«Μανούλα μου γλυκιά είμαι αθώος…», ήταν τα τελευταία λόγια του Αριστείδη Παγκρατίδη πριν από την εκτέλεσή του τον Φεβρουάριο του 1968. Ο φερόμενος ως «δράκος του Σέιχ Σου» είχε καταδικαστεί για μια σειρά βιασμών και δολοφονιών στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης.
Περασμένος εδώ και χρόνια στη χώρα της λαϊκής μυθολογίας, ο Παγκρατίδης είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος του Θωμά Κοροβίνη «Ο γύρος του θανάτου». Ευφυής επιλογή που ευτύχησε να πέσει σε καλά χέρια, καθώς ο πολυπράγμων Κοροβίνης, έχοντας κατακτήσει με τα χρόνια πολλές ιδιότητες (λαογράφος μουσικός, συγγραφέας, καθηγητής, ποιητής), βουτάει σε περίπλοκες διαδρομές της μετεμφυλιακής μας ιστορίας και σ’ ένα περιβάλλον (ας πούμε της λούμπεν Θεσσαλονίκης) που και γνωρίζει καλά και το χειρίζεται με δεξιοτεχνία.
Προσοχή. Το βιβλίο του Κοροβίνη δεν είναι μια μαρτυρία της υπόθεσης Παγκρατίδη. Ούτε δικαστικό θρίλερ. Ο συγγραφέας επιλέγει να ανασυστήσει μια συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του ήρωά του, την πενταετία από το 1955 μέχρι το 1960, τρία χρόνια, δηλαδή, πριν τον συλλάβουν και τον οδηγήσουν στη φυλακή. Ο Κοροβίνης πλάθει ένα «πορτρέτο» του βίου του Αρίστου στο μεταίχμιο ανάμεσα στην εφηβεία και στην ενηλικίωση. Ισορροπώντας επιδέξια μεταξύ βιογραφίας και μυθοπλασίας, αξιοποιεί προσωπικές μαρτυρίες του ίδιου του συγγραφέα στην πορεία του χρόνου και τις επενδύει μέσα από εννέα επινοημένα πρόσωπα: έναν παιδικό του φίλο, μια φιλενάδα της παραδουλεύτρας μάνας του, κάποιον που παρακολουθούσε τις εφηβικές του αμαρτίες στο λιμάνι, ένα δημοκρατικό χωροφύλακα που έζησε τους βασανισμούς του στην Ασφάλεια, ένα ρουφιάνο περιπτερά που τον καταδίωκε, έναν αστό της παραλίας ο οποίος τον κατέδωσε, το αφεντικό του στον περίφημο «γύρο του θανάτου», όπου δούλευε περιστασιακά και χάρισε τον τίτλο του βιβλίου, μία τραβεστί και μια λαϊκή τραγουδίστρια, άτομα με τα οποία συνδέεται ερωτικά.
Οι αφηγήσεις, σε αυθεντική γλώσσα, ζωντανή, ορμητική, μιλούν για τον Αρίστο και την εποχή του. Μαζί με τις μικρές λεπτομέρειες για τη ζωή του (παιδί πάμφτωχης οικογένειας, κάνει δουλειές δεξιά κι αριστερά, χαμάλης στο λιμάνι, βγάζει χαρτζιλίκι πηγαίνοντας με άντρες κ. λπ.) και τις εικόνες από ξεχασμένα στέκια της εποχής ξεδιπλώνεται η λαϊκή Θεσσαλονίκη της δεκαετίας του ’50 χωρίς ποτέ να λείπει το ευρύτερο πλάνο της μετεμφυλιακής Ελλάδας, παραμονές της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη (στη Θεσσαλονίκη πάλι).
Ο Κοροβίνης υπονοεί κάτι που φυσικά δεν λέγεται για πρώτη φορά. Οτι ο «κουρελής», «μιαρός» Παγκρατίδης δεν ήταν ο πραγματικός «δράκος του Σέιχ Σου» όπως έμεινε στην Ιστορία, αλλά ένα εξιλαστήριο θύμα για να προφυλαχθεί ο πραγματικός ένοχος, «παιδί» ίσως της καλής κοινωνίας της Θεσσαλονίκης. Κι ευτυχώς, αυτή η έντονα δραματική σκιά της ιστορίας αφήνει το βιβλίο να υπάρξει, είτε έτσι είτε αλλιώς.
