Για να τη βρούμε είδαμε και πάθαμε. Διότι η Τάνια Τσανακλίδου μπορεί να ετοιμάζεται για συναυλίες σε όλη τη χώρα που θα καταλήξουν το φθινόπωρο στον «Ζυγό», και ύστερα για τη Μαντάμ Ορτάνς στον «Ζορμπά» που θα παίξει στο ΚΘΒΕ, όμως ο νους αυτές τις ημέρες έτρεχε αλλού.
Πού την έχανες πού την έβρισκες στην πλατεία Συντάγματος, θυμωμένη αλλά ανθισμένη. Τώρα, «απογοητευμένη» όπως λέει απ’ όσα είδε, ετοιμάζεται με την παρέα της να «βγει» στον δρόμο. Κι όπου τους βγάλει. Αρκεί να μη μείνει αδρανής.
Οπλο της το τραγούδι και η χαρά να μοιράζεται κάτι τρελό. Τη γεύτηκε την περασμένη άνοιξη. Καταπονημένη ψυχικά και σωματικά από τον δύσκολο χειμώνα και τα πολεμικά τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων στα οποία έβρισκε διέξοδο, ξεσηκώθηκε από τις φωνές των φίλων της μουσικών Δημήτρη Μπαμπαγάλα και Σωτήρη Λεμονίδη. «Οταν δεν τραγουδάς αρρωσταίνεις» της είπαν, κάτι που ξέρει καλά όμως δεν ήθελε να ακούσει για μαγαζιά. Της αντιπρότειναν τον δρόμο.
Την επομένη έστησαν τραγούδι στον σταθμό του Μετρό στον Ευαγγελισμό. Η αντίδραση του κόσμου; «Εψαχναν να βρουν κρυμμένες κάμερες. Νόμιζαν ότι γίνεται κάποιο γύρισμα, μια πλάκα κι όταν πέρασε η ώρα κατάλαβαν ότι αυτό ήταν μόνο γι’ αυτούς που περνούσαν τον δρόμο. Σιγά – σιγά η έκπληξη έδωσε τη θέση της στην αμηχανία. Μια κυρία έβγαλε να μας δώσει 50 ευρώ. Της εξηγήσαμε ότι δεν παίρνουμε λεφτά, ότι τραγουδάμε για τους εαυτούς μας. Κι εκείνη έσκυψε να φιλήσει τα χέρια μας. Είχε όπως έχουμε όλοι ανάγκη για κάτι απρόσμενο. Το εντυπωσιακό όμως είναι ότι βγήκαν πολλά παιδιά μουσικοί οι οποίοι συνήθως αν δεν πληρωθούν δεν ακολουθούν σε τέτοια».
– Για να μην πέσετε στη γενική κατάθλιψη;
– Ακριβώς. Ηταν μια πολιτική και ανθρώπινη πράξη. Αίσθηση εκτόνωσης και ελευθερίας. Χωρίς κανένα είδος εξάρτησης.
– Στο μεταξύ άναψε το facebοοk.
– Με μηνύματα από όλη την Ελλάδα να πάμε και εκεί. Ομως όπου να πάμε θέλει έξοδα. Βρήκαμε λοιπόν ένα φίλο που τώρα ανοίγει γραφείο συναυλιών και του είπαμε: εμείς παίζουμε χωρίς λεφτά, έρχεσαι και συ να δουλέψεις μαζί μας να βάλουμε ένα φτηνό εισιτήριο ίσα για να βγουν τα έξοδα και αν παρ’ ελπίδα μείνει κάτι, το μοιραζόμαστε όλοι στα ίσα. Αν βγουν τα έξοδα γιατί αλλιώς θα πληρώσουμε και από την τσέπη μας.
