Υποψήφιος για το διεθνές λογοτεχνικό βραβείο Hans Christian Andersen 2012, o συγγραφέας Χρήστος Μπουλώτης χαρίζει φέτος το καλοκαίρι στο πολυπληθές παιδικό και εφηβικό κοινό του το νέο του βιβλίο «Ουφ! Οι απίθανες ιστορίες του Αρη», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη. Ευκαιρία να ευθυμήσουμε και ταυτόχρονα να προβληματιστούμε κι εμείς οι μεγάλοι με την ιστορία του μικρού Αρη, που έχει λίγο δυσλεξία, έναν γιάπη μπαμπά που τον παραμελεί συνέχεια, μια μαμά νευρωτική και ελαφρώς ρατσίστρια, αλλά και τη Μαρία, την αγαπημένη του συμμαθήτρια, με την οποία γράφει τραγούδια ραπ. Τον τελευταίο καιρό μαθαίνει ο Αρης ένα δύσκολο παιχνίδι, την «οικονομική κρίση»… Ομως δεν το βάζει κάτω.
Ο Χρήστος Μπουλώτης, γεννημένος στη Μύρινα της Λήμνου, είναι αρχαιολόγος στην Ακαδημία Αθηνών. Δίδαξε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και στα μεταπτυχιακά τμήματα της Φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ συνεχίζει να διδάσκει Ιστορία Αρχαίας Τέχνης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και δημιουργική γραφή στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Παράλληλα, από το 1987 ασχολείται συστηματικά με την παιδική λογοτεχνία. Εχει εκδώσει μέχρι σήμερα περισσότερα από εξήντα βιβλία και έχει βραβευτεί επανειλημμένα (Πρώτο Ευρωπαϊκό Βραβείο Pier Paolo Vergerio το 1989 για το βιβλίο «Η παράξενη αγάπη του αλόγου και της λεύκας», Κρατικό Βραβείο το 2000 για «Το άγαλμα που κρύωνε», Βραβείο «Κώστα και Ελένης Ουράνη» της Ακαδημίας Αθηνών το 2000 κ. ά.). Οι περιπέτειες του Αρη στάθηκαν η αφορμή για μια συζήτηση μαζί του.
– Στο τελευταίο σας βιβλίο, μέσα από την κοφτερή ματιά του μικρού Αρη, ασκείτε κριτική στην εικόνα της μέσης ελληνικής οικογένειας, δίνοντας έμφαση στην οικονομική κρίση των ημερών μας. Ποιες οι αφετηρίες και ποιος ο στόχος σας;
– Βασική μου θέση ότι ο συνειδητοποιημένος συγγραφέας δεν μπορεί παρά να είναι ένας ευαίσθητος παλμογράφος της εποχής του, δέκτης και ταυτόχρονα πομπός. Η παθητική στάση θα έλεγα πως ισοδυναμεί με βολική απόδραση απ’ τα παρόντα. Δεν έχω βέβαια την ψευδαίσθηση ότι οι συγγραφείς μπορούν να μετακινήσουν βράχους, να αλλάξουν άρδην πράγματα και καταστάσεις. Πιστεύω, ωστόσο, ότι με τα έργα τους, ακόμη και τα πιο ταπεινά, μπορούν να συμβάλουν σε μια κοινωνική κινητικότητα, στον βαθμό που ευαισθητοποιούν κάποιες ομάδες. Είμαι υπέρ της συνεχούς επαγρύπνησης, υπέρ του «εξεγερμένου» ανθρώπου που δεν βολεύεται εύκολα και άκριτα σε καταστάσεις. Οι μεγάλες αλλαγές, ακόμη και ανατροπές, έρχονται, πιστεύω, βαθμιαία και πάντως σταθερότερα μέσα από τις καθημερινές «εξεγέρσεις». Σ’ αυτό θα συμφωνούσα με τον Καμύ όταν λέει «όχι η επανάσταση, αλλά η εξέγερση». Και βέβαια δεν αξιωνόμαστε καμία αλλαγή αν πρώτα δεν εξεγερθούμε απέναντι στον κακό μας εαυτό.
Τα παιδιά δεν ζουν έξω από το κοινωνικό αυτό παιχνίδι. Είναι κρίμα να τα τοποθετούμε ψηλά σε ροζ συννεφάκια ή σε κοπάδια με αθώα προβατάκια, με το πρόσχημα της προστασίας. Η «πολιτική» σκέψη και συμπεριφορά, στην ευρεία τους έννοια, ασκούνται ήδη από τις μικρές ηλικίες, είναι κι αυτές μέρος της αγωγής, όπως εξάλλου και η αισθητική. Η οικονομική κρίση των ημερών μας, για παράδειγμα, ως φαινόμενο σαρωτικό με βαθιές κοινωνικές προεκτάσεις, δεν αφορά μόνο τους ενηλίκους. Στη μακρά της διάρκεια, δυστυχώς, θα βρει ενηλίκους τα σημερινά παιδιά. Αρα, θα πρέπει να είναι από τώρα κάπως υποψιασμένα, ανάλογα με την προσληπτική τους ικανότητα. Αυτά, ανάμεσα σε άλλα, περνώ στο νέο μου βιβλίο μέσα από την κριτική ματιά του μικρού Αρη, που έρχεται συχνά αντιμέτωπος με ένα σωρό ερωτήματα και απορίες στο ίδιο του το σπίτι, στο σχολείο, στον κύκλο των φίλων του. Αυτός είναι ο στόχος μου: η ευαισθητοποίηση των παιδιών.
