Τα αποψινά Οσκαρ έχουν μια ιδιαιτερότητα: οι δύο ταινίες που διεκδικούν τα περισσότερα βραβεία, το αμερικανικό «Hugo» και το γαλλικό «Τhe Artist», περιστρέφονται γύρω από το σινεμά. Υπό μια έννοια ομφαλοσκοπούν. Υπό μια άλλη, είναι σαν ευφάνταστες «διαλέξεις» κινηματογραφικής ιστορίας που κάνουν την 84η τελετή απονομής των Οσκαρ να μοιάζει με ετεροχρονισμένη γιορτή για τα 100 χρόνια του σινεμά.
Το «Hugo» του Μάρτιν Σκορσέζε, που κυλάει σαν παραμύθι για παιδιά, είναι μια φανταστική ιστορία για τον Ζορζ Μελιές, τον παππού της κινηματογραφικής φαντασίας. Διαδραματίζεται στον σιδηροδρομικό σταθμό του Παρισιού τα χρόνια που τα τρένα κινούνταν με κάρβουνο, και η εικόνα του παίρνει την απόχρωση της σέπιας. Το ασπρόμαυρο «The Artist» του Μισέλ Χαζαναβίσιους, που μοιάζει με παραμύθι με ξεπεσμένους πρίγκιπες και σύγχρονες Σταχτοπούτες, έχει ως ιστορικό φόντο την εποχή του περάσματος από τον βωβό στον ομιλούντα κινηματογράφο και παραπέμπει σε ρεπλίκα βωβής χολιγουντιανής ταινίας.
Μην απορείτε για την εσωστρέφεια και τη θριαμβευτική επιστροφή του σύγχρονου κινηματογράφου, γαλλικού και αμερικανικού, στην εφηβική και παιδική του ηλικία. Σε καιρούς που όλα αλλάζουν άρδην στη ζωή και στο θέαμα, διαφαίνεται μια τάση επαναπροδιορισμού της κινηματογραφοφιλίας καθώς επαναδιατυπώνεται το ερώτημα: υπάρχει ψυχή στο σινεμά και πού βρίσκεται; Το «Ηugo» και το «Τhe Artist» κοιτάζονται στον καθρέφτη του παίρνοντας μια πρωτότυπη πόζα.
Ο σκηνοθέτης
Ο άνθρωπος και ο κόσμος είναι σαν χαλασμένες μηχανές. Μόνον ένα παιδί (η αθωότητα) ή ένας σκηνοθέτης (η τέχνη) μπορεί να τις επισκευάσει. Αυτό πιστεύει ο Σκορσέζε όταν ταυτίζει το βλέμμα του με το βλέμμα ενός πιτσιρικά. Ενα τεράστιο ρολόι στον σταθμό των τρένων του Παρισιού, που φαντάζει σαν μικρογραφία της «Μητρόπολης» του Φριτς Λανγκ, είναι καταφύγιο για τον ήρωά του. Για τον Ουγκό, τον μικρό «Αθλιο» του «Hugo», ο κόσμος είναι άδικος και σκληρός. Ο πατέρας του πεθαίνει ξαφνικά και αυτός έχει να επιλέξει ανάμεσα στο ορφανοτροφείο και το ρολόι, όπου φροντίζει για την ακρίβεια των δεικτών του αντικαθιστώντας στη δουλειά τον μέθυσο θείο του. Μια μέρα, θα κατέβει κρυφά στον σταθμό για να κλέψει ένα μηχανικό παιχνίδι από ένα εργαστήριο επισκευής παιχνιδιών. Χρειάζεται τα εξαρτήματα για να επιδιορθώσει ένα ανθρώπινο ρομπότ προορισμένο να ζωγραφίζει. Λίγο μετά, θα μάθει ότι ο γεροπαράξενος ιδιοκτήτης του εργαστηρίου είναι ο πάλαι ποτέ διάσημος Ζορζ Μελιές, τον οποίο όλοι νομίζουν νεκρό.
