μάγισσα» πάνω σε ξυλοπόδαρα. Τα πιτσιρίκια ξετρελάθηκαν και τα αδέσποτα γάβγιζαν. Saurus ήταν εξάλλου ο τίτλος της παράστασης – που, όσο εντυπωσιακή κι αν ήταν, η όποια έξαψη είχε περάσει μέσα σε δύο λεπτά. Οι «σαύρες» βολτάριζαν μέσα στη λαοθάλασσα και δεν υπήρχαν πολλά να δεις ακόμη.
Επόμενος σταθμός: το Μοναστηράκι. Η χαοτική πλατεία με τρία και τέσσερα δρώμενα να συμβαίνουν την ίδια στιγμή, ομάδες του Φεστιβάλ αλλά και ανεξάρτητες, τουρίστες με σουβλάκια και πάνω στο πεζούλι που κυκλώνει την Παναγιά Παντάνασσα, ένας νεαρός καθισμένος και διπλωμένος στα δύο – κυριολεκτικά: τα πόδια του είναι ανοιχτά και το πρόσωπό του έχει σχεδόν αγγίξει τις πλάκες. Ενας νεαρός τζάνκι, που αγνοούσε επιδεικτικά το πολλαπλό χάπενινγκ της πλατείας. Παιδιά και νεαρά κορίτσια κάθονται δίπλα του και είναι σαν να μην υπάρχει. Σκέφτηκα ότι όλο του το αίμα θα μαζευόταν στο αναποδογυρισμένο κεφάλι του. Οικεία, δυστυχώς, εικόνα, όσο και θλιβερή, με ή χωρίς φεστιβάλ, με ή χωρίς τέχνη, με ή χωρίς ζωή.
Η κυριακάτικη μεσημεριανή βόλτα καταλήγει στην Καπνικαρέα, όπου το θέατρο δρόμου μεταφέρεται σε ένα μπαλκόνι: οι Γάλλοι Carnage Productions στήνουν μια παρωδία άσκησης αντιτρομοκρατικής ομάδας. Νόμιμοι και ένστολοι κουκουλοφόροι προσπαθούν να καταρριχηθούν από ένα μπαλκόνι. Οι προσπάθειές τους προκαλούν το γέλιο του κόσμου που έχει κατακλύσει την Καπνικαρέα. Μια περαστική με ρωτάει: «Καλέ, τι είναι αυτός εκεί πάνω;» Ενας άλλος κύριος: «Ταινία γυρίζουν». Τους εξηγώ τι συμβαίνει. Χαμογελούν ξαφνιασμένοι. Ενας άλλος κύριος δείχνει μάλλον εκνευρισμένος. «Κοίτα τι πληρώνει το ελληνικό κράτος. Τέχνη, σου λέει…».
Η παλιά Αθήνα
Κατά τις οκτώ το βράδυ, από του Μακρυγιάννη, η ελληνική ομάδα Avista ξεκινάει μια… μετακινούμενη παράσταση, που περιπλανιέται μέσα στην Πλάκα και φτάνει έως τους Αέρηδες. Είναι μια ακόμα γλυκιά βραδιά κι έτσι, καθώς το πλήθος ακολουθεί τον «παλιατζή» και τις κοπέλες με τις κιθάρες και το ακορντεόν, νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε έναν Επιτάφιο, με όχι και τόση κατάνυξη μα με την ίδια ζεστασιά.
Ο κόσμος διασκεδάζει με το άρωμα παλιάς Αθήνας που αναύει η εποχούμενη αυτή παράσταση. Οι κάτοικοι της Πλάκας χαμογελούν από τα παράθυρα – μόνον ένα περιπολικό της αστυνομίας δυσανασχετεί. Ετσι όπως πάει να χωθεί στο πλήθος, μια συνεργάτις της ομάδας σκύβει από το παράθυρο του οδηγού: «Σας παρακαλούμε, έχουμε παράσταση». Και ο αστυνομικός, με ύφος απολογούμενο: «Τι να κάνω; Εχουν πυροβολήσει έναν άνθρωπο!» Η σειρήνα τσιρίζει και το πλήθος ανοίγει για να περάσει η αστυνομία. Σκέφτομαι να το ακολουθήσω, να δω από κοντά τα παρεπόμενα ενός πυροβολισμού, αλλά τελικά προτιμώ τις μουσικές και τις παρλάτες των παιδιών της Αvista.
Ο χαμένος δημόσιος χώρος
«Ούτε που είχα φανταστεί ότι θα συμμετείχα σε μια τέτοια παράσταση», μου έλεγε λίγες ημέρες πριν ο ηθοποιός Δημήτρης Καραμπέτσης. «Είχα τόσα χρόνια μάθει στην ασφάλεια της σκηνής, στην απόσταση από το κοινό. Στο θέατρο έχεις «μέτωπο», στο δρόμο η σκηνή είναι παντού. Στο θέατρο, οι θεατές μπαίνουν, χτυπάνε τα κουδούνια, κάθονται, κάνουν ησυχία, ενώ εδώ μπορεί να σου συμβεί οτιδήποτε. Κάποιος προχθές, σε μια πρόβα, ήθελε ντε και καλά να περάσει με τη μηχανή του από κει όπου παίζαμε. Μέχρι που του φώναξε ο κόσμος».
Ο ηθοποιός Δημήτρης Μαύρος έπεισε τον Καραμπέτση να παίξει στην παράσταση δρόμου «Αθήνα – Δρόμοι – Ονειρα». Πέντε άτομα αποτελούν την ομάδα – τρεις γυναίκες, δύο άντρες. Κανένας τους δεν είχε προηγουμένως κάνει θέατρο δρόμου. Ολη αυτή η παράσταση στήθηκε ειδικά για το φεστιβάλ. «Είμαστε υπερήφανοι γι’ αυτό», σχολιάζει ο Δημήτρης Μαύρος. Στήσαμε την παράσταση από το μηδέν. Κάποιοι λένε ότι το θέατρο δρόμου είναι κάτι πρόχειρο, αλλά εμείς δεν το αντιμετωπίσαμε καθόλου έτσι. Θα έλεγα μάλιστα ότι αυτή η παράσταση μπορεί να ανεβεί, με προσαρμογές φυσικά, και σε θεατρική αίθουσα. Εκεί έχουμε και μεγαλύτερες ευκολίες».
Προχειρότητα δεν διέκρινα σε ό, τι παραστάσεις πρόλαβα να δω. Μια αμηχανία υπήρχε – πιο πολύ όμως από τους θεατές. Είναι αυτό που μου έλεγε πριν από καιρό η Ιωάννα Ρεμεδιάκη, η οποία με την ομάδα «Ισον Ενα» συμμετείχε με τον δοκιμασμένο «Χώρο Αμλετ» στην Πλατεία Ασωμάτων. «Εχει χαθεί η αίσθηση του δημόσιου χώρου στην Αθήνα. Δημόσιος χώρος σημαίνει συνάντηση, επαφή, και αυτό μοιάζει να έχει χαθεί».
Ετσι λοιπόν συμβαίνουν και ωραία -ή έστω χαρούμενα- πράγματα στους δρόμους της Αθήνας.