Ιδιος, αλλάζοντας
– Σε ποιο στάδιο της συγγραφικής σας εξέλιξης θα λέγατε πως βρίσκεστε τώρα;
– Παραμένω επίμονα ο ίδιος, αλλάζοντας συνεχώς. Κάθε συγγραφέας κουβαλάει στο πετσί του όλα του τα προηγούμενα στάδια, όπως κουβαλάμε τις προηγούμενες ηλικίες μας. Κι αυτό είναι η προίκα του. Τα συγγραφικά μου εργαλεία, μετά τόσα βιβλία, θέλω να πιστεύω ότι είναι καλύτερα ακονισμένα. Και το σπουδαιότερο, τολμώ τώρα να θίξω κάποια «καυτά» θέματα περισσότερο αδέσμευτος, ανεμίζοντας τη σημαία μου κατά βούληση σε όλους τους ανέμους. Με τη λογοτεχνία για παιδιά πιστεύω ότι επιτελώ έργο πολύ σοβαρότερο και υπεύθυνο από ό, τι με τη λογοτεχνία που κάνω για ενήλικες. Τα σημερινά παιδιά, μην το ξεχνάμε, είναι οι αυριανοί ψηφοφόροι, ίσως οι αυριανοί άνεργοι και μετανάστες – ένα επώδυνο σενάριο που και μόνο στη σκέψη του τρομάζω.
– Πού συναντιούνται η αρχαιολογία, η διδασκαλία και η συγγραφή παιδικών βιβλίων;
– Θα ήταν δύσκολο να τραβήξω αυστηρές διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σ’ αυτές μου τις δραστηριότητες. Συναντιούνται, θα έλεγα, πολλαπλά και, ευτυχώς, γόνιμα. Ολες μαζί αποτελούν πλέον μια γοητευτική ενότητα, που τη βιώνω ως αναγκαιότητα. Η αρχαιολογία παραμένει φυσικά η στέρεη βάση μου, επιλογή ζωής από τα μαθητικά μου ήδη χρόνια. Η παιδική λογοτεχνία, από την άλλη, με τραβά επίμονα απ’ το μανίκι οσάκις τυχαίνει να την παραμελώ. Οσο για τη διδασκαλία -χωρίς υψωμένο δάχτυλο- ενυπάρχει και στην αρχαιολογία και στην παιδική λογοτεχνία. Αν η αρχαιολογία είναι δάσος βαθύσκιωτο, η λογοτεχνία για παιδιά είναι το ξέφωτο που σου δίνει ανάσα να συνεχίσεις μες στο δάσος της επιστήμης. Τώρα πλέον το ξέρω καλά: H λογοτεχνία, χωρίς υπερβολή, με βοηθάει να κάνω καλύτερη αρχαιολογία.
– Κι ένα δικό σας «ουφ!» γιατί θα ήταν;
– Ουφ! Από πού να πρωταρχίσω σ’ αυτούς τους χαλεπούς καιρούς;
Λογοτεχνικό επωαστήριο
– Διαβάζοντας το βιβλίο σας, διαπιστώνει κανείς ότι βασικό εργαλείο σας είναι το χιούμορ. Μπορεί να έχει λογοτεχνικό ενδιαφέρον ένα θέμα όπως η οικονομική κρίση;
– Το χιούμορ είναι, πιστεύω, ένα από τα πλέον αποτελεσματικά οχήματα για να πάει κανείς κατευθείαν στην καρδιά σοβαρών ζητημάτων όπως η έλλειψη ταυτότητας που διακρίνει τη σημερινή ελληνική οικογένεια και η οικονομική κρίση. Μην ξεχνάμε τον καίρια διαβρωτικό του ρόλο. Μαζί με τη γοργή αφήγηση και τις απρόσμενες ανατροπές, το χιούμορ καθιστά ένα βιβλίο τερπνό ανάγνωσμα, ιδίως όταν αποδέκτες του είναι τα παιδιά. Οσο για το λογοτεχνικό ενδιαφέρον που μπορούν να έχουν θέματα όπως η οικονομική κρίση, δεν το συζητώ. Περίοδοι κρίσης, μεταβατικές εποχές και μεταιχμιακές καταστάσεις στάθηκαν πάντα το καλύτερο επωαστήριο λογοτεχνικών έργων. Το αντίθετο θα με ξένιζε.