Είναι μήνας και Θεός, σύμφωνα με τον Ελύτη, ο πιο σκληρός μήνας του καλοκαιριού, με μία μεγάλη θρησκευτική γιορτή, τη γιορτή της Παναγίας, δύο φεγγάρια ενίοτε και τα ανακουφιστικά μελτεμάκια (αρκεί να μην έχουν ξεσπάσει κάπου πυρκαγιές): ο «τρομερός μήνας Αύγουστος», κυρίως για τους παλαιότερους, τους συγγραφείς, από τον Τσέζαρε Παβέζε μέχρι τον Βασίλη Βασιλικό, αλλά και τους σκηνοθέτες. Μαζί του κουβαλάει, μεταξύ άλλων, μία δικτατορία, έναν ιστορικό, δόλιο τορπιλισμό του ευδρόμου «Ελλη», μία έκρηξη ατομικής βόμβας και την, ξεχασμένη πλέον, εισβολή στην Τσεχοσλοβακία.
Το όνομά του το οφείλει στον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αύγουστο, ο οποίος, λόγω της υπερβολικής ζέστης, πρώτος καθιέρωσε τη θερινή αργία (Feriae Augusti), ακόμα και για τους σκλάβους, κι έτσι κάπως φτάσαμε στον ιταλικό, καθολικό Ferragosto, που όπως και σε μας, αλλά και τους Γάλλους, κορυφώνει έξοδο από την πόλη και την κατάκτηση των παραλίων και των παραλιών. Ομως, ένα αυγουστιάτικο απόγευμα φτάνει στο απομακρυσμένο χωριό Γκαλιάνο ο Κάρλο Λέβι, εκτοπισμένος από το καθεστώς του Μουσολίνι, όπου θα γραφτεί ένα από τα πιο σημαντικά χρονικά της αποξένωσης, αλλά και της ανθρωπιάς, το μυθιστόρημα «Ο Χριστός σταμάτησε στο Εμπολι», κι Αύγουστο μήνα θα διαλέξει ο Τσέζαρε Παβέζε «Οχι λόγια. Μια χειρονομία», για να μην ξαναγράψει ποτέ, βάζοντας τελεία και παύλα στο «Ημερολόγιο» και τη ζωή του, στις 27 Αυγούστου του 1950. Εμεινε το έργο του, αλλά κι ένα «Μπαρόλο», δεκαετίες αργότερα, με το όνομά του.
Κάθε Αύγουστο η πόλη μοιάζει με στρατόπεδο που έχει ερημώσει από τους αδειούχους και τα νησιά βουλιάζουν, με προεξάρχουσα την Τήνο, την ελληνική Λούρδη. Οι δρόμοι της Αθήνας αδειάζουν από αυτοκίνητα, θυμίζοντας πλάνα από ελληνικές ταινίες του ’60, κι οι προβλήτες στον Πειραιά γεμίζουν από παραθεριστές που αλλάζουν σκυτάλη πάνω στον καταπέλτη των πλοίων.
Ο Αύγουστος είναι μήνας της απόλυτης αδράνειας, και ταυτόχρονα μεταιχμιακός: κορυφώνει τη ζέστη, αλλά ουσιαστικά προετοιμάζει το φθινόπωρο. Γεμάτος πευκοβελόνες και τζιτζίκια στις εξοχές, τουρίστες και κλειστά μαγαζιά στις άδειες πόλεις, και, σύμφωνα πάντα με την παροιμία, ο μόνος που φροντίζει για την καλοπέραση των (ενοχλητικών) μυγών!