J. G. Βallard
«Εκτός ελέγχου»
Μετ. Σταύρος Παπασταύρου
Εκδ. Αγρα
Ενα πολλαπλό φονικό σε ένα συγκρότημα κατοικιών άριστα φρουρούμενο, λίγο έξω από το Λονδίνο. Μια νουβέλα γραμμένη το 1988 από τον Τζέι Τζ. Μπάλλαρντ, τον δεξιοτέχνη της δυστοπίας, της αναπαράστασης των βαθύτερων στρεβλώσεων των δυτικών κοινωνιών και των αντανακλάσεών τους στον ανθρώπινο ψυχισμό. Αυτή τη φορά, πρόκειται για ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, όχι ένα whodunit αλλά σύμφωνα με την προσφιλή του μέθοδο ένα whydunnit.
Η σφαγή στο λύκειο στο Κολουμπάιν στην Αμερική το ανέδειξε ως προφητικό, αλλά η δύναμή του ακόμα δεν έχει πλήρως φανερωθεί – αρκεί να σκεφτούμε ότι στη Γαλλία τώρα αρχίζουν να γίνονται μόδα αυτοί οι οικισμοί-φρούρια των εχόντων και των τέκνων τους. Μια ιστορία λοιπόν από το μέλλον, ένα αίνιγμα προς επίλυση και μια αγωνία που δεν έχει να κάνει μόνο με το «ποιος;» του δολοφόνου, αλλά κυρίως με τα όρια των ψυχικών αντοχών μας όσον αφορά την αντίληψη της πραγματικότητας γύρω μας.
Αγριες δολοφονίες
Το πρωινό που αναμένεται στο Πάνγκμπερν το τηλεοπτικό συνεργείο το οποίο θα καταγράψει και δημοσιοποιήσει την υπέροχη ζωή που ζουν οι ένοικοι του συγκροτήματος, μια ζωή γαλήνια και δημιουργική, με τους γονείς να κάνουν τα πάντα για τα παιδιά τους, για την ευτυχία τους, όλοι οι γονείς αλλά και όποιοι άλλοι ενήλικοι κατά κακή τους τύχη βρέθηκαν εκεί, υπηρετικό προσωπικό, σοφέρ, δάσκαλοι, δολοφονούνται με τους πλέον ευφάνταστους τρόπους: πιστολάκια στην μπανιέρα συν μαχαίρωμα, σύνθλιψη στην πόρτα του γκαράζ από το ίδιο τους το αυτοκίνητο, απλοί πυροβολισμοί, ηλεκτροπληξίες, παγίδες Βιετγκόγκ και άλλα πολλά. Τα παιδιά του οικισμού αγνοούνται και όλοι πιστεύουν ότι έχουν απαχθεί. Ο καιρός περνάει, ο κόσμος περιμένει τις εξελίξεις σοκαρισμένος, η αστυνομία δεν βρίσκει το παραμικρό ίχνος, όλοι θλίβονται για τα καημένα τα παιδιά που ένας Θεός ξέρει τι μαρτύρια περνούν. Ο αφηγητής όμως, ψυχιατρικός σύμβουλος της αστυνομίας, συνεπικουρούμενος από έναν κυνικό πλην διαυγέστατο αστυνομικό, πιάνει την υπόθεση από μια άκρη αδιανόητη, αυτή της δολοφονίας των γονιών από τα ίδια τα παιδιά τους.
Η τρέλα
Κείμενο πραγματικά προφητικό, όπως όλα τα έργα του Μπάλλαρντ άλλωστε -που ωστόσο δεν βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της λογοτεχνικής επικαιρότητας, καθώς πολλά έργα του είναι εξαντλημένα και δυσεύρετα-, κείμενο άγριο στο οποίο η λύση του αινίγματος είναι πιο φρικιαστική από το αίνιγμα καθαυτό, παραπέμπει στη γνωστή ρήση του Πόε ότι η τρέλα είναι ίσως η υψηλότερη μορφή ψυχικής υγείας. Με άλλα λόγια, «σε μια απολύτως υγιή κοινωνία, η τρέλα είναι η μοναδική ελευθερία».
Σε μια κοινωνία δηλαδή καθημερινού τρόμου, ενός τρόμου χειρότερου από των θρίλερ με τους λυκάνθρωπους και τα ζόμπι, μιας διαρκούς ψυχικής παρέμβασης και παρεμβολής που διαλύει την υποκειμενικότητα τη στιγμή ακριβώς της συγκρότησής της, ασχέτως στόχων, αισθημάτων και προθέσεων εντέλει – αφού το μόνο βέβαιο είναι ότι οι γονείς με τον τρόπο τους λάτρευαν τα παιδιά τους. Μια κραυγή αγωνίας για ένα μέλλον που πρέπει πάση θυσία να αποτραπεί – αν δεν είναι ήδη σε ένα βαθμό εδώ.
Μέσα σε 20 λεπτά, 32 νεκροί
Παρακολουθούμε λοιπόν να ξεδιπλώνεται σιγά σιγά μια άλλη εικόνα αυτού του hortus conclusus, αυτής της ξεκομμένης από τον κόσμο Εδέμ, η εικόνα ενός εφιαλτικού πανοπτικού: παντού κάμερες κατέγραφαν ανά πάσα στιγμή κάθε κίνηση όλων, τα παιδιά, από οκτώ έως δεκαεπτά ετών, βρίσκονταν υπό διαρκή επιτήρηση και καθοδήγηση-χειραγώγηση, χωρίς καμία ελπίδα διαφυγής και πραγμάτωσης όχι της βαθύτερης φύσης τους, αλλά και των ελάχιστων επιθυμιών τους.
Μέσα σε διάστημα είκοσι λεπτών, λοιπόν, τριάντα δύο άτομα έχασαν τη ζωή τους με τρόπο αριστοτεχνικό, όπως σημειώνει ο Ρίτσαρντ Γκρέβιλ και μάλιστα με τις ελάχιστες υλικές ζημιές στα σπίτια τους. Κατά τον Γκρέβιλ, δολοφονήθηκαν από τα ίδια τα παιδιά τους.
Η υπόθεση βεβαίως παραμένει ανεξιχνίαστη και το ιατροδικαστικό γραφείο, που φρόντισε τάχιστα να τον απομακρύνει από την υπόθεση, εξακολουθεί να πιστεύει ότι τα παιδιά έχουν απαχθεί από τους δολοφόνους – καθώς κανείς δεν αντέχει την εκδοχή του, στιγμές στιγμές ούτε και ο ίδιος.
Εκδίκηση
Παρά το γεγονός ότι η μικρότερη όλων βρέθηκε σε κατάσταση σοκ και απήχθη εκ νέου από το νοσοκομείο από νεαρότατα άτομα. Παρότι ορισμένες τρομοκρατικές ενέργειες μπορούν να συνδεθούν με τα άτομα αυτά, που έχουν στόχο «κάθε μορφή εξουσίας και κάθε πρότυπο γονιού». Διότι «το καθεστώς της καλοσύνης και της στοργής», ένα καθεστώς στρατοπεδικού ελέγχου ωστόσο, «γέννησε παιδιά της εκδίκησης και τα έστειλε να πολεμήσουν τον ίδιο τον κόσμο που τα αγάπησε».