Charles R. Μaturin
Μέλμοθ ο περιπλανώμενος
Μετ. Χαρά Σύρου, Εκδ. Gutenberg, σελ. 956
Ο «Μέλμοθ ο περιπλανώμενος», πρόσφατο διαμάντι της σειράς Editio Minor των εκδόσεων Gutenberg, γραμμένο από τον Ιρλανδό συγγραφέα και θείο του Οσκαρ Ουάιλντ, Τσαρλς Μάτσουριν στις αρχές του 19ου αιώνα είναι ένα μεταιχμιακό έργο που σηματοδοτεί αν όχι την απομάκρυνση από τη γοτθική σύμβαση (αφού διατηρεί στο ακέραιο τη σκηνογραφία και την ατμόσφαιρά της) πάντως σίγουρα τη μετατόπιση του γοτθικού μυθιστορήματος τρόμου στην ταραγμένη επικράτεια της ανθρώπινης ψυχολογίας.
Ο Μάτσουριν δεν εγκαταλείπει τα σαθρά ερείπια, τα σκοτεινά υπόγεια, τους διεφθαρμένους αχρείους ή τους αποσκελετωμένους μοναχούς του κλασικού γοτθικού μυθιστορήματος, αλλά το παθιασμένο ενδιαφέρον του για την ψυχολογία της οδύνης και της αποξένωσης καθιστά το έργο του πολύ πιο εκλεπτυσμένο από τα ειδολογικά συγγενή του.
Το αφήγημα θυμίζει κινέζικα κουτιά: ιστορίες εγκιβωτίζονται σε άλλες ιστορίες, και ξετυλίγονται με την ένταση ονείρου ή εφιάλτη. Επικεντρωμένος στην παλιά ιδέα της συμφωνίας με τον Διάβολο, ο Μάτσουριν την αναζωογονεί και την εξατομικεύει μέσω της ιδέας ότι αυτή η συμφωνία μπορεί να είναι μεταβιβάσιμη. Ο Περιπλανώμενος, καταδικασμένος σε μια βασανισμένη ύπαρξη, αναζητεί κάποιον να αναλάβει το συμβόλαιό του με τον Σατανά, προκειμένου να καταφέρει επιτέλους να αναπαυθεί στον θάνατο – αλλά χωρίς ελπίδα.
Χρησιμοποιώντας μυθικά και συμβολικά στοιχεία, ο Μάτσουριν πλάθει ένα μοναδικό χαρακτήρα που συγκεντρώνει τα γνωρίσματα του μυθικού Προμηθέα αλλά και του Σατανά του μιλτονικού Απολεσθέντος Παραδείσου, του διαβόλου της λαϊκής ιρλανδικής παράδοσης, του Φάουστ του Γκαίτε αλλά και του Φάουστους του Μάρλοου, του Περιπλανώμενου Ιουδαίου, του βιβλικού και βυρωνικού Κάιν, του Μεφιστοφελή, του Βατέκ, του Δον Ζουάν, των Κελτών μάγων, δρουίδων και δαιμόνων. Τον προικίζει με συνείδηση, τον κάνει να υποφέρει και να αγαπά. Οσο για την όμορφη Ισπανοϊνδή Ιμαλή-Ισιδώρα, εκείνη έχει στοιχεία από τον ευγενή άγριο του Ρουσώ, την Εύα πριν από την πτώση, την Γκρέτσχεν του Γκαίτε, τη μεγάλη Θεά-Μητέρα.
Αυτή η τολμηρή συμπύκνωση αναγνώσεων, επιδράσεων και οργιαστικής φαντασίας που είναι ο «Μελμόθ», θα προκαλέσει τον θαυμασμό, ήδη από την οριστική δημοσίευσή του το 1829, συγγραφέων τόσο διαφορετικών όσο ο Γουόλτερ Σκοτ, ο Μπαλζάκ, ο Πόε, ο Ροσέτι, ο Μποντλέρ και φυσικά ο Οσκαρ Ουάιλντ.
Αλλά ο «Μέλμοθ» δεν είναι μόνο μια ιστορία μυστηρίου, φρίκης, πειρασμού και αχρειότητας. Στήνοντας στο παλκοσένικο δαιμονισμένους ανθρώπους και καταραμένες υπάρξεις, αραδιάζοντας πάθη και αιμοσταγή εγκλήματα με σκηνικό σκοτεινά μπουντρούμια της Ιεράς Εξέτασης, ο Μάτσουριν επιτίθεται προκλητικά στη ρωμαιοκαθολική εκκλησία και διατυπώνει ένα οξύ κοινωνικό σχόλιο για την Αγγλία του 19ου αιώνα. Ενα υπέροχο, κολασμένο παραμύθι.