Πάνω σε μερικά από τα μεγαλύτερα προβλήματα της Αμερικής έχουν στηρίξει τις ταινίες τους την τρέχουσα σεζόν (2009-10) οι σκηνοθέτες που διεκδικούν τα μεγάλα κινηματογραφικά βραβεία της χρονιάς. Οι ταινίες που έχουν διακριθεί από την παραγωγή του 2009 και βρίσκονται στα φαβορί των βραβεύσεων των ενώσεων κριτικών και επαγγελματιών έχουν θέματα όπως η οικονομική κρίση και η ανεργία, η «μαύρη» Αμερική, ο πόλεμος. Είναι ζητήματα που δεν έχουν βρει λύση, που φωνάζουν για προσοχή και που, στην κινηματογραφική τους εκδοχή, διεκδικούν τις σημαντικότερες διακρίσεις.
Το τελευταίο χρονικό διάστημα είναι μια περίοδος που έχει βγάλει θέματα, που η κοινωνία κινείται και διεκδικεί και που όπως φαίνεται έχει εμπνεύσει τους κινηματογραφιστές για καλές ταινίες. Από την παραγωγή της χρονιάς που μόλις πέρασε, τρεις είναι οι ταινίες που έχουν ξεχωρίσει.
Η ανεργία
Το «Ραντεβού στον αέρα» του Τζέισον Ράιτμαν είναι ίσως η πιο επίκαιρη απ’ όλες, καθώς αναφέρεται στην οικονομική κρίση, το πώς επηρεάζει τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων που χάνουν τη δουλειά τους, αλλά κι εκείνων που τους ανακοινώνουν ότι τις χάνουν. Ο Τζορτζ Κλούνεϊ πρωταγωνιστεί στον ρόλο του Ράιαν Μπίνγκαμ, ενός στελέχους, η δουλειά του οποίου είναι να ταξιδεύει από πόλη σε πόλη και να ανακοινώνει απολύσεις σε επιχειρήσεις, οι υπεύθυνοι των οποίων αδυνατούν να μπουν σ’ αυτή τη διαδικασία.
Ο Ράιαν ζει σε δωμάτια ξενοδοχείων, κινείται διαρκώς με μια βαλίτσα από πόλη σε πόλη, ζει μια ουσιαστικά κενή ζωή και πιστεύει ότι κάνει καλό, μιλώντας στους ανθρώπους που χάνουν τη δουλειά τους με μια ψεύτικη, επαγγελματική συμπόνια, την οποία ο ίδιος θεωρεί πραγματική. Μια νέα συνάδελφος θα κλονίσει το σύστημα με το οποίο ο Ράιαν χειρίζεται τη δουλειά του, καθώς θα αναπτύξει μια μέθοδο απολύσεων με τηλεδιάσκεψη, κάτι που εκείνος θεωρεί απαράδεκτο και απάνθρωπο. Και θα την προκαλέσει να ταξιδέψουν μαζί για να της αποδείξει ποια είναι η πιο ευαίσθητη μέθοδος να απολύεις. Ο Τζέισον Ράιτμαν του «Thank you for smoking» και της «Juno» έχει γυρίσει την ιστορία σαν δραματική κομεντί, αφήνοντας χώρο για χιούμορ και ρομαντισμό μέσα στο σκληρό περιβάλλον της κρίσης. Ομως, στον πυρήνα της ταινίας βρίσκονται οι σκηνές των απολύσεων, σκληρές, με σπαρακτικές αντιδράσεις από τους απολυμένους. Η αμεσότητα αυτών των σκηνών δεν είναι τυχαία. Πέρα από κάποιους επαγγελματίες ηθοποιούς, ο Ράιτμαν αναζήτησε απλούς ανθρώπους που είχαν χάσει τη δουλειά τους πρόσφατα. Η ομάδα παραγωγής έβαλε αγγελίες σε εφημερίδες του Σεντ Λούις και του Ντιτρόιτ, λέγοντας ότι γυρίζουν ένα ντοκιμαντέρ για τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Ζήτησαν, λοιπόν, από τους ανθρώπους που επέλεξαν να κοιτάξουν την κάμερα σαν να είναι ο άνθρωπος που τους απέλυσε και να πουν όλα εκείνα που δεν είχαν πει εκείνη την ώρα.
Το «Ραντεβού στον αέρα» έχει κερδίσει μέχρι τώρα βραβεία από τους κριτικούς της Ουάσιγκτον της νοτιοανατολικής ένωσης, της Νέας Υόρκης, του Λος Αντζελες, του Οστιν, του National Board of Review, έχει συμπεριληφθεί στις δέκα καλύτερες ταινίες της χρονιάς από το American Film Institute, ενώ διεκδικεί έξι Χρυσές Σφαίρες και είναι από τα φαβορί για τη φετινή απονομή των Οσκαρ, κυρίως για το σενάριο, αλλά και για τις ερμηνείες του Τζορτζ Κλούνεϊ, της Βέρας Φαρμίγκα και της Αννας Κέντρικ, δύο ηθοποιών όχι ιδιαίτερα γνωστών, που έχουν αναδειχθεί με τους ρόλους τους σε αυτήν την ταινία.
Η «μαύρη» Αμερική
Η πιο ωμή καταγραφή των προβλημάτων της «μαύρης» Αμερικής είναι η «Μονάκριβη» του Λι Ντάνιελς, που διαδραματίζεται το 1987 στο Χάρλεμ, πολύ πριν η περιοχή αναβαθμιστεί. Η εκλογή Ομπάμα είναι μία μόνο και η πιο λαμπερή πλευρά του αφροαμερικανικού πληθυσμού της χώρας. Από την άλλη πλευρά υπάρχει ακόμη η φτώχεια, η εγκληματικότητα, η βία, ο αναλφαβητισμός, η ανεργία.
Η «Μονάκριβη», που προωθείται με μανία -όπως προωθήθηκε και η εκλογή Ομπάμα- από την πανίσχυρη Οπρα Γουίνφρεϊ, είναι μια εξαιρετικά σκληρή ταινία, με πρωταγωνίστρια μια ηρωίδα ίσως λίγο απωθητική, που περνάει καταστάσεις που ξεπερνούν την ανθρώπινη αντοχή. Η «Μονάκριβη», όπως είναι το παρατσούκλι της 16χρονης Κλαρίς, είναι ένα παχύσαρκο αναλφάβητο κορίτσι που κακοποιείται σεξουαλικά από τον πατέρα της, γεννάει μαζί του δύο παιδιά, δέχεται ασταμάτητη σωματική βία από τη μητέρα της, η οποία τη βλέπει ανταγωνιστικά και έχει μοναδική διέξοδο την τηλεόραση και τη φαντασία της όταν τη βιάζει ο πατέρας της.
Μέσα στις φαντασιώσεις της είναι ψηλή, λεπτή και ξανθιά, το γυναικείο πρότυπο της τηλεόρασης. Μόνο που η τηλεόραση τής έρχεται στο κεφάλι από τη μητέρα της όταν θα αποκτήσει το δεύτερο παιδί (το οποίο έχει σύνδρομο Ντάουν) από τον πατέρα της, ο οποίος επιπλέον ασθενεί και πεθαίνει από AIDS. Πριν ακόμη αρχίσουν τα γυρίσματα, η ταινία είχε τη στήριξη της αφροαμερικανικής κοινότητας. Εκτός από την Οπρα, που ανεπισήμως έχει αναλάβει τις δημόσιες σχέσεις της «Μονάκριβης», το «παρών» δήλωσαν η Μαράια Κάρεϊ και ο Λένι Κράβιτς, που παίζουν μικρότερους ρόλους στην ταινία.
Η «Μονάκριβη» έχει αρχίσει εδώ και καιρό μεγάλη πορεία στα βραβεία. Στο φεστιβάλ του Σάντανς, όπου πρωτοπροβλήθηκε, κέρδισε το μεγάλο βραβείο της κριτικής επιτροπής, αλλά και το βραβείο κοινού. Το βραβείο κοινού κέρδισε και στο Τορόντο, ενώ βρίσκεται στις επιλογές σχεδόν όλων των ενώσεων κριτικών. Διεκδικεί, τέλος, τρεις Χρυσές Σφαίρες στην κατηγορία δραματικής ταινίας, α΄ δραματικού γυναικείου ρόλου για την πρωτοεμφανιζόμενη Γκαμπούρι Σίμπιντε και β΄ γυναικείου για τη Μο’Νικ, η οποία είναι το μεγάλο φαβορί και για το Οσκαρ β΄ ρόλου.
Και το Ιράκ
Η τρίτη ταινία «προβλήματος» είναι το «Hurt locker» της Κάθριν Μπίγκελοου, που αναφέρεται σε μια ομάδα στρατιωτών που βρίσκεται στο Ιράκ και προσπαθεί να αφοπλίσει βόμβες σε ένα περιβάλλον που είναι εχθρικό και όπου οι κίνδυνοι υπάρχουν σε κάθε πιθανό σημείο. Από τις ταινίες για τον πόλεμο του Ιράκ, το «Hurt Locker» είναι η πιο επιτυχημένη, τουλάχιστον σε καλλιτεχνικό επίπεδο, καθώς εισπρακτικά απέτυχε, αφού δεν ξεπέρασε τα 12,5 εκατομμύρια δολάρια στο αμερικανικό box office. Οπως έχει φανεί, το ζήτημα του πολέμου εξακολουθεί να απασχολεί την αμερικανική κοινωνία. Αλλωστε, είναι χιλιάδες οι Αμερικανοί στρατιώτες που παραμένουν εκεί. Αλλά κινηματογραφικά είναι απωθητικό. Βραβεία και αναγνώριση, όμως, δεν προλαβαίνει να μαζεύει το «Hurt Locker». Οπως εξάλλου είπε για την ταινία ο πρώην σύζυγος της Μπίγκελοου, ο Τζέιμς Κάμερον, «πιθανότατα αυτό θα είναι το Platoon για τον πόλεμο του Ιράκ». Μέχρι αυτή τη στιγμή, το «Hurt Locker» έχει ψηφιστεί ως καλύτερη ταινία από τους κριτικούς του Οστιν, της Βοστώνης, του Λος Αντζελες, της Νέας Υόρκης και της Ουάσιγκτον, ενώ πλήθος βραβείων έχουν κερδίσει, επίσης, η ίδια η Μπίγκελοου και ο πρωταγωνιστής της, Τζέρεμι Ρένερ.