Ο χορευτής ασχολείται με ένα πάνινο λιοντάρι(;) αφαιρώντας τα «εντόσθιά» του. Νήματα κόκκινα στην αρχή και στη συνέχεια ένας απροσδόκητος τοκετός με δύο νεογνά. Μουσική: Βαλς αρ. 2 του Σοστακόβιτς. Η παρτενέρ του φοράει πλαστικές πορτοκαλί παντόφλες και φόρμα γυμναστικής. Μουσική: Γαλάζιος Δούναβης του Γιόχαν Στράους.
Η νέα δουλειά της Γιασμίν Γκόντερ με τίτλο «Love fire» έδωσε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Κέντρο Χορού και Θεάτρου Σουζάν Ντελάλ στο Τελ Αβίβ, στο πλαίσιο του International Exposure 2009, την περασμένη εβδομάδα.
Είκοσι επτά χορογράφοι από το Ισραήλ παρουσίασαν μέσα σε πέντε μέρες ένα πανόραμα προθέσεων και τάσεων. Το κοινό τους, εκπρόσωποι του Τύπου, παραγωγοί, μάνατζερ, χορευτές, από όλα τα μέρη του κόσμου.
Σε λιγότερο από μία εβδομάδα, ο επισκέπτης μπορούσε να έχει μια πυκνή εικόνα για τις ανησυχίες και αναζητήσεις μιας τέχνης σύνθετης, πολυποίκιλης, ισχυρά σωματικής, με γλώσσα διεθνή. Το Ισραήλ, την τελευταία δεκαετία περίπου, γνωρίζει άνθηση στο χορό. Για την ερμηνεία του φαινομένου, οι απαντήσεις που συγκεντρώσαμε επιβεβαιώνουν την «ανάπτυξη», αλλά οι εξηγήσεις είναι μάλλον ασαφείς. Εκτός από τον Ιλέλ Κόγκαν (χορευτή και χορογράφο της νέας γενιάς) που προβάλλει ως επιχείρημα την «πολιτική κατάσταση στο Ισραήλ». «Ζητάει από τους ανθρώπους να είναι δημιουργικοί για να βρίσκουν τρόπους να υπερβαίνουν την πραγματικότητα. Επενδύουν πολύ σε όλες τις τέχνες, σε πράγματα που ομορφαίνουν τη ζωή. Η ανάπτυξη δεν αφορά μόνο τον χορό αλλά και τα εικαστικά, τον κινηματογράφο, το θέατρο». Για τον Ιλ. Κόγκαν «ο χορός από το Ισραήλ έχει βία και χιούμορ. Αποφεύγει τον κλασικό φορμαλισμό».
Το πάσχον σώμα
Επαναλαμβανόμενες κινήσεις, σαρκασμός, ειρωνεία, χιούμορ, κυνισμός αλλά και τρυφερότητα. Ο κόσμος είναι σκληρός, τα στερεότυπα δεν αρκούν για να τον εκφράσουν, μοιάζει να υποστηρίζουν οι Ισραηλινοί χορογράφοι, οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν δουλέψει, σπουδάσει, ταξιδέψει στην Αμερική. Η ομάδα Πίντο Πόλλακ επιλέγει για την «Πέστροφα» μια σκηνή γεμάτη νερό. Οι χορευτές στάζουν από την κορυφή μέχρι τα νύχια. Η βασίλισσα, ντυμένη μεγαλοπρεπώς, στέκει ακίνητη. Στοιχεία μπουρλέσκ, σουρεαλιστικά, ένα παιχνίδι με το υγρό στοιχείο, την επικοινωνία χωρίς λόγια, τα σώματα που συγκρούονται. Η μουσική παράγεται κι αυτή μέσα από το νερό. Στο τέλος, η χορεύτρια στέκει «καρφωμένη» στον τοίχο, σαν εγκατάσταση.
