Ανοιξη με αρκετή συννεφιά θα μπορούσε να είναι η φράση που χαρακτηρίζει την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στον ελληνικό κινηματογράφο. Η νέα γενιά δημιουργών μπορεί να έχει σημειώσει πολλές επιτυχίες κατά την τελευταία τριετία, όμως το περιβάλλον της οικονομικής κρίσης έχει προκαλέσει προσωρινή (μέχρι νεωτέρας) αναστολή στις περισσότερες παραγωγές. Τουλάχιστον σίγουρα σε όσες εμπλέκεται το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, που βρίσκεται σε στάση αναμονής και χρηματοδότησης. Ελληνικές ταινίες συνεχίζουν να γυρίζονται. Κάποιες με προορισμό τα φεστιβάλ, με τη συνδρομή φίλων και συνεργατών, άλλες με στόχο τα ταμεία, από εταιρείες παραγωγής – διανομής, που πιστεύουν στην εμπορικότητά τους. Ετσι, υπάρχουν νέες ταινίες που έχουν γίνει χωρίς τη συμμετοχή -ακόμη τουλάχιστον- του ΕΚΚ, σαν τις «Αλπεις» του Γιώργου Λάνθιμου, τον «Αδικο κόσμο» του Φίλιππου Τσίτου και το «Γάλα» του Γιώργου Σιούγα από το δημοφιλές θεατρικό έργο. Αλλά και εμπορικά πρότζεκτ σαν το νέο επεισόδιο της «Λούφας και παραλλαγής» του Νίκου Περάκη, το πιο επιτυχημένο ελληνικό franchise.
Βασικός λόγος για την κάμψη στην παραγωγή, σύμφωνα με τους ανθρώπους του χώρου, είναι η καθυστέρηση στην εφαρμογή του νόμου για τον κινηματογράφο, που έχει δέσει τα χέρια τόσο στις ελληνικές ταινίες, όσο και στις ξένες παραγωγές που θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα. Αναρωτιέται κανείς αν μπορούμε να αγνοούμε προθέσεις μεγάλων δικτύων -και μεγάλων ποσών- όπως του ΗΒΟ.
Τα χρέη του ΕΚΚ
Οπως λέει ο πρόεδρος του ΕΚΚ, Γιώργος Παπαλιός, «η παραγωγή βρίσκεται σε απόλυτο τέλμα. Το Κέντρο έχει τιμολογημένα χρέη προς τρέχουσες παραγωγές, τα οποία φτάνουν τα τέσσερα εκατομμύρια ευρώ, ενώ περιμένει να εισπράξει περίπου πέντε εκατ. από το κράτος. Μόνο από την επιστροφή του ΦΠΑ το ποσό φτάνει τα 4,2 εκατ. ευρώ. Αν δεν τακτοποιηθούν αυτά, δεν θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε».
Πεποίθηση του κ. Παπαλιού είναι ότι μέχρι το τέλος του χρόνου οι εκκρεμότητες αυτές θα έχουν ρυθμιστεί. «Αυτή τη στιγμή έχουμε περίπου είκοσι προτάσεις ταινιών που έχουν εγκριθεί, αλλά δεν έχουν συμβόλαια, ενώ στα χέρια μας βρίσκονται άλλες σαράντα προτάσεις, τις οποίες δεν μπορούμε να εξετάσουμε, εφόσον δεν μπορούμε να προχωρήσουμε στη χρηματοδότησή τους». Η ανάκαμψη θα έρθει, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΕΚΚ, «εφόσον εφαρμοστούν ρυθμίσεις του νέου νόμου για τον κινηματογράφο, όπως το tax shelter και η επιστροφή του 1,5% από τους τηλεοπτικούς σταθμούς».
Η περιορισμένη παραγωγή, όμως, μπορεί να φέρει και μια κρίση στην ποιότητα και στην καλή εικόνα των ταινιών της νέας γενιάς Ελλήνων σκηνοθετών; «Μοιραία δεν θα έχουμε τόσο πολλές ταινίες», αναφέρει ο κ. Παπαλιός. «Φοβάμαι ότι, αν δεν βρεθεί τρόπος να χρηματοδοτηθούν οι νέοι σκηνοθέτες, θα υπάρξει κάμψη. Υπάρχουν βέβαια ταινίες που γυρίστηκαν και γυρίζονται χωρίς τη συμμετοχή του Κέντρου, σε ανεξάρτητες παραγωγές. Ο Λάνθιμος έκανε την ταινία μόνος του. Το ίδιο και ο Τσίτος και ο Νίκος Παναγιωτόπουλος. Αλλο όμως είναι να έχουμε μια παραγωγή 15 – 20 ταινιών και άλλο 4 – 5. Πόσες φορές μπορούν να κάνουν ταινίες χωρίς λεφτά;»
Αναδιοργάνωση
Ο Γρηγόρης Καραντινάκης ανέλαβε τη θέση του γενικού διευθυντή του ΕΚΚ πριν από έναν μήνα. Μέσα στα οικονομικά προβλήματα και την ουσιαστική αναστολή της λειτουργίας του ΕΚΚ σε ό,τι αφορά την παραγωγή, πρέπει να προχωρήσει το θέμα της εσωτερικής αναδιοργάνωσης της λειτουργίας του οργανισμού. Αναγνωρίζει πάντως ότι αυτή τη στιγμή και σε αυτή την οικονομική κατάσταση, το ΕΚΚ δεν μπορεί να κάνει τη βασική του λειτουργία, να στηρίξει δηλαδή νέες ελληνικές παραγωγές. «Περιμένουμε μια έκτακτη επιχορήγηση περίπου ενός εκατομμυρίου ευρώ. Δεν θα λύσει όμως το θέμα εκείνων των ταινιών που έχουν ολοκληρωθεί και περιμένουν τη συμμετοχή του Κέντρου».
Σημαντική εκκρεμότητα για το ΕΚΚ και κατά συνέπεια για τον ελληνικό κινηματογράφο, σύμφωνα με τον Γρηγόρη Καραντινάκη, είναι η εφαρμογή του νόμου για τον κινηματογράφο, με τη λειτουργία του Film Commission και των φορολογικών κινήτρων. «Από 1/1/2012 μπαίνουν σε εφαρμογή κομμάτια του νόμου, όπως η επιστροφή φόρου, τα οποία θα αλλάξουν θετικά το τοπίο και θα βοηθήσουν τις παραγωγές».
Η άνθηση συνεχίζεται
Για τον γενικό διευθυντή του ΕΚΚ, η άνθηση του νέου ελληνικού κινηματογράφου δεν κινδυνεύει από την οικονομική κρίση. «Η άνθηση δεν έχει σταματήσει. Συνεχίζεται. Είναι σημαντική η επιλογή της Αθηνάς Τσαγγάρη στην τριάδα του βραβείου LUX του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η δεύτερη ελληνική συμμετοχή στην τριάδα σε δύο χρόνια. Είναι σημαντική η συμμετοχή του Γιώργου Λάνθιμου στο διαγωνιστικό της Βενετίας και του Φίλιππου Τσίτου στο Σαν Σεμπαστιάν. Στην εποχή της γενικευμένης κατάθλιψης οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι». Οσο για την κρίση, ο κ. Καραντινάκης πιστεύει ότι μπορεί να αξιοποιηθεί με θετικό τρόπο. «Ολη η αρνητική προβολή που η υφίσταται η Ελλάδα αυτόν τον καιρό με το να βρίσκεται ψηλά στους τίτλους των ειδήσεων σε όλο τον κόσμο, μπορεί να γίνει και ένα όπλο. Μπορούν να αντληθούν θέματα, πολλές ιστορίες σε πολλά επίπεδα».
Πρόσφατες επιτυχίες
Στο πρόσφατο διάστημα, ο «Κυνόδοντας» του Γιώργου Λάνθιμου διακρίθηκε στις Κάννες και έφτασε στην πεντάδα των υποψηφιοτήτων για το Οσκαρ ξένης ταινίας. Η «Στρέλλα» του Πάνου Κούτρα συμμετείχε στην Μπερλινάλε και βρήκε διανομή με σημαντική επιτυχία σε πολλές χώρες. Η «Ακαδημία Πλάτωνος» του Φίλιππου Τσίτου κέρδισε το βραβείο α΄ ρόλου για την ερμηνεία του Αντώνη Καφετζόπουλου στο φεστιβάλ του Λοκάρνο. Το «Attenberg» της Αθηνάς Τσαγγάρη τιμήθηκε με το αντίστοιχο βραβείο γυναικείου ρόλου για την ερμηνεία της Αριάν Λαμπέντ στην περσινή Μόστρα της Βενετίας. Στο ίδιο φεστιβάλ συμμετείχε με επιτυχία το μικρού μήκους «Casus Belli» του Γιώργου Ζώη. «Ακαδημία Πλάτωνος» και «Attenberg» έχουν πλασαριστεί στην τελική τριάδα για το βραβείο LUX του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το «Wasted Youth» του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου άνοιξε το φεστιβάλ του Ρότερνταμ. Οι «Αλπεις», η νέα ταινία του Λάνθιμου, συμμετέχει στο διαγωνιστικό της φετινής Μόστρα. Ο «Αδικος κόσμος» του Φίλιππου Τσίτου, στο διαγωνιστικό του Σαν Σεμπαστιάν. Μέσα στην επόμενη χρονιά θα υπάρξει άραγε συνέχεια;
«Το υπουργείο χρωστάει χρήματα»
Μέσα σε αυτό το κλίμα και με τη ροή των χρημάτων μηδενική, είναι εξαιρετικά δυσχερής η θέση των ανεξάρτητων παραγωγών. Για τον παραγωγό Πάνο Παπαχατζή, η κατάσταση εξηγείται με πολύ απλά λόγια: «Δεν υπάρχουν χρήματα. Το υπουργείο χρωστάει χρήματα και στο Κέντρο Κινηματογράφου και στους παραγωγούς. Για παράδειγμα, αν και έχουν εισπραχθεί τα χρήματα από το κράτος και η απόφαση έχει ήδη υπογραφεί από τον υπουργό, οι παραγωγοί δεν έχουμε πάρει ακόμη την επιστροφή από τα εισιτήρια ελληνικών ταινιών του 2009. Πρόκειται για 755 χιλιάδες ευρώ. Τα αντίστοιχα ποσά έχουν δοθεί στους αιθουσάρχες, όπως και στους διανομείς. Εκκρεμεί μόνο η επιστροφή στους παραγωγούς. Πώς περιμένουν λοιπόν να κάνουμε ταινίες; Στην πραγματικότητα, υπάρχει στάση πληρωμών».
Οπως λέει ο Πάνος Παπαχατζής, πολλοί σκηνοθέτες βασίζονται πια στους φίλους για να προχωρήσουν τις ταινίες τους. «Εχουν γίνει κάποιες ταινίες με τη συμμετοχή φίλων. Δεν μπορεί όμως να επαφίεται κανείς στην καλή θέληση των συνεργατών του. Ετσι δεν έχουμε εθνική κινηματογραφία. Για να υπάρξει εθνική κινηματογραφία, χρειάζεται πολιτική».
Καθυστερήσεις
Τα προβλήματα στη χρηματοδότηση αναγκάζουν πολλές ταινίες να καθυστερήσουν, όπως μια από τις παραγωγές του Παπαχατζή, ο «Εξαδάχτυλος» του Γιάννη Οικονομίδη. «Ενώ έχουμε βρει χρηματοδότηση από την Κύπρο, αναγκαστικά θα καθυστερήσουμε. Το Κέντρο Κινηματογράφου δεν λειτουργεί, η ΕΡΤ εδώ και ενάμιση χρόνο δεν δίνει το 1,5% και τα φορολογικά κίνητρα, τα οποία προβλέπονται από τον νόμο, δεν εφαρμόζονται καθώς εκκρεμούν διευκρινιστικές εγκύκλιοι. Ο νόμος προέβλεπε πιο γρήγορες διαδικασίες, αλλά θα πρέπει πρώτα να εφαρμοστεί».
«Δυστυχώς, θα υπάρξει κάμψη», σημειώνει ο Πάνος Παπαχατζής για τη διεθνή πορεία του ελληνικού κινηματογράφου. «Ενδεχομένως να μείνει πίσω στα ξένα φεστιβάλ και αυτό θα είναι σημαντικό πλήγμα». Η καθυστέρηση στην εφαρμογή του νόμου, όμως, επηρεάζει όχι μόνο τις ελληνικές παραγωγές, αλλά και την προσέλκυση ξένων παραγωγών στην Ελλάδα. «Οσο δεν θεσπίζουμε κίνητρα για ξένες ταινίες στην Ελλάδα, δεν πρόκειται να υπάρξει ανάπτυξη στον χώρο του κινηματογράφου. Πρόσφατα ήμουν στο Λος Αντζελες, στο φεστιβάλ ελληνικού κινηματογράφου που γίνεται εκεί, και παρευρισκόταν ο εκπρόσωπος του HBO (σ.σ.: το μεγάλο τηλεοπτικό δίκτυο που έχει κάνει παραγωγές όπως «Sopranos», «Six Feet Under», «Sex and the City», «True Blood», «Broadwalk Empire» κ.ά.). Ελεγε λοιπόν: «Αν θεσπίσετε κίνητρα, μπορούμε να έρθουμε ακόμη και την επόμενη ημέρα για παραγωγές στην Ελλάδα με 200 εκατομμύρια δολάρια». Κάτι τέτοιο θα σήμαινε πολλά για τον ελληνικό κινηματογράφο. Και οι τεχνικοί θα είχαν δουλειές και θα εκπαιδεύονταν, αλλά θα ήταν προς όφελος και της οικονομίας. Περιοχές όπως η Κεφαλονιά και η Σκιάθος είχαν μεγάλη τουριστική ανάπτυξη μετά το «Μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι» και το «Mamma Mia». Το υπουργείο Πολιτισμού, που είναι πλέον και Τουρισμού, θα έπρεπε να σκεφτεί ότι υπάρχει και αυτός ο πολύ σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης».