ΧΑΟΥΑΡΝΤ ΜΠΑΡΚΕΡ
Το ύστατο σήμερα
σκην.: Λευτέρης Βογιατζής
Θέατρο Οδού Κυκλάδων
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η παράσταση είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Μόνο που ομολογώ πως το έργο με παίδεψε. Μου φάνηκε δύσκολο. Δεν κατάλαβα μεγάλα πράγματα…».
«Πού να δεις με πόσο ενθουσιασμό γράφουν στα μπλογκς. Κι αυτά είναι πιο σημαντικά από τις κριτικές!..» μου απάντησε πικαρισμένη η Ειρήνη Λεβίδη, από τις «ψυχές» της Νέας Σκηνής που είναι γνωστότερο σαν το θέατρο του Λευτέρη Βογιατζή.
Τι να πω! Αγνοώ αν η καλή, ξανθιά Ειρήνη είχε υπόψη της το γράμμα του «Παντοδύναμου Θεού» στο Evening Standard. Ετσι, ως God Almighty, υπογράφει ένας θεατής από την Κινσάσα του Κογκό -δεν κάνω πλάκα!- που είδε την παράσταση «The Dying Of Today» στο Arcola Theatre του Λονδίνου, και επέμενε ότι «Για 70 λεπτά ένιωθα να με πάνε και να με φέρνουνε από την κόλαση μέσω των λέξεων που αποζητούσαν να φτιάξω τις δικές μου εικόνες. Αν δεν έχετε την ικανότητα να ακούτε αυτά που λέγονται στη σκηνή, τότε αυτό το έργο δεν είναι για σας… Αυτό το έργο θα ισχύει σε 50, σε 100, σε 1.000 χρόνια κι όταν όλοι οι σύγχρονοι θεατρικοί συγγραφείς θα έχουν πλέον πάψει να υπάρχουν».
Προσωπικά δεν συμμερίζομαι τον ενθουσιασμό του συγκεκριμένου Κογκολέζου γι’ αυτή την ιστορία, όπου ένας πελάτης κουρείου ονόματι Δνείστερ λέει στον μπαρμπέρη του ότι έκανε σκοπό της ζωής του να αφηγείται κακές ειδήσεις. Τον προτρέπει μάλιστα να φανταστεί και τη χειρότερη είδηση που βάζει το μυαλό του. Κι ο κουρέας αφηγείται την ιστορία για τους δεκαπέντε χιλιάδες αιχμαλώτους που στριμώχθηκαν σ’ ένα λατομείο «…μόνο όρθιοι δεν μπορούσαν να σαλέψουν ούτε να καθήσουν κάτω ο ήλιος τους έβρασε και τους μαύρισε καθώς ξεψυχούσαν». Κι ανάμεσά τους ήταν κι ο γιος του. Ή μήπως δεν ήταν; «…αλλά τίποτε απ’ αυτά δεν έχει ύψιστη σημασία. Εχει;» λέει ο κουρέας στο έργο. «ΔΝΕΙΣΤΕΡ: Οχι; Τίποτε απ’ αυτά δεν έχει ύψιστη σημασία λέει ο κουρέας, αλλά τότε τι;».
Μην περιμένετε τον παραμικρό ρεαλισμό στα έργα του Χάουαρντ Μπάρκερ, ο οποίος σφραγίζει το έργο του με τον χαρακτηρισμό «Θέατρο της Καταστροφής». Ως μετα-μπρεχτικός, ακολουθεί κι αυτός την επιταγή να μην ταυτίζεται ο θεατής με όσα συμβαίνουν στη σκηνή, αλλά να τα επεξεργάζεται με το μυαλό του και να βγάζει τα δικά του συμπεράσματα. Οι χαρακτήρες στα έργα του είναι ως επί το πλείστον νευρωτικοί, συχνά διεστραμμένοι -τουλάχιστον με την τρέχουσα αστική αντίληψη- και δείχνουν να κινούνται από ολοσκότεινα κίνητρα. Εχοντας διατυπώσει το προσωπικό του «καλλιτεχνικό» μανιφέστο δηλώνοντας ότι «οι άνθρωποι είναι πολύ πιο ωραίοι πεσμένοι καταγής παρά όρθιοι», όπως επισημαίνει κι η Ελισάβετ Σακελλαρίδου, η οποία -νομίζω- πρωτανακάλυψε το έργο αυτό για την Ελλάδα, ο Μπάρκερ είναι ένας «δύσκολος» συγγραφέας που -ακριβώς ως τέτοιος- παίζεται αραιά και πού ακόμα και στην πατρίδα του την Αγγλία.
