«Οπως η Ιθάκη, η Ελλάδα μας χάρισε ένα πανέμορφο ταξίδι και μας ενέπνευσε με ένα νέο, δυνατό όραμα, σαν αυτό της ελπίδας που φέρνει η νιότη…» ήταν τα λόγια του John Rowe Townsend, γνωστού Βρετανού συγγραφέα βιβλίων για παιδιά. Σ’ ένα στρογγυλό τραπέζι που για πολλούς λόγους θα μείνει αξέχαστο σε όσους κάθησαν γύρω από αυτό, σαν σε μια μεγάλη αγκαλιά. Η κρίση της Ελλάδας απασχόλησε την έναρξη αυτής της συνάντησης πριν από λίγες μέρες στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, δέκα κορυφαίων Βρετανών και Αμερικανών συγγραφέων που έχουν φτιάξει μια άτυπη ομάδα φίλων της Ελλάδας και προώθησης των κλασικών σπουδών στα σχολεία στις χώρες τους («The Examined Life: Greek Studies in the Schools»). Παρ’ όλα αυτά η συζήτηση εξελίχθηκε σ’ έναν διάλογο με πολλά και ενδιαφέροντα θέματα προς σκέψη και είναι απλά η αρχή. Η αρχή όπως είπαν όλοι οι παρευρισκόμενοι (μεταξύ τους και δέκα Ελληνες συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας) ενός διαλόγου με βλέμμα στο μέλλον. Δηλαδή; Ηδη έχουν προγραμματιστεί συναντήσεις και δραστηριότητες κι από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού και υπάρχει ένα κλίμα ενθουσιασμού, ενώ πριν απ’ την αναχώρησή τους από την Ελλάδα οι ξένοι συγγραφείς συνάντησαν μαθητές ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων της Αθήνας. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από το ξεκίνημα. Η ιστορία έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον.
Ιδρυση
Πριν από μερικά χρόνια δημιουργήθηκε στις ΗΠΑ μια ομάδα ανανέωσης της παιδικής λογοτεχνίας (Children’s Literature New England) με πρωτεργάτες μερικούς από τους σημαντικότερους συγγραφείς της Αμερικής και της Μεγάλης Βρετανίας. Ανάμεσά τους η Ουαλλή βραβευμένη συγγραφέας Susan Cooper, ο Αμερικανός Gregory Maguire του οποίου το έργο «Wicked» βραβεύτηκε για τη θεατρική μεταφορά του στο Μπρόντγουεϊ, η Βρετανίδα Jill Paton Walsh της οποίας τα βιβλία έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, ο Αφροαμερικανός συγγραφέας, εικονογράφος, ποιητής και αφηγητής Ashley Bryan κ.ά. Στην πορεία η κοινή τους αγάπη και συγγραφική ενασχόλησή τους με την Ελλάδα (ως μέρος της λογοτεχνίας που γράφουν για παιδιά και νέους) τους οδήγησε να ενώσουν τις δυνάμεις τους με πρωτοπόρους εκπαιδευτικούς. Το όραμά τους ήταν «να πάνε τα πράγματα ακόμα πιο πέρα». Με διευθύντρια την ελληνικής καταγωγής Barbara Harrison (συγγραφέα του βιβλίου «Theo», η ιστορία ενός νεαρού καραγκιοζοπαίχτη που αγωνίζεται να συνεχίσει το επάγγελμά του) και συνεργάτες μεταξύ άλλων τους Martha Walke, Connie Carven, Barbara Scotto, Daryl Mark έφτιαξαν την ομάδα που γνωρίσαμε κι από κοντά, την «The Examined Life: Greek Studies in the Schools» («Η Ζωή υπό Μελέτη: Ελληνικές Σπουδές στα Σχολεία»).
