Στα «Απομεινάρια μιας μέρας» υπάρχει μια φράση-κλειδί για την ταινία, αλλά και για το ομότιτλο μπεστ σέλερ του Καζούο Ισιγκούρο στο οποίο βασίζεται το σενάριό της. Λέει ο Αντονι Χόπκινς, παρατηρώντας με φλέγμα την Εμα Τόμσον: «Μις Κέντον, έχετε μια αβεβαιότητα για τη θέση των αντικειμένων…». Ο Χόπκινς δίνει τον καλύτερο εαυτό του για να σκιαγραφήσει το τέλειο πορτρέτο ενός Βρετανού μπάτλερ. Ο ήρωάς του, κύριος Στίβενς, διδάχτηκε σχολαστικά από τον επίσης μπάτλερ πατέρα του αυτό που χρειάζεται ένας άνθρωπος για να αριστεύσει στη ζωή: «αξιοπρέπεια ανάλογη της θέσης του». Στο πρόσφατο «Μη μ’ αφήσεις ποτέ», που και αυτό βασίζεται σε βιβλίο του Ισιγκούρο, οι νεαροί ήρωες διδάσκονται με ανάλογο τρόπο την υποταγή τους στη μοίρα.
Το «Μη μ’ αφήσεις ποτέ» είναι μια μάλλον αλλόκοτη ταινία εποχής, ένας εφιάλτης επιστημονικής φαντασίας κάτω από ένα πέπλο ρομαντισμού. «Ούτε τρομακτική ούτε τραγική. Πετυχαίνει όμως να γίνει μια ονειρική παραβολή γύρω από την έννοια της βρετανικότητας (britishness) με τον τρόπο που περιγράφει την ψυχολογία του Βρετανού», σύμφωνα με έναν κριτικό του «Γκάρντιαν».
Πεθαίνοντας στα 30
Στα «Απομεινάρια μιας μέρας», η τομή στον ακαδημαϊσμό και στην καλλιγραφία ενός δράματος εποχής είναι αρκούντως βαθιά, ώστε να φανεί η ψυχολογία του τυπικού Βρετανού που καταπνίγει τα αισθήματά του και υποτάσσεται συνειδητά σε μια στρατιωτικού τύπου ιεραρχία. Στο «Μη μ’ αφήσεις ποτέ», το britishness (η βρετανική αντίληψη περί καθήκοντος και κοινωνικής θέσης) κρύβει έναν εφιάλτη, μια αίσθηση αόρατης απειλής που στοιχειώνει το παραμυθένιο σκηνικό της βρετανικής υπαίθρου.
Στο Χέιλσαμ, ένα οικοτροφείο που μοιάζει με ορφανοτροφείο, χαμένο μέσα στη φύση, μεγαλώνουν δεκάδες παιδιά. Δεν μαθαίνουμε τίποτα για την ταυτότητα τη δική τους ή των γονιών τους. Ακούμε μόνο τα μικρά τους ονόματα, ενώ σε κάποιες φευγαλέες στιγμές βλέπουμε ένα ηλεκτρονικό βραχιόλι στο χέρι τους, σαν πάσο που καταγράφει τις μετακινήσεις τους. Σε μια τυπική ταινία επιστημονικής φαντασίας θα υποθέταμε πως είναι και κλώνοι ανθρώπων, προορισμένοι να θυσιαστούν στον βωμό της επιστήμης για την ευζωία και μακροημέρευση των εκλεκτών της ανθρωπότητας.
Τα παιδιά στο Χέιλσαμ μεγαλώνουν σαν όλα τα παιδιά στα δημόσια βρετανικά οικοτροφεία του ’70. Μαθαίνουν να ζουν υγιεινά και να πειθαρχούν στις εντολές των δασκάλων και των επιμελητών τους. Είναι αξιοσημείωτο πως για κανέναν λόγο δεν δρασκελίζουν τον χαμηλό φράχτη του οικοτροφείου, ούτε για να πιάσουν μια μπάλα που δεν βρήκε τον στόχο της.
Τα παιδιά του Χέιλσαμ διδάσκονται την πίστη σε ένα υψηλό ιδανικό, το οποίο προσδίδει ηθικό ανάστημα στη μικρή θλιβερή ζωή τους: θα ζήσουν με εγκράτεια τα νεανικά τους χρόνια για να πεθάνουν με αξιοπρέπεια όταν ενηλικιωθούν, χαρίζοντας τα ζωτικά τους όργανα για μεταμόσχευση. Στην τρίτη ή στην τέταρτη δωρεά ο μικρός κύκλος της ζωής τους θα κλείσει.
