Η ζωή και το έργο του Νίκου Παπατάκη παραμένει στα αζήτητα της ελληνικής κινηματογραφίας, και το ντοκιμαντέρ του Τίμωνα Κουλμάση και της Ηρούς Σιαφλιάκη («Πορτραίτο ενός ελεύθερου σκοπευτή», 2008/2009) που προβλήθηκε πρόσφατα στη σειρά Doconair (ΕΤ1), έρχεται την κατάλληλη στιγμή να υπενθυμίσει πόσο επιλήσμονες είναι οι Νεοέλληνες στον Ελληνισμό της Διασποράς. Από την «Αβυσσο» (1963) μέχρι τον «Ισορροπιστή» (1992) ο Νίκος Παπατάκης, ένας «μοναχικός αναρχικός», όπως αυτοπροσδιορίζεται μπροστά στην κάμερα των δημιουργών, σαν τροχιοδεικτικό, φωτίζει το πεδίο της μάχης, όπου διεξάγεται η άνιση πάλη ανάμεσα στην ταπείνωση και την εξέγερση, με αβέβαιη έκβαση. Η «Αβυσσος» είναι μια ταινία-παραβολή πάνω στην αλγερινή επανάσταση: επηρεάζεται από το ομότιτλο βιβλίο του Ανρί Αλέγκ, όπου καταγγέλλεται ο μηχανισμός βασανιστηρίων των Γάλλων στην Αλγερία (ένα θέμα που θα επιστρέψει με τον «Μικρό στρατιώτη» του Γκοντάρ, για να γίνει αργότερα ταινία βασισμένη στο βιβλίο), καθώς «κουβαλά» το πνεύμα του Ζενέ («Δούλες»), με τον οποίο τον συνδέει στενή αλλά και ταραχώδη φιλία, την οποία αφηγείται λιτά «με σεβασμό στις στάχτες του», όπως λέει χαρακτηριστικά. Κι αν «Οι βοσκοί» (1967) και το «Gloria mundi» (1976) ήρθαν στην πιο ακατάλληλη στιγμή για την υποδοχή και κρίση ενός «άβολου σκηνοθέτη», μεταξύ χούντας και μεταπολίτευσης, η «Φωτογραφία» (1987) παραμένει το μόνο διεισδυτικό και ταυτόχρονα βαθιά ανθρώπινο σχόλιο για την ελληνική μετανάστευση και παλιννόστηση, που άφησε παγερά αδιάφορους κριτικούς, δημιουργούς και πανεπιστημιακούς, ακόμα και όταν το σενάριό της έγινε βιβλίο από τις εκδόσεις Χατζηνικολή.
Το ντοκιμαντέρ των Κουλμάση/Σιαφλιάκη αφήνει τον Παπατάκη (τέως σύζυγος της Ανούκ Αιμέ) να αφηγείται, με μικρές παρεμβάσεις-ερωτήσεις των κινηματογραφιστών, τη ζωή και το έργο του, από την Αβησσυνία μέχρι το Παρίσι του Ζενέ και της Γκρεκό, χωρίς να κρύβει (ούτε όμως και να σκηνοθετεί) συγκινήσεις και αναπολήσεις, μαζί με τα «ένδον ρήματα» του δημιουργού περί εξορίας και κινηματογράφου. Μοναχικός, αλλά όχι απόμακρος, ο σχεδόν αιωνόβιος και πάντα ακμαίος Νίκος Παπατάκης παραμένει όρθιος στο τεντωμένο σκοινί του «ισορροπιστή» κι απρόβλεπτος σαν «ελεύθερος σκοπευτής».
Νέα στοιχεία για το νεκροταφείο στον Μαραθώνα
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ. Ο επισκέπτης που φτάνει ώς το Τσέπι στον Μαραθώνα, το πρωτοελλαδικό νεκροταφείο που εντοπίσθηκε και ερευνήθηκε από τον Σπυρίδωνα Μαρινάτο και αναδείχτηκε βιαστικά για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, μπορεί να αφήσει τη φαντασία του ελεύθερη βλέποντας τους τάφους κάτω από το στέγαστρο.
Ειδικά αν το επισκεφτεί τώρα, μετά την είδηση του επαναπατρισμού από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης 36 κιβωτίων με ανθρωπολογικό – οστεολογικό υλικό που προέρχεται από τη συγκεκριμένη προϊστορική θέση, καθώς και από άλλες της ηπειρωτικής Ελλάδας (όπως Βολιμίδια Μεσσηνίας).
Κρανία από ενήλικους και παιδιά μεταξύ άλλων από τους τάφους που από το 1997 ερεύνησε και δημοσίευσε η καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Μαρία Παντελίδου-Γκόφα.
Το υλικό που μας ήρθε την περασμένη Παρασκευή από τη Βιέννη είχε εξαχθεί νόμιμα στις αρχές της δεκαετίας του 70 στη Βιέννη από τον καθηγητή Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Βιέννης, Ακαδημαϊκό Emil Breitinger, ο οποίος ήταν στενός συνεργάτης του ανασκαφέα του Τσεπίου Σπ. Μαρινάτου.
Θεωρείται σημαντικό υλικό του οποίου η μελέτη θα δώσει νέες πληροφορίες και λεπτομέρειες για τη διατροφή, την παλιοπαθολογία και την κοινωνία της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού.
Ο επαναπατρισμός έγινε με πρωτοβουλία της διευθυνσης του Μουσείου της Βιέννης.
Η ανασκαφή των τάφων στο Τσέπι ξεκίνησε το 1969 τυχαία. Σήμερα ο επισκέπτης μένει άναυδος από την αποκάλυψη του τεράστιου αυτού νεκροταφείου.