Στη μυθική «Μητρόπολη» του 1926, που μοιάζει σαν φουτουριστική πυραμίδα της βιομηχανικής επανάστασης, ο Φριτς Λανγκ περιέγραψε μια πόλη – «μήτρα» του μέλλοντος. Στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκεται ένας άκαρδος οραματιστής, Φαραώ του 20ού αιώνα. Στα θεμέλιά της, ένας σιδερόφρακτος άψυχος Μολώχ καταπίνει αυτοματοποιημένους εργάτες – σκλάβους που εναλλάσσονται στις βάρδιες σαν ρομπότ.
Χρόνια μετά τη «Μητρόπολη», το 1982, στον μεγαλύτερο σταθμό της δυστοπικής φαντασίας, στο «Μπλέιντ Ράνερ», ο Ρίντλεϊ Σκοτ κινηματογράφησε το Λος Αντζελες σαν μια μητρόπολη ιδωμένη από τα άστρα. Ο Σκοτ εμπνεύστηκε από την ταινία του Λανγκ, αλλά και την «Οδύσσεια του Διαστήματος» του Κιούμπρικ, ενώ χρησιμοποίησε ως πρώτη ύλη το μυθιστόρημα του Φίλιπ Κ. Ντικ με τον ψυχεδελικό τίτλο «Ονειρεύονται τα ανδροειδή ηλεκτρικά πρόβατα;».
Οι δύο αυτές ταινίες ξανάρθαν προσφάτως στο κινηματογραφικό μας προσκήνιο. Η «Μητρόπολη» προβάλλεται στις αθηναϊκές αίθουσες στην ολοκληρωμένη της μορφή μετά την προσθήκη χαμένων κομματιών της, που βρέθηκαν πριν από μερικά χρόνια στην Αργεντινή. Η director’ s cut εκδοχή του «Μπλέιντ Ράνερ» κυκλοφόρησε σε μια έκδοση blu ray, που αναδεικνύει πλήρως το εικαστικό του μέρος. Ξαναβλέποντάς τες σήμερα, διακρίνουμε στη θεματολογία τους κάποιες πτυχές, χαρακτηριστικές της δυστοπίας, αλλά και της καταστροφολογίας, στο σύγχρονο Χόλιγουντ.
Αrt deco και Αποκάλυψη
Ο Λανγκ εμπνεύστηκε την αρχιτεκτονική της «Μητρόπολης» από τους ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης και κυρίως από τη συμμετρία του art deco, που κυριάρχησε ως τάση κατά τις δεκαετίες του ’20 και του ’30. Τα πανύψηλα κτίρια, που επικοινωνούν με ευθείες ή λοξές αερογέφυρες, συνθέτουν έναν μοντέρνο πύργο της Βαβέλ που οδηγεί ψηλά στον ουράνιο θόλο. Στα έγκατά της, όμως, η «Μητρόπολη» δεν μοιάζει με πόλη του μέλλοντος, αλλά θυμίζει μεσαιωνικό κάστρο με καταπακτές και στοές, σαν τις κατακόμβες των πρώτων χριστιανών. Είναι σαν μια σκοτεινή κόλαση, όπου συνυπάρχουν η φαντασία του Δάντη, οι εφιάλτες του Χάξλεϊ, ο Φρανκενστάιν του ρομαντισμού, τα φάντασματα του δρος Μαμπούζε και του δρος Καλιγκάρι. Σε αυτό το κλειστοφοβικό σκηνικό γίνεται η σύγκρουση ανάμεσα στο καλό και στο κακό.
Η αναλγησία και η απουσία κάθε έννοιας αγάπης και κοινωνικής αλληλεγγύης χαρακτηρίζει την κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας. Εκεί ζει ο κυβερνήτης Φέντερσον, το φωτεινό μυαλό της Μητρόπολης. Στη βάση της πυραμίδας κυριαρχεί η απερισκεψία της εύκολα χειραγωγούμενης δύναμης των εργατών.
Οι σύγχρονοι σκλάβοι περιμένουν έναν μεσσία, που θα τους οδηγήσει στο φως της ημέρας. Μετά τη βάρδιά τους, συγκεντρώνονται κρυφά στις κατακόμβες για να ακούσουν μια νέα γυναίκα, την αθώα Μαρία, που τους μιλάει για δικαιοσύνη, αγάπη και κοινωνική συμφιλίωση. Θα ποδηγετηθούν, όμως, από μια φιλήδονη ρεπλίκα της Μαρίας και θα ξεσπάσουν ταραχές… Η φουτουριστική Μητρόπολη απειλείται με βιβλική καταστροφή. Οι «δαίμονες» που βγαίνουν από τη «μήτρα» του μέλλοντος δημιουργούν ένα σκηνικό Αποκάλυψης.