Ο μικρός Ουγκό μάς θυμίζει άλλοτε τον Τσάπλιν στους «Μοντέρνους καιρούς» (όταν τρέχει ανάμεσα στα γρανάζια του ρολογιού) και άλλοτε τον Χάρολντ Λόιντ στο «Safety Last» (όταν κρέμεται επικίνδυνα από τους δείκτες του). Η παιδική αθωότητα είναι αυτή που μας οδηγεί μέχρι την καρδιά της μηχανής των ονείρων: Στον σκηνοθέτη, ο οποίος αντιμετωπίζει το σινεμά σαν μια μηχανή που απαθανατίζει όνειρα και όχι σαν μια τεχνική εφεύρεση που μεταφέρει στο φιλμ πτυχές της πραγματικότητας που εντυπωσιάζουν. Ο Σκορσέζε αισιοδοξεί, ο «χαλασμένος» κόσμος ίσως ξαναλειτουργήσει εύρυθμα με το όνειρο, την αυταπάτη και την ελπίδα. Αρκεί ο δημιουργός των ονείρων, ο σκηνοθέτης, να βγει από περιθώριο και ν’ αναλάβει τον ρόλο του.
Αν η κινηματογραφική σκηνοθεσία γεννήθηκε στην Ευρώπη από τον πρώην ταχυδακτυλουργό Μελιές, που διέκρινε στην εφεύρεση των Λιμιέρ νέους ορίζοντες για τα μαγικά του κόλπα, το σταρ σίστεμ εφευρέθηκε στην Αμερική, στη βιομηχανία του Χόλιγουντ, που εμπορεύτηκε όσο κανείς άλλος τα όνειρα. Στο «Τhe Artist», το κεντρικό γρανάζι του εργοστασίου ονείρων, η ψυχή του σινεμά είναι ο ηθοποιός. Ενας ημίθεος του 20ού αιώνα που πέφτει με πάταγο από τον ουρανό όταν η τεχνολογία φέρνει ήχο στα κινηματογραφικά στούντιο. Ο Γάλλος Χαζαναβίσους αποφεύγει διακριτικά τον ρόλο του του ως auteur. Σιωπηρά, όπως και οι αφανείς σκηνοθέτες του Χόλιγουντ στα χρόνια του βωβού, καταγράφει το άγχος του ηθοποιού την ώρα που ο ήχος αποκτάει εξαιρετικό βάρος στα όνειρα και γίνεται εφιάλτης.
Δείτε
Ηugo (2011)
Το πέρασμα του Μάρτιν Σκορσέζε στην 3D εποχή του θεάματος είναι ένας φόρος τιμής στον Γάλλο πιονιέρο του σινεμά Ζορζ Μελιές. Παρίσι, δεκαετία του ’30, ένα ορφανό αγόρι, ο Ουγκό Καμπρέ, μετακομίζει στο ρολόι του σιδηροδρομικού σταθμού της πόλης. Ο Ουγκό, που πιστεύει ότι ο κόσμος είναι σαν μια μηχανή και πως οι μηχανές δεν έχουν περιττά κομμάτια, ύστερα από ένα παράπτωμά του θα γνωρίσει τον Ζορζ Μελιές, τον πάλαι ποτέ διάσημο σκηνοθέτη, ο οποίος έχει διαγράψει μονοκοντυλιά το παρελθόν του. Το «Ηugo» είναι υποψήφιο για 11 Οσκαρ.
Παίζουν: Αϊσα Μπάτερφιλντ, Μπεν Κίνγκσλεϊ, Κλόε Γκρέις Μόρετζ, Σάσα Μπάρον Κοέν. (Προβάλλεται στις αίθουσες)
Τhe Artist (2011)
Μια βωβή γαλλική ταινία, υποψήφια για 10 Οσκαρ. Ενας σταρ του βωβού χάνει τη λάμψη του με την έλευση του ομιλούντος κινηματογράφου.
Μια ανερχόμενη σταρ θα του δώσει το φιλί της ζωής. Του Μισέλ Χαζαναβίσιους. Με τον Ζαν Ντιζαρντέν και την Μπερενίς Μπεζό (φωτ.). (Προβάλλεται στις αίθουσες)