Στο «Υστατο Σήμερα» -εύστοχα μεταφρασμένος ο πρωτότυπος τίτλος από την Τζένη Μαστοράκη (μπράβο της!), η οποία πάλεψε στην κυριολεξία μ’ ένα στρυφνό πυρετικό κείμενο- οι περιγραφές των μαχών είναι πρωτάκουστα άγριες. «…Για να καταλάβει τα υψώματα οι στρατιώτες έμπαιναν τρέχοντας ποδοπατούσαν τους σκοτωμένους που το γέμιζαν είκοσι κορμιά του βάθους…» και «ο εχθρός τούς πετούσε κατακέφαλα πέτρες πελώριες πολτοποιημένα κρανία πολτοποιημένα πρόσωπα κι ένα δάπεδο από σάρκες». Οπου εκεί βρισκόταν «ο μικρός μου γιος…». Λέει ο κουρέας.
Πού στ’ αλήθεια βρισκόταν; Ο συγγραφέας αναφέρει κάποια Amfipoli, αν και θα ταίριαζε καλύτερα εκείνη η Gallipoli στο Τσανάκαλε, δηλαδή η τοποθεσία όπου στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου αφανίστηκαν πεντακόσιες χιλιάδες άνθρωποι, ανάμεσά τους και 145.000 Βρετανοί στρατιώτες. Αλλωστε, η αρχαία Αμφίπολη δεν γνώρισε ποτέ παρόμοιες αιμοσταγείς σφαγές. Πάντως, όπως αναφέρει η καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ελισάβετ Σακελλαρίδου, στη συγκεκριμένη περίπτωση πηγή για τον Χ. Μπάρκερ ήταν ο Θουκυδίδης και η πανωλεθρία των Αθηναίων στη Σικελία κατά τη δεύτερη φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου.
Προσοχή: λέω «πηγή» γιατί στο έργο αυτό βρίσκεται συμπυκνωμένη μια ολόκληρη κοσμοθεωρία για την αγριότητα των πολέμων – τότε και πάντα. (Αν δεν το έχετε ήδη απολαύσει προτείνω το συγγενικής θεματικής «Ο Κύριός μου ο Αλκιβιάδης» του Αγγελου Βλάχου το οποίο καταλήγει επίσης στον πόλεμο στη Σικελία και στην όχι ιδιαίτερα αξιέπαινη πολεμική αρετή των Ελλήνων.) Οχι, δεν θα περάσετε καλά αν πάτε να δείτε την παράσταση που σκηνοθέτησε ο Λευτέρης Βογιατζής με συνομιλητή του τον «κουρέα» Δημήτρη Ημελλο, έναν ξεχωριστό ηθοποιό ο οποίος αποδεικνύει το πόσο ξεχωριστός είναι, ειδικά στο πρώτο μισό του έργου όπου απλώς ακούει. Δεν είναι σωστό -λένε- να κάνει κανείς συγκρίσεις, αλλά ναι, για τα γούστα μου ο Ημελλος είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον ερμηνευτικά κι από το Νο 1 της παράστασης, τον θεατρώνη, θιασάρχη, σκηνοθέτη -και φίλο- Λευτέρη Βογιατζή. Ο οποίος είναι -συχνά- μονότονος, έντεχνα υποτονικός, ακροβατεί στο χείλος της μανιέρας, υπεροπτικά εγκεφαλικός, αλλά… Αλλά όπως και να το κάνουμε, είναι ένας από αυτούς που εδώ τους μετράμε στα δάχτυλα του ενός χεριού.
Εικαστικά (Ελένη Μανωλοπούλου) και σκηνοθετικά (ο ίδιος ο ψιλολόγος στις λεπτομέρειες Βογιατζής) η παράσταση ήταν έξοχη. Αν καταφέρετε να καταλάβετε και το περιπεπλεγμένο τι και γιατί τόσο το καλύτερο. Προσωπικά, πάντως, είχα δυσκολίες κι έπρεπε να κάνω φροντιστήριο στο Ιντερνετ.