Ξένοι στο Λος Αντζελες
Το «Μπλέιντ Ράνερ», που κατά κάποιο τρόπο είναι μια επιτυχημένη μετάλλαξη της «Μητρόπολης», αντικατοπτρίζει μια δυστοπία πολύ κοντινή στους εφιάλτες της σημερινής εποχής (Δείτε, για παράδειγμα, τα «Παιδιά των ανθρώπων», το «District 9» ή και τη μιλιταριστική αλλά αρκετά σκοτεινή «Παγκόσμια εισβολή», που έκανε πρεμιέρα προχθές.) Η ταινία του Σκοτ ξετυλίγεται σαν ένα μελαγχολικό φιλμ νουάρ με χαρακτηριστικό του την αμφισημία, ιδιαίτερα μετά το νέο μοντάζ από τον δημιουργό της.
Το Λος Αντζελες του 2019 είναι μια συναρπαστική εικαστική σύνθεση. Τεράστια hi-tech κτίρια υψώνονται στον ουρανό, ιπτάμενα οχήματα κυκλοφορούν ανάμεσά τους, τεράστιες επιγραφές neon και ψηφιακές διαφημίσεις είναι ορατές από ψηλά… Ενα καρτ ποστάλ επιστημονικής φαντασίας, που, αν μεγεθύνεις τις λεπτόμερειές του, κινδυνεύεις να χαθείς στον λαβύρινθο μιας παγκόσμιας Τσάιναταουν, όπου βασιλεύουν η αποξένωση και η εξαθλίωση. Εάν οι επιβάτες του Σταρ Τρεκ επέστρεφαν από το Διάστημα στη Γη, θα έμπαιναν σε μια παρακμιακή μητρόπολη της παγκοσμιοποίησης, βουτηγμένη στο σκοτάδι και υγρή από το ψιλόβροχο.
Σε αυτό το ζοφερό σκηνικό, ο Βρετανός Σκοτ ξετυλίγει το ρομαντικό νουάρ του μέλλοντός μας. Ο Ρικ Ντέκαρτ, ένας μπλέιντ ράνερ (ομάδες εξόντωσης ανδροειδών), αναλαμβάνει απρόθυμα να εντοπίσει τέσσερις εξελιγμένες ρεπλίκες. Τα ανδροειδή επαναστάτησαν ενάντια στον δημιουργό τους όταν ένιωσαν τον φόβο του θανάτου.
Δείτε
Τhe Complete Metropolis (1926)
Η διάσημη ταινία του Φριτς Λανγκ, που θεωρείται η απαρχή της επιστημονικής φαντασίας, προβάλλεται σε επανέκδοση σε μια εκδοχή της πιο κοντινή στο όραμα του Λανγκ. Το 2008 βρέθηκε μια κόπια της ταινίας μεγαλύτερη κατά 30 λεπτά της ώρας από αυτή που ήδη ξέραμε. Το επιπλέον υλικό συντηρήθηκε και προστέθηκε στο προηγούμενο, με αποτέλεσμα το «Τhe Complete Metropolis».
H κάθετα δομημένη Μητρόπολη κατοικείται στα υπόγειά της από εργάτες που εργάζονται σαν ρομπότ, και στα επίπεδα που φωτίζει ο ήλιος από άρχοντες. O ανθρωπιστής γιος του μεγάλου άρχοντα, ερωτευμένος με μια εργάτρια, κατεβαίνει στα υπόγεια, όπου γίνεται μάρτυρας ενός τραγικού δυστυχήματος. Στη συνέχεια, προσπαθεί να πείσει τον πατέρα του να κάνει μεταρρυθμίσεις. (Προβάλλεται στις αίθουσες)
Μπλέιντ Ράνερ: η τελική έκδοση (1982)
Ο σκοτεινός κόσμος του φιλμ νουάρ και οι εφιάλτες της επιστημονικής φαντασίας εδώ λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία.
Στο Λος Αντζελες του 2019 φτάνουν τέσσερα ανδροειδή. Εχοντας αποδράσει από κάποιον πλανήτη – αποικία της Γης, ήρθαν στην Πόλη των Αγγέλων για να ρυθμίσουν το πρόγραμμα που ρυθμίζει τον χρόνο της ζωής τους.
Γυρίστηκε από τον Ρίντλεϊ Σκοτ αμέσως μετά το «Αλιεν» και ξαναμονταρίστηκε από τον ίδιο αρκετά χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του. Σε αυτή την εκδοχή της ταινίας αναφερόμαστε. Παίζουν: Χάρισον Φορντ, Σον Γιανγκ, Ρούντγκερ Χάουερ, Ντάριλ Χάνα. (Σε blu ray σε μια έκδοση 2 δίσκων)