Η Κυψέλη στο παζλ των αναμνήσεων

Η Κυψέλη στο παζλ των αναμνήσεων

5' 27" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«…. Μας λέγανε «οι γιεγιέδες», αν θυμάσαι (γέλια). Η Κυψέλη ήταν η περιοχή της ξένης μουσικής, με τα συγκροτήματα, τα τότε ροκ, τα τότε ποπ κ.λπ. και λόγω του ότι ήταν κέντρα διασκέδασης, σινεμά, νεολαία, πλατείες κι όλη αυτή η αίσθηση, ας το πούμε χαρούμενης απελευθέρωσης, με τα πάρτι, μ’ όλα αυτά τα πράγματα, σαν να ‘μαστε λίγο πρωτοπόροι στην απελευθέρωση, στη σχέση των φύλων, να φλερτάρουμε, να κάνουμε παρέες με κοπέλες, να πηγαίνουμε μαζί και να χορεύουμε, λίγο πολύ όπως τα βλέπουμε στις ταινίες, έτσι εκεί του ’60 με τον Βουτσά και τη Λάσκαρη και τη Νόρα Βαλσάμη, τέτοιο στυλ! Ετσι!… Ναι!». [Γ. Σ.]

«Δεν υπήρχαν τα ραντεβού, δεν είχαμε ραντεβού, δεν βγαίναμε, εγώ όταν πήγαινα στο μάθημα, μια φορά τη βδομάδα, δύο, περνούσα από κει, μια καλησπέρα, μία αυτή, τρεχάλα, γιατί η μάνα μου ήξερε, εφτά με οκτώ κάνω μάθημα, πόση ώρα θα κάνω να πάω, θα κάνω να γυρίσω και τα λοιπά. [Β. Λ.]

«Ητανε… το alter ego του Κολωνακίου, δηλαδή είτε Κολωνάκι παίζατε είτε Φωκίωνος παίζατε… και καμιά φορά έβγαινε και η Φωκίωνος καλύτερη απ’ το Κολωνάκι […] ήτανε πιο χάι-κλασάτη ας το πούμε η Φωκίωνος». [Σ. Κ.]

Δεύτερη ζωή

Για τους εθελοντές της Ομάδας Προφορικής Ιστορίας Κυψέλης (ΟΠΙΚ) αυτή είναι μια… δεύτερη ζωή. Στον ελεύθερό τους χρόνο συναντούν παλιούς Κυψελιώτες και με το δημοσιογραφικό μαγνητοφωνάκι ή μια βιντεοκάμερα στο χέρι διασώζουν ένα κομμάτι ιστορίας που υπάρχει εκεί έξω χωρίς όμως κανείς μέχρι τώρα να θελήσει να το καταγράψει, να το ταξινομήσει, να το παραδώσει στις επόμενες γενιές. Τουλάχιστον στην Κυψέλη. Αλλά και για τους ανθρώπους που θέλησαν να μοιραστούν αναμνήσεις και εμπειρίες είναι μια δεύτερη ζωή. Συνταξιούχοι οι περισσότεροι, με άφθονο ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή τους, αισθάνονται ξανά χρήσιμοι και παραγωγικοί. Ανασύρουν μνήμες μιας Κυψέλης που υπάρχει και δεν υπάρχει σήμερα, κυρίως επανασυνδέονται με κομμάτια ενός περασμένου εαυτού που κατά βάθος έχει παραμείνει ίδιος. Ολοι μαζί, και όποιος άλλος το θελήσει, θα συναντηθούν το ερχόμενο Σάββατο 7 Απριλίου στην ημερίδα που διοργανώνει η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Κυψέλης στο αμφιθέατρο Αντώνης Τρίτσης του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων (Ακαδημίας 50). Από τις 11 το πρωί έως τις 6 το απόγευμα η ΟΠΙΚ θα υποδεχθεί τους πληροφορητές της και τα μέλη της θα παρουσιάσουν σε κάθε ενδιαφερόμενο τις θεματικές ομάδες και τη δουλειά τους με εισηγήσεις, βιντεοπροβολές και συζητήσεις.

Η ομάδα γεννήθηκε πριν από ακριβώς ένα χρόνο. Αφορμή στάθηκε μια σειρά ανοικτών σεμιναριακών μαθημάτων που αποσκοπούσαν στην εξοικείωση εθελοντών με τη μεθοδολογία της Προφορικής Ιστορίας. Τριάντα εθελοντές, άγνωστοι οι περισσότεροι μεταξύ τους, παρακολούθησαν έξι τρίωρα μαθήματα (από την ιστορικό Τασούλα Βερβενιώτη, την κοινωνική ανθρωπολόγο Ρίκι βαν Μπουσχότεν και την ιστορικό Λήδα Παπαστεφανάκη) σε αίθουσα με τον απαραίτητο τεχνολογικό εξοπλισμό (τηλεόραση, βιντεοπροβολέα κ.λπ.) που παραχώρησε το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Οταν ολοκληρώθηκαν τα μαθήματα οι εθελοντές, κάτοικοι Κυψέλης οι περισσότεροι, αλλά και μεταπτυχιακοί φοιτητές από το Πάντειο Πανεπιστήμιο και το ΕΜΠ, ανέλαβαν την υποχρέωση. Η επιτυχία του σεμιναρίου οδήγησε στο επόμενο βήμα που ήταν η συγκρότηση της ίδιας της ομάδας με δική της ιστοσελίδα (https://sites.google.com/site/opikdomain) και τριών θεματικών υποοομάδων που στελεχώνονται σήμερα από 20 εθελοντές: δεκαετία ’40, καθημερινή ζωή από τον Μεσοπόλεμο και μετά και μετανάστευση. Παρά το γεγονός ότι κάποιοι από τους εθελοντές που είχαν παρακολουθήσει το σεμινάριο τελικά δεν συνέχισαν, η ΟΠΙΚ παραμένει μια ευάριθμη ομάδα, αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας το γεγονός ότι η δράση της προϋποθέτει εθελοντική εργασία και μάλιστα εξειδικευμένη, όπως είναι η Προφορική Ιστορία.

Η συνέντευξη

Οι πληροφορητές/τριες, όπως ονομάζονται οι άνθρωποι που μιλάνε στους εθελοντές, εντοπίζονται στο περιβάλλον της γειτονιάς ή μέσα από ένα δίκτυο προσωπικών γνωριμιών, σε πολλές περιπτώσεις είναι οι ίδιοι που «διαφημίζουν» την ΟΠΙΚ στο συγγενικό ή φιλικό τους περιβάλλον. Η συνέντευξη