– Επειτα από τόσες παραστάσεις επίδειξης όγκου και νεοπλουτισμού, εξυγιαίνεται και ο χώρος των live και των συναυλιών;
– Εξυγιαίνουμε πρώτα τον εαυτό μας και μετά την τέχνη μας. Εχουμε ανάγκη τα ανθρώπινα μεγέθη. Ημουν από τους πρώτους που άφησε αρχές της δεκαετίας του ’90 τα κέντρα. Αλλά μήπως και στη ζωή δεν φορτωθήκαμε κάρτες και δάνεια για διακοπές, γιορτές, για αυτοκίνητα θηρία που δεν μας χρειάζονταν. Οι υπερβολές κουβαλούν μεγάλη δυστυχία. Κάτι ανάλογο είδα και στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ενας ακόμη μοχλός πίεσης που μας έσπρωξε κι άλλο στο χάος του χρέους. Τότε, όποιος το επεσήμανε τον κατηγορούσαν για εθνική μειοδοσία.
– Σας ενοχλεί περισσότερο ότι τους πληρώσαμε ή ότι δεν κράτησε η καλή αλλά τεχνητή εικόνα μας;
– Με ενοχλεί που παρακμάζουν οι υποδομές και ότι δεν αξιοποιείται τίποτε από ό,τι πληρώθηκε. Κάποιοι βγάλανε πολλά φράγκα με τους Ολυμπιακούς. Ηταν μια πολύ συνεπής ακολουθία της νοοτροπίας μας να δανειστούμε για να δείχνουμε πιο πλούσιοι από τον διπλανό μας. Η σημερινή μας κατάληξη ήταν ορατή από τη δεκαετία του ’80. Από τότε δημοσιεύονταν άρθρα σοβαρών επιστημόνων στις εφημερίδες τονίζοντας ότι σε 20 με 30 χρόνια θα καταρρεύσει το ασφαλιστικό σύστημα. Μας διέφθειραν εύκολα το χρήμα και η εξουσία. Κι εγώ που τα λέω όλα αυτά κάποια στιγμή διέκρινα στον εαυτό μου την αλαζονεία. Οταν το επισήμανα το αποστράφηκα. Δεν θέλω στη ζωή μου ούτε πολλά λεφτά ούτε εξουσία.
– Πώς ήταν τότε η Τάνια;
– Κάθε βράδυ έβγαινα έξω, φορούσα ακριβά ρούχα, πράγματα που δεν μου ταίριαζαν. Τώρα βγαίνω όταν θέλω, προτιμώ να είμαι λέτσος και όταν υπάρχει λόγος να πάω στη διαδήλωση.
– Καιρό είχα να σας ακούσω τόσο χαρούμενη όσο αυτό τον καιρό που τρέχετε στην πλατεία Συντάγματος. Πήγε περίπατο η κατάθλιψη των 50;
– Χαρούμενη γιατί αισθάνθηκα ότι ορίζω τον εαυτό μου και την τέχνη μου. Ομως αυτά που έγιναν την ημέρα της υπογραφής του μνημονίου με ανακάτεψαν. Ούτε στο Πολυτεχνείο δεν είχα ζήσει τέτοιες αγριότητες. Ημουν 21 ετών, μόλις είχα έρθει στην Αθήνα και ετοιμαζόμασταν για την παράσταση του «Μορμόλη». Πριν τις πρόβες και μετά τρέχαμε όλοι στο Πολυτεχνείο φωνάζοντας «απόψε το βράδυ θα γίνει Ταϋλάνδη», ώσπου έγινε.
– Τι άλλαξε στις δύο κινητοποιήσεις;
– Αυτό που έγινε μου έδειξε ότι δεν έχουμε δημοκρατία, ούτε δικτατορία αλλά χούντα. Οι αποφάσεις στο κοινοβούλιο λαμβάνονται μετά από εκβιαστικά διλήμματα και τα κόμματα εγκλωβίζουν τους βουλευτές στην κομματική πειθαρχία. Τους απαγορεύουν να δρουν ως ελεύθεροι σκεπτόμενοι άνθρωποι.
