Ο Γκρέγκορ Βνιεκ θα μπορούσε να παίζει σε ταινία του Κισλόφσκι. Διαθέτει αυτήν την παλαιάς κοπής ευρωπαϊκή λεπταισθησία, το εύθραυστο και συνάμα αποφασιστικό βλέμμα που προδίδει την πολωνική του ψυχή. Ο ζωγράφος, που παρουσιάζει αυτήν την περίοδο τη δουλειά του στο Μουσείο Φρυσίρα, φέρει στην πινελιά του την εικαστική παράδοση της χώρας του αλλά και κάτι άλλο, ίσως πιο σημαντικό: την ικανότητα να δίνει σπίθα στην ανθρωποκεντρική ζωγραφική των zero’s.
Οταν τον συνάντησα φορούσε ένα διακριτικό μαύρο βελουδένιο κορδελάκι στο πουκάμισο. Ηταν η επόμενη ημέρα από το αεροπορικό δυστύχημα που βύθισε την Πολωνία στο πένθος…
Σκηνοθεσία
«Χαίρομαι που επισημάνατε τη σχέση μου με τον κινηματογράφο», μου είπε, μετά την πρώτη μου παρατήρηση πως οι πίνακές του έχουν μια διακριτική σκηνοθεσία. «Η αλήθεια είναι ότι αντιμετωπίζω κάθε έργο σαν ένα πλάνο, μια ιστορία που έχει αρχή, μέση και τέλος, ίσως κατανοητή με διαφορετικούς τρόπους. Σημασία έχει η αφήγηση, οι υπαινιγμοί, αυτό που θα σκεφτεί ο θεατής ως συνέχεια της ζωγραφικής μου ταινίας».
Οπου και αν κοιτάξεις, βλέπεις ανθρώπους, ντυμένους ή γυμνούς, σε συναθροίσεις ή μοναχικούς, παρέα με τον αγαπημένο τους σκύλο, στο φως ή στο σκοτάδι. Ο Βνιεκ παραδέχεται ότι η ανθρώπινη μορφή ήταν πάντα το κέντρο του ενδιαφέροντός του.
«Τι άλλο υπάρχει στον κόσμο που να μας είναι οικειότερο; Ο άνθρωπος, τα περιστατικά, οι εμπειρίες του. Ακόμα και όταν οι ζωγράφοι του Μεσαίωνα είχαν ως αποκλειστικό θέμα τη θρησκεία, οι απεικονίσεις δόξαζαν τον άνθρωπο», λέει ο Πολωνός ζωγράφος, που γεννήθηκε το 1974 και σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Κρακοβίας. Με επιρροές από τον Φρόιντ, τον Μπέικον, τον Χάμιλτον και τον Κιτάι, αγάπη για τη δουλειά των Βέλγων ζωγράφων και εκείνων της Λειψίας, ο Βνιεκ έχει συγκεράσει διάφορα στοιχεία, καταφέρνοντας τελικά να φτιάξει το δικό του σύμπαν.
Μετάβαση
Ανάμεσα στα υλικά με τα οποία οικοδόμησε τον ζωγραφικό του κόσμο, ήταν και οι προσωπικές του αναφορές από τη σύγχρονη ιστορία της πατρίδας του. Εζησε σε εφηβική ηλικία τη μετάβαση του τέως ανατολικού μπλοκ στη νέα εποχή, τη βαθμιαία αλλαγή των αξιών, της ίδιας της πραγματικότητας.
«Στα νεανικά μου χρόνια θυμάμαι την έλλειψη των αγαθών στην Πολωνία, θυμάμαι την απουσία ατομικών ελευθεριών. Η ελευθερία είχε μια μη ρεαλιστική έννοια, κανείς δεν γνώριζε πώς είναι πραγματικά. Αργότερα τη γνωρίσαμε στην πράξη και θεωρώ ότι αυτή η αποκτηθείσα γνώση άφησε τη σφραγίδα της στη ζωγραφική μου, όπως ακριβώς οι καλλιτέχνες που ήταν κάποτε αναγκασμένοι να κάνουν έργα σοσιαλιστικού ρεαλισμού, είχαν την ευκαιρία να επιλέξουν οι ίδιοι το ύφος τους», λέει ο Βνιεκ στην «Κ».
«Κάπως έτσι ανδρώθηκε η τέχνη στην πατρίδα μου, από τη στιγμή που κατάφερε να ξεφύγει από ιδεολογικές αγκυλώσεις, που επέβαλαν στους καλλιτέχνες να λειτουργούν με συγκεκριμένες «συνταγές». Οφείλω όμως να πω ότι ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός είναι παρών στα έργα μου, σε ό, τι αφορά τη στέρεα δομή. Από την άλλη, νομίζω ότι έχω ακόμα τη λαχτάρα να βρω τη δική μου γλώσσα, τη δίψα για προσωπική έκφραση, που οι ζωγράφοι άλλων χωρών που δεν είχαν σοσιαλιστικά καθεστώτα, είχαν χαρεί πολύ περισσότερο».
Μετεωρισμός
Οντως, τα έργα του Βνιεκ κρύβουν έναν μετεωρισμό, ιδιαίτερα γοητευτικό για τον θεατή. Η παλέτα του είναι ανάμεσα στους έντονους και τους σκοτεινούς τόνους, οι πρωταγωνιστές είναι άνθρωποι της εποχής μας, που μας ψιθυρίζουν διαχρονικά διδάγματα για την πάλη με τον θάνατο, τη φθαρτή μας φύση, τις πρόσκαιρες αλαζονείες. Ο Πολωνός επιμένει στον χρωστήρα, γνωρίζοντας καλά όχι μόνο να τον χειρίζεται, αλλά και να επιλέγει θέματα που έχουν κάτι παλιομοδίτικο και σύγχρονο μαζί. Ισως να είναι η καλή ζωγραφική της εποχής μας, οι εικόνες που θα κληθούν να πολεμήσουν με τα iphones, τα ipads, τις ψηφιακές μηχανές που δεν αφήνουν και πολλά στη φαντασία. Εκτός από τα δικά του έργα, ο ζωγράφος έχει επιλέξει πίνακες από την πλούσια και πολυσχιδή συλλογή του μουσείου, που αξίζει να δείτε από κοντά, μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου στη Μονής Αστερίου 3 στην Πλάκα.