Ο καθένας από αυτούς (όλοι τους ήρθαν στη συνάντηση της Αθήνας) παρουσίασε το έργο του και χάρισε βιβλία προς μελέτη και απόλαυση των Ελλήνων συναδέλφων του. Ο Ασλεϊ Μπράιαν ξεκίνησε τη συνάντηση απαγγέλλοντας ένα αφρικάνικο ποίημα και ζήτησε από όλους μας να το απαγγείλουμε μαζί του. «Διαβάζουν ποιήματα οι νέοι στην Ελλάδα; Τους αρέσει να τα λένε δυνατά; Γιατί εκεί βρίσκεται η δύναμη ενός ποιήματος…», ήταν ένα από τα πρώτα ερωτήματα που έθεσε ο Μπράιαν και η συζήτηση έφερε στην επιφάνεια θέματα με πολύ «ζουμί». «Οι κλασικές σπουδές, η ιστορία, η ελληνική μυθολογία είναι μαθήματα που αγαπούν οι Ελληνες μαθητές;». Οι Ελληνίδες συγγραφείς Μαρίζα ντε Κάστρο, Κατερίνα Σέρβη και ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος είχαν από την πλευρά τους πολλά να πουν για τα προβλήματα του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα «που εμποδίζει την ανάπτυξη της φαντασίας», το ανανεωμένο ενδιαφέρον για τα μουσεία («τάση» το αποκάλεσαν) με εκπαιδευτικά προγράμματα και βιβλία και γενικότερα τη ραγδαία εξέλιξη της παιδικής λογοτεχνίας στη χώρα μας με εκδηλώσεις και συναντήσεις με τους συγγραφείς. Η Τζιλ Πάτον Ουάλς υπενθύμισε ότι και στην Αγγλία το εκπαιδευτικό σύστημα πάσχει «με πολλά τεστ που αγχώνουν και την ευχή του ίδιου του πρωθυπουργού να έχει ο κάθε μαθητής ένα κομπιούτερ στο θρανίο του…» ενώ ο Gregory Maguire παρουσίασε την πληθώρα των παιδικών και εφηβικών βιβλίων εμπνευσμένων από την Ελλάδα (κυρίως την αρχαία) αλλά με έναν ανανεωμένο, συχνά διασκεδαστικό τρόπο, προσιτό στη νεολαία. Μεταξύ τους η πρώτη γραφική νουβέλα της Οδύσσειας, και βιβλία με τίτλους όπως «Dateline Troy», «Oh, My Gods! What a Beast! She’s All That! What a Family!», «Favorite Greek Myths», «The Beautiful Stories of Life: Six Greek Myths Retold», «Demeter and Persephone: Homeric Hymn Number Two», «Wise Guy: The Life and Philosophy of Socrates» κ.ά. Το σημαντικότερο όμως, όπως τόνισε η Τζιλ Πάτον Ουάλς, κλείνοντας, κι αυτό το έθεσε ως ερώτημα προς σκέψη μέχρι την επόμενη συνάντηση της ομάδας στην Ελλάδα, είναι το ότι «σε μια αυξανόμενη κοσμική εποχή η αρχαία ελληνική σκέψη απεξαρτημένη από τις σύγχρονες θρησκείες επιτρέπει στους συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας να γράψουν προκλητικές ιστορίες με ένα ανοιχτό πνεύμα έρευνας. Επειδή δεν εμπνέουν πια πίστη, οι αρχαίοι Θεοί εμπνέουν τη φαντασία κι αυτός είναι ένας διαφορετικός δρόμος για να αναζητήσεις την αλήθεια».
Κλασικές ιστορίες με νέες αφηγήσεις
«Το αρχαίο ελληνικό πνεύμα έχει εμπνεύσει την παιδική λογοτεχνία σε βάθος χρόνου. Η σύγχρονη λογοτεχνία για παιδιά συνεχίζει αυτή την παράδοση, όμως οι μορφές με τις οποίες εκφράζεται έχουν διευρυνθεί», είπε από την πλευρά της η Barbara Scotto βραβευμένη Αμερικανίδα εκπαιδευτικός με το Ernest R. Caverly Award for excellence in teaching, μέλος των ομάδων Children’s Literature New England και The Examined Life: Greek Studies in the School. «Συγγραφείς και εικονογράφοι έχουν πάρει τις παλιές, κλασικές ιστορίες και τις ερμηνεύουν με διαφορετικούς τρόπους, στην τέχνη και στα κείμενα. Για παράδειγμα, έχουμε graphic novels που λένε από την αρχή τους μύθους και άλλα έργα που προσθέτουν κωμικά στοιχεία. Καθώς αυτές οι καινούργιες αφηγήσεις προσεγγίζουν ένα νεανικό κοινό θα μπορέσουν αισίως να εμπνεύσουν τα παιδιά ώστε να εξερευνήσουν τον αρχαίο κόσμο ως ένα μέσο κατανόησης της σύγχρονης εποχής. Εάν αυτό συμβεί οι ανθρωπιστικές επιστήμες θα αναβιώσουν ως ένας χώρος σοφίας και έρευνας».