Αυτό που είδα στους δρόμους κάτω από την πλατεία ήταν μια αγριότητα που δεν θα τη συγχωρήσω σε όσους την προκάλεσαν. Στον 21ο αι. είδα να μπαίνουν τα ΜΑΤ να τρομοκρατούν και να δέρνουν τον κόσμο που είχε καταφύγει σε μαγαζιά και καφενεία. Παιδιά της ομάδας ΔΙΑΣ να γεμίζουν τις τσέπες τους με σπασμένα μάρμαρα. Ροπαλοφόρους που έκαναν συνεννοήσεις οικειότητας, ανενόχλητα και προκλητικά, με τους αστυνομικούς.
– Οι άνθρωποι του χώρου σας πώς αντιδρούν;
– Οι άνθρωποι που κάνω παρέα είναι τζιμάνια. Ολοι μαζί ήμασταν με τον Βασίλη (Παπακωνσταντίνου), τον Αλκίνοο (Ιωαννίδη), τη Χαρούλα (Αλεξίου), την Ελευθερία (Αρβανιτάκη), την Ασλανίδου (Μελίνα). Δεν χρειάζεται να δηλώσουν «ήρθα κι εγώ εδώ».
– Σήμερα μοιάζει να επιβάλλεται να δηλώνει κάποιος αγανακτισμένος.
– Αντίθετα. Στις εφημερίδες ακόμη λοιδορούνται ενώ τα κανάλια τους αγκάλιασαν εκ των υστέρων. Λένε ότι ανάμεσά τους είναι και κάποιοι βολεμένοι. Δεν κατάλαβα, δηλαδή αν μια γυναίκα τη δέρνει ο άντρας της δέκα μήνες όταν αποφασίσει να φύγει, θα της ζητήσουμε τον λόγο γιατί επί δέκα μήνες δεν αγανακτούσε; Αν σε ένα μήνα ξεσηκωθεί όλος ο κόσμος και βγει στον δρόμο θα τους ζητήσουμε τον λόγο γιατί άργησαν;
Ελλειψη απόχρωσης
Σε εκείνο που στέκομαι ιδιαίτερα είναι η έλλειψη κομματικής απόχρωσης. Οταν έγιναν τα γεγονότα της Νομικής πριν το Πολυτεχνείο σπούδαζα ακόμη στο πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη. Αρχίσαμε να μαζευόμαστε στα σπίτια να δούμε τι θα κάνουμε κι εμείς. Εκεί αναδείχτηκαν οι διαφορές μας. Χωριστήκαμε οι Μαοϊκοί, οι Ρηγάδες, οι σκληροπυρηνικοί, οι ρεβιζιονιστές… Γίναμε κουβάρια και δεν κάναμε τίποτε. Τότε αποφάσισα ότι δεν θα πάω σε κανένα κόμμα. Διότι αυτά μας εμπόδισαν να γίνουμε μια γροθιά. Στο Σύνταγμα πράγματι είναι κάθε καρυδιάς καρύδι. Ακούσαμε παιδιά να λένε βλακείες κι άλλα πολλές αλήθειες, γνώμες οικονομολόγων και ειδικών, διδαχτήκαμε την ανοχή στο διαφορετικό. Αυτό είναι δημοκρατική στάση.
– Πού ξέφυγε η γενιά σας, αυτή του Πολυτεχνείου, και οδήγησε τα πράγματα εδώ.
– Παρέκκλιναν στα φράγκα και στην εξουσία, χρηματίστηκαν, έφτιαξαν βίλες, πήραν επιχορηγήσεις.
– Οι καλλιτέχνες είναι θυμωμένοι;
– Οταν έπεφταν οι επιχορηγήσεις έπεφτε μια βουβαμάρα. Τώρα που κόβονται θυμώνουν. Αλλά ο πολιτισμός, η γλώσσα και η παιδεία είναι πάντα τα πρώτα θύματα. Και η υγεία, τους εξυπηρετεί να πεθάνουμε γρήγορα.