Το ίδιο και στη Γιασμίν Γκόντερ, στον Αρκάντι Ζάιντες («Quiet»), στα τρία μέρη του Noa Dar Danse Group, στη δημοφιλή και στην Ελλάδα ομάδα «Μπατσέβα». Ο χορός ως εγκατάσταση, ως εικαστικό γεγονός, με τους χορευτές να «οργανώνουν» τον σκηνικό χώρο. Το σώμα πάσχει, σε διαρκή κακουχία. Δεν ησυχάζει, δεν «βολεύεται», δεν αναπαύεται· επιθετικό, ασυμφιλίωτο, ανοίκειο. Σπάει διαρκώς τα όρια, οι κινήσεις κοφτές, χωρίς στρογγυλάδες, δεν αναζητούν τον «άλλον» για να ακουμπήσουν, να μοιραστούν, αλλά για να συγκρουστούν, να ανταγωνιστούν. «Στον Ισραηλινό χορό μπορεί να διακρίνει κανείς στη σύγκρουση του σώματος αυτή τη «συνάντηση» δύσης και ανατολής και Μεσογείου», λέει ο χορογράφος Ρούμπι Εντελμαν. «Μερικές φορές», συνεχίζει, «το σώμα στη χορογραφία «κακοποιείται» ή παραμερίζεται. Δεν είναι σωματική φόρμα ο χορός αλλά καλλιτεχνική. Ο σύγχρονος χορός βρίσκεται πιο κοντά στην εννοιακή τέχνη, στην σύγχρονη εικαστική δημιουργία. Το σώμα πρέπει να αποδίδει το μέγιστο των δυνατοτήτων του, αλλά δεν είναι αυτό ο χορός. Τα όρια ανάμεσα στις τέχνες δεν υπάρχουν επί της ουσίας. Τα επινοούμε για να τα υπερβαίνουμε».
Τι είναι πρωτοποριακό
Η συνομιλία, στη μικρή γιορτή που οργάνωσε η Ενωση Ισραηλινών Χορογράφων, συνοδεύεται από ένα ποτήρι κρασί και την παρότρυνση να δούμε τις δουλειές των «νέων, ανεξάρτητων δημιουργών» στο Jerusalem Dance Festival (29 – 31/12). Το «Shalem Festival», όπως ονομάζεται, συγκεντρώνει ό,τι πρωτοποριακό, προκλητικό και καινούργιο υπάρχει στην τέχνη του χορού, όχι μόνο στο Ισραήλ αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο.
Τι είναι πρωτοποριακό στον σύγχρονο χορό; Δύσκολο το ερώτημα. «Προσωπικά, προσπαθώ να ανακαλύπτω την ποίηση με το σώμα», λέει ο Ιλέλ Κόγκαν. «Το σώμα έχει όρια, αλλά η φαντασία δεν έχει».
Η Γουέντι Πέρον είναι διευθύντρια του νεοϋορκέζικου «Dance Magazine». Χορεύτρια και η ίδια (έχει συνεργαστεί με την Τρίσα Μπράουν και τη θυμίζει πολύ στην όψη και στο στυλ αν και αρκετά νεότερη) πιστεύει ότι «ο τρόπος που αναπτύσσεται ο σύγχρονος χορός είναι πολύ σωματικός και ωμός, πολύ μπρούτος, ενοχλητικός. Δεν εστιάζεται στην άψογη τεχνική αλλά στην προσωπική επένδυση. Δεν είναι απλώς άψογα βήματα και τεχνική. Ο χορευτής πρέπει να φέρει το μέσα έξω. Ο σύγχρονος χορός έχει πολλές και σύνθετες απαιτήσεις από τους ερμηνευτές του». Ανάμεσα στα θεάματα που ξεχώρισε η Γουέντι Πέρον στο Τελ Αβίβ ήταν και η «Πέστροφα», που «παραπέμπει σε χοροθέατρο, πιο κοντά στην Πίνα Μπάους». Και έχει μια παρατήρηση για τους Ισραηλινούς χορογράφους: «Αυτό που πρέπει να μάθουν εδώ αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο είναι πώς να ολοκληρώνουν, να φτάνουν στο τέλος. Οι παραστάσεις έχουν μεγάλη διάρκεια, μιάμιση ώρα. Οσο πιο σύντομα είναι τα θεάματα τόσο πιο πυκνά και δυνατά είναι. Αλλιώς, υπάρχουν, αναγκαστικά, πολλές επαναλήψεις».
Ο Αρκάντι Ζάιντες, σε μια από τις πιο δημιουργικές στιγμές της συνάντησης στο Σουζάν Ντελάλ, προτείνει «Ησυχία». Μια περιοχή για αναστοχασμό, μακριά από τη βία και την καχυποψία που αναπτύσσεται ανάμεσα στις διαφορετικές κοινότητες του Ισραήλ. «Σε ένα τέτοιο περιβάλλον πρέπει να δημιουργήσουμε ένα χώρο που μας επιτρέπει την ανοιχτή και τίμια επικοινωνία. Ενα μέρος που να απελευθερώσουμε τους δαίμονές μας, ένα μέρος όπου το παράλογο δεν αποκλείεται και τα συναισθήματα διερευνώνται σε βάθος. Οπου η εμπιστοσύνη οικοδομείται διαρκώς», σημειώνει ο ταλαντούχος χορογράφος.
Πόσο πολιτική είναι η σύγχρονη τέχνη του χορού; Το ερώτημα δεν το θέσαμε. Δεν χρειάστηκε. Τα σώματα των χορευτών είχαν ήδη απαντήσει.