Καθήκον
Στην κλασική «Γέφυρα του ποταμού Κβάι», μια διαφορετική όψη της ψυχολογίας του Βρετανού προβάλλει πίσω από την εικόνα μιας εξωτικής πολεμικής περιπέτειας. Η ιστορία διαδραματίζεται σε ένα γιαπωνέζικο στρατόπεδο αιχμαλώτων στη ζούγκλα της Ταϊλάνδης στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ενας Βρετανός υψηλόβαθμος αξιωματικός, που είναι αιχμάλωτος μαζί με τους στρατιώτες του, αγωνίζεται με μεγάλο ζήλο για να φέρει εις πέρας ένα καταναγκαστικό έργο! Η γέφυρα που τον αναγκάζουν οι Ιάπωνες να κατασκευάσει στον ποταμό Κβάι φαντάζει γι’ αυτόν κάτι σαν Παρθενώνας, που όταν ολοκληρωθεί θα αποτελέσει μια τρανταχτή απόδειξη του βρετανικού μεγαλείου απέναντι στους κατώτερους Ιάπωνες. Αδιαφορεί δε για το αν ο «Παρθενώνας» του θα δυσκολέψει τις πολεμικές επιχειρήσεις των συμμάχων. Η έννοια του καθήκοντος παίρνει μια μορφή νεύρωσης κοντά στην τρέλα.
Στο «Μη μ’ αφήσεις ποτέ», οι αξίες στις οποίες εμποτίζονται από τα τρυφερά τους χρόνια οι τρόφιμοι του Χέιλσαμ τούς υποτάσσουν στο θλιβερό τους πεπρωμένο. Οι έφηβοι μαθαίνουν να καταπνίγουν τα συναισθήματά τους, προκειμένου να οδηγηθούν όσο πιο ανώδυνα γίνεται σε ένα σφαγείο (η ενήλικη ζωή). Αυτά τα έντονα συναισθήματα που καταπνίγονται καθορίζουν την ατμόσφαιρα και την αισθητική της ταινίας, μιας λυρικής ελεγείας γύρω από το τέλος της αθωότητας.
Δείτε
Μη μ’ αφήσεις ποτέ
(Never let me go, 2010)
Ο έρωτας και η ανέμελη νιότη βρίσκονται στο στόχαστρο ενός μελοδράματος… επιστημονικής φαντασίας. Μια νοσοκόμα, η 31χρονη Κάθι Χ, που είναι επιφορτισμένη να συνοδεύει δότες οργάνων σε χειρουργικές επεμβάσεις στις οποίες επιβάλλονται εθελοντικά, παρακολουθεί έναν φίλο της, τον Τόμι, μέσα από ένα τζάμι στον προθάλαμο ενός χειρουργείου. Οι γιατροί ετοιμάζουν τον Τόμι για την τελευταία δωρεά ζωτικών του οργάνων και η Κάθι αναπολεί τα χρόνια που έζησαν μαζί σε ένα οικοτροφείο, στο Χέιλσαμ. Η Κάθι και ο Τόμι δεν έγιναν ποτέ ζευγάρι, παρά τη βαθιά έλξη που πρωτοένιωσαν ο ένας για τον άλλον από παιδιά, εξαιτίας της Ρουθ, που μεγάλωσε και αυτή στο Χέιλσαμ. Ο τίτλος της ταινίας είναι από το ρεφρέν ενός παλιού τραγουδιού, σε μια κασέτα που κάποτε χάρισε ο Τόμι στην Κάθι. Το σενάριο, από τον συγγραφέα Αλεξ Γκάρλαντ, βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Καζούο Ισιγκούρο (από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση Τόνιας Κοβαλένκο). Η σκηνοθεσία είναι του Μαρκ Ρόμανεκ. Παίζουν: Κάρι Μάλιγκαν, Αντριου Γκάρφιλντ, Κίρα Νάιτλι. (Βλέπε και στη στήλη Σινεμαχίες, στο ένθετο περιοδικό «Κ». Προβάλλεται στις αίθουσες)
Τα απομεινάρια μιας μέρας
(The remains of a day, 1993)
Η ιστορία ενός Βρετανού μπάτλερ, που θυσίασε τον μεγάλο έρωτα της ζωής του για να μείνει αφοσιωμένος σε έναν λόρδο, ο οποίος τη δεκαετία του ’30 προσπαθούσε να αναπτύξει τις σχέσεις της Βρετανίας με τους ναζί. Γυρίστηκε από τον Τζέιμς Αϊβορι. (Σε dvd)