– Εσείς δεν πήρατε κρατικά λεφτά;
– Είμαι η μοναδική Ελληνίδα τραγουδίστρια που δεν πήρα ποτέ επιχορήγηση. Η μόνη φορά που ζητήσαμε ήταν με τον Β. Παπακωνσταντίνου μόλις βγήκε το ΠΑΣΟΚ το 1981. Μου αρνήθηκαν και με τα χρόνια είπα «ευτυχώς Θεέ μου», γιατί θα είχα γίνει κι εγώ γραναζάκι στο σύστημα. Για μένα το μόνο καλό που έγινε με το ΠΑΣΟΚ μεταπολιτευτικά ήταν η δημιουργία των ΚΑΠΗ. Μου άρεσε που κάποιος νοιάστηκε για τους απόμαχους της ζωής. Σήμερα τα ΚΑΠΗ κλείνουν και στέλνουν τους συνταξιούχους να ψάχνουν με ποδοπατημένη αξιοπρέπεια στους κάδους των σούπερ μάρκετ. Το βλέπω τα μεσημέρια απέναντι από το σπίτι μου. Να γιατί έχω 10 χρόνια να ψηφίσω. Δεν θέλω κομματισμένους αλλά ελεύθερους ανθρώπους που αγαπούν τον τόπο τους.
Πρόσκληση για να ξορκίσουμε το κακό
«Οι συναυλίες έχουν τη λογική του δρόμου. Με τραγούδια που ακούει κάποιος στη γειτονιά. Ακόμη και κάποια κατοχικά όπως: «το πατάω ένα κουμπί και βγαίνει μια χοντρή» που το θυμάμαι από τη μάνα μου. Είναι πολιτική πράξη η συναυλία. Δεν δείχνουμε το δάχτυλο, γιατί αυτό μας μπήκε βαθιά στον λαιμό και οι συνέπειες φαίνονται τώρα: η αηδία. Είμαστε μια κεφάτη συντροφιά που τους καλούμε όλους: ελάτε να ξορκίσουμε το κακό».
– Και στο τραγούδι αλλάζουν τα πράγματα.
– Οι εταιρείες κατέρρευσαν -καιρός ήταν-, το Διαδίκτυο πήρε φόρα, ο νέος δημιουργός μπορεί να γράψει ένα τραγούδι και να το κάνει γνωστό χωρίς μηχανισμούς στήριξης και εκβιασμού.
– Πώς σας φαίνεται η κίνηση του Δρογώση κι άλλων τραγουδοποιών;
– Είναι τίμιες τακτικές. Κι εγώ χρόνια τώρα πληρώνω τις παραγωγές μου. Μου αρέσει επίσης η λογική του ενός τραγουδιού. Γιατί πρέπει να πληρώσω άλλα 10 σκουπίδια για να αγοράσω ένα δίσκο, αφού για το ένα γίνεται. Ωστόσο έχω και τις επιφυλάξεις μου με το Διαδίκτυο. Το επέτρεψαν να είναι ελεύθερο για να είναι μαζικό και ίσως και απόλυτα ελεγχόμενο.
11/7 Φεστιβάλ Μονής Λαζαριστών, 26/7 στο Αλσος Βεΐκου κ.α. Αντώνης Ανδρέου (τρομπόνι), Αλέξανδρος Κτιστάκης (ντραμς, κρουστά), Σωτήρης Λεμονίδης (πιάνο ακορντεόν), Ιρις Λουκά (βιολί), Δημήτρης Μπαρμπαγάλας (κιθάρα), Παναγιώτης Τσεβάς (ακορντεόν), Δημήτρης Καρπούζας (ηχοληψία), Περικλής Μαθιέλης (φωτισμοί), Σοφία Παπουλάκου (τραγούδι).