ΡΟΜΠΕΡΤΟ ΣΑΒΙΑΝΟ
Η ομορφιά και η κόλαση
μτφρ: Μαρία Οικονομίδου
εκδ. Πατάκη – σελ. 334
Οι διώξεις των κριτικών διανοουμένων από τα κάθε είδους ανελεύθερα καθεστώτα, αλλά και από οργανωμένα ιδεολογικά, θρησκευτικά, οικονομικά και εγκληματικά σύνολα είναι δυστυχώς, ακόμα και στους σύγχρονους καιρούς μας, αρκετά συνηθισμένο φαινόμενο. Στην τωρινή δε εποχή της παγκοσμιοποίησης, οι διώξεις επεκτείνονται και πέρα από τα όρια της κρατικής κυριαρχίας των διάφορων καθεστώτων και τους τόπους δράσης των ποικίλων ομαδώσεων και ασκούνται σε υπερεθνικό επίπεδο.
Εδώ και μερικά χρόνια μάλιστα, στο εσωτερικό της ίδιας της Δύσης, στο κέντρο της Ευρώπης, εξεδόθη ένας «φετφάς» που μοιάζει μ’ αυτόν του Χομεϊνί εναντίον του Σαλμάν Ρουσντί και προστάζει την εξόντωση ενός άλλου συγγραφέα. Πρόκειται για τον Ιταλό συγγραφέα Ρομπέρτο Σαβιάνο και την απειλή κατά της ζωής του από την Καμόρα, την εγκληματική οργάνωση της Νάπολης. Ο Σαβιάνο, που γεννήθηκε το 1979 στη Νάπολη, το 2006 εξέδωσε το βιβλίο του «Γόμορρα» στο οποίο αποκάλυπτε και ανέλυε τις εγκληματικές πρακτικές και τους μηχανισμούς της Καμόρα. Η μεγάλη επιτυχία που γνώρισε το βιβλίο και η επιμονή του Σαβιάνο στην καταγγελία του συστήματος της Καμόρα και ονομαστικά πολλών ηγετικών της στελεχών επέφερε την αντίδραση του οργανωμένου εγκλήματος και τις έντονες και πραγματικές απειλές κατά της ζωής του. Ο Σαβιάνο τέθηκε υπό την προστασία της ιταλικής Αστυνομίας και δέχθηκε τη συμπαράσταση πολλών και γνωστών διανοουμένων. Από τότε ζει σε ένα καθεστώς ιδιότυπου εγκλεισμού, αλλάζει συνεχώς τόπους διαμονής, μένει συχνά σε ξενοδοχεία και πάντα συνοδεύεται από την Αστυνομία.
Παρά τη δραματική τροπή που πήρε η ζωή του, ο Σαβιάνο δεν σταμάτησε ποτέ να γράφει και να διατυπώνει με παρρησία τις απόψεις του. To 2009 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Το αντίθετο του θανάτου» με δύο αφηγήματα που πραγματεύονται τις επιπτώσεις στους νέους ανθρώπους της ασφυκτικής κυριαρχίας της μαφίας στη νότιο Ιταλία.
Εξακολούθησε δε να συνεργάζεται με τις εφημερίδες «La Repubblica» και «Il manifesto» και το περιοδικό «L’ espresso», να συμμετέχει σε εκδηλώσεις και συζητήσεις, να παρουσιάζει και να προλογίζει βιβλία.
Συλλογή κειμένων
Το 2010 εξέδωσε ένα ακόμα βιβλίο με τον τίτλο «Η ομορφιά και η κόλαση» με δημοσιευμένα και αδημοσίευτα κείμενα της περιόδου 2004 – 2009. Παρ’ όλη την πολυμορφία των κειμένων αυτών, υπάρχει ένας συνεκτικός κρίκος που τα συνδέει και προσδίδει στη συλλογή μια συγκεκριμένη οπτική. Ο Σαβιάνο, στην εισαγωγή του βιβλίου, υποδηλώνει την οπτική του όταν, αιτιολογώντας τον τίτλο του, σημειώνει πως «θέλει να θυμίσει ότι από τη μια πλευρά υπάρχουν η ελευθερία και η ομορφιά που είναι απαραίτητες για όποιον γράφει και όποιον ζει και από την άλλη ότι υπάρχει το αντίθετό τους, η άρνησή τους: η κόλαση που μοιάζει να υπερισχύει διαρκώς». Την ελευθερία και την ομορφιά για τον συγγραφέα τις ενσαρκώνουν οι άνθρωποι που υπερβαίνουν τις ατομικές δυσκολίες και τις κοινωνικές συνθήκες, πραγματώνουν τις επιθυμίες τους και προσφέρουν χαρά και πρότυπα αξιοπρέπειας στον κόσμο. Τέτοιους ανθρώπους και τέτοιες συμπεριφορές βλέπει και σκιαγραφεί στα κείμενά του ο Σαβιάνο. Ετσι γράφει για τον Λιονέλ Μέσι και τη μεγάλη προσπάθεια του να γίνει ο αξιοθαύμαστος καλλιτέχνης του ποδοσφαίρου. Μνημονεύει τη μεγάλη τραγουδίστρια Μίριαμ Μακέμπα από τη Ν. Αφρική που αγωνίστηκε εναντίον του ρατσισμού και τραγούδησε και στην Ιταλία για τα θύματα της Μαφίας. Αναδεικνύει τον πόνο και τον αγώνα μιας μητέρας ενός δολοφονημένου από την Καμόρα να οδηγήσει στη Δικαιοσύνη τον φονιά του παιδιού της. Διηγείται τη σύντομη ζωή του Μισέλ Πετρουτσάνι που παρά το πρόβλημα των οστών του και τον νανισμό του έγινε ένα μεγάλος πιανίστας της τζαζ. Περιγράφει πώς τα παιδιά από μια κωμόπολη της νότιας Ιταλίας διοχετεύουν τον δυναμισμό τους στις δημόσιες παλαίστρες και στην πυγμαχία, κατακτούν διακρίσεις και φθάνουν μέχρι τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Συναντά και σκιαγραφεί τον αστυνομικό που με κίνδυνο της ζωής του διείσδυσε στη Μαφία της Νέας Υόρκης, συνετέλεσε στη σύλληψη πολλών μελών της και έγινε και κινηματογραφικός ήρωας. Αποτίει φόρο τιμής στη Ρωσίδα δημοσιογράφο Αννα Πολιτφσκάγια που το 2006 δολοφονήθηκε από το καθεστώς του Πούτιν επειδή διερευνούσε επίμονα την αλήθεια πολλών σκοτεινών υποθέσεων.
Ζοφερή πραγματικότητα
Απέναντι όμως σ’ αυτούς και άλλους πολλούς ανθρώπους υπάρχει η ζοφερή πραγματικότητα του οργανωμένου και παγκοσμιοποιημένου εγκλήματος και η διαπλοκή του σε πολλά επίπεδα με την κοινωνία, την οικονομία και την πολιτική εξουσία, τουλάχιστον στην Ιταλία. Ο Σαβιάνο με επιμονή επανέρχεται στο ζήτημα αυτό και αναδεικνύει το εύρος των εγκληματικών δραστηριοτήτων, ακολουθεί τις διαδρομές της κοκαΐνης και του χρήματος, καταγγέλλει την απόθεση των χημικών αποβλήτων στη Ν. Ιταλία, εκθέτει τους τρόπους ελέγχου της οικονομίας, ονοματίζει δολοφόνους, διαλύει τους μύθους που περιβάλλουν τους μαφιόζους, αποκαλύπτει την ωμή και βίαιη πραγματικότητα, προσπαθεί να σπάσει τον φόβο και τη σιωπή της κοινωνίας. Στην υπαρκτή αυτή επίγεια κόλαση ο συγγραφέας αντιτάσσει το θάρρος του, την εμμονική του στράτευση εναντίον του εγκλήματος και τη δύναμη της γραφής του. Πιστεύει δε ότι το είδος της γραφής του, η λογοτεχνική διερεύνηση και αφήγηση της αλήθειας είναι πολύ πιο δραστική από την απλή δημοσιογραφική κάλυψη των γεγονότων. Η τέτοιου είδους λογοτεχνική γραφή μάλιστα είναι πιο επικίνδυνη για την εξουσία και το έγκλημα, γιατί εμπλέκει τον καθένα στην ιστορία που διαβάζει και την καθιστά δική του. Ισως έτσι να εξηγείται και η τεράστια αναγνωστική υποδοχή του βιβλίου του «Γόμορρα».
Ο Σαβιάνο με τα κείμενά του, παράλληλα με την ανάπτυξη της θεματικής τους, περιγράφει τη ζωή του ως «κυνηγημένου», εκθέτει τους φόβους, τους προβληματισμούς και τα άγχη του για τη στάση απέναντι του των ανθρώπων του τόπου του, παραπέμπει στους αγαπημένους του συγγραφείς ή γράφει για κάποιους από αυτούς. «Η ομορφιά και η κόλαση», τελικά, συνιστά μια ακόμα σημαντική λογοτεχνική και πολιτική παρέμβαση και πέρα από τη δύναμη και την πικρή γοητεία των αφηγήσεών της, εμπεριέχει στοιχεία της βιογραφίας του Σαβιάνο και προβάλλει στον αναγνώστη το συγγραφικό του εργαστήρι και τους τρόπους παραγωγής της γραφής του. Η μετάφραση της Μαρίας Οικονομίδου υποστηρίζει αξιόπιστα την αφηγηματική δύναμη των κειμένων του τόμου.