ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ. Το «Kater I Rades» κουβαλούσε στα αμπάρια του το όνειρο για ένα καλύτερο αύριο, έμεινε όμως στην ιστορία ως μια από τις πιο τραγικές στιγμές της μετανάστευσης. Ογδόντα ένας άνθρωποι, ανάμεσά τους μάνες με τα παιδιά στην αγκαλιά τους (61), είχαν χαθεί για πάντα όταν το αλβανικό πλοίο, πλέοντας στα στενά του Οτράντο, εμβολίστηκε από το ιταλικό πολεμικό «Sibilla», βυθίζοντας στη θάλασσα ζωές και όνειρα. Εκείνη την τραγωδία της 28ης Μαρτίου του 1997, 25 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Απουλίας, αλλά και την τραγική πλευρά της μετανάστευσης μετουσιώνει σε έργο τέχνης ο καλλιτέχνης Κώστας Βαρώτσος.
Σύμβολο μεταναστών
Η μετατροπή του «Kater I Rades» σε μνημείο-σύμβολο της μεταναστεύουσας ανθρωπότητας ήταν μια ιδέα του Μεσογειακού Ινστιτούτου Πολιτισμού της Επαρχίας του Λέτσε και ο δήμαρχος του Οτράντο ανέθεσε τη μνημειώδη σύνθεση στον διεθνούς φήμης Ελληνα γλύπτη που βάζει την υπογραφή του σ’ ένα ακόμη έργο της Ιταλίας.
Η εικαστική παρέμβαση στο κουφάρι του πλοίου ήταν για τον καλλιτέχνη μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της δημιουργικής του πορείας. Στο σκουριασμένο πλοίο είδε την απόγνωση και την αγωνία των μετακινούμενων πληθυσμών, ανθρώπων κυνηγημένων από τη φτώχεια, από τις πολιτικές και τις θρησκευτικές διαφορές, να αναζητούν μια νέα ζωή. Κι έτσι το αντιμετώπισε. «Ως ένα πρόβλημα που απασχολεί την ανθρωπότητα», εξηγεί στην «Κ» ο καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ Κ. Βαρώτσος.
«Δεν ήταν ένα έργο που θα βελτίωνε απλώς την αισθητική του δημόσιου χώρου, αλλά ένα μνημείο με παγκόσμια σημασία. Είχε βάθος και πλάτος. Επρεπε επομένως να ανταγωνιστώ τη φόρμα του πλοίου και το βάρος της τραγωδίας. Δεν ήθελα να το αντιμετωπίσω με τραγικότητα, αλλά με τη θετική διάσταση. Να μη γίνει μοιρολόι, αλλά η ανάσταση για τους νεκρούς, ώστε το πλοίο να ταξιδέψει και πάλι σε μιαν άλλη διάσταση, μεταφέροντας το μήνυμα στο τριεθνές (Ελλάδα, Αλβανία, Ιταλία), στη Μεσόγειο, σ’ ολόκληρο τον πλανήτη».
Κίνηση φυγής
Η καλλιτεχνική παρέμβαση στο πλοίο ξεκίνησε τον περασμένο Αύγουστο. Το κουφάρι έπειτα από ειδική επεξεργασία για την προστασία του από τη σκουριά στα ναυπηγεία του Μπρίντιζι, όπου είχε μεταφερθεί μετά την ανέλκυσή του για τη δίκη της τραγωδίας, τοποθετήθηκε στο λιμάνι του Οτράντο. Εκεί το δούλεψε ο Κώστας Βαρώτσος. «Το αγκάλιασα με γυαλί για να του δώσω ρευστότητα στον χώρο και κίνηση. Κίνηση προς τα μπρος σε όλα τα επίπεδα. Κίνηση φυγής από την παγίδα θανάτου στην οποία βρίσκεται όχι μόνο η Ελλάδα αλλά όλη η Ευρώπη, ειδικά αυτή τη στιγμή κατά την οποία η Γηραιά Ηπειρος, απειλημένη από τις οικονομικές δυσκολίες, γίνεται εσωστρεφής και επικίνδυνη».
«Απόβαση» είναι ο τίτλος του, μια έννοια ταυτισμένη με τη ζωή μας. «Απόβαση για μια καινούργια ζωή πήγαν να κάνουν αυτοί οι άνθρωποι αλλά δεν τα κατάφεραν. Απόβαση έκαναν χιλιάδες άλλοι μετανάστες που χάθηκαν στις θάλασσες και στους δρόμους κυνηγώντας το όνειρο. Αποβάσεις επιχειρούν διαρκώς μετακινούμενοι πληθυσμοί που μεταναστεύουν κι αυτό είναι μια παγκόσμια υπόθεση με παρελθόν και παρόν.
Από την περασμένη Κυριακή (ήταν τα επίσημα εγκαίνια), το πλοίο-μνημείο στημένο στο λιμάνι του Οτράντο κοιτάζει προς τη στεριά. Με κίνηση προς τα μπρος. «Σαν να έχει βγει από τη θάλασσα. Σαν να έχει κάνει απόβαση. Για να υπενθυμίζει και να ερεθίζει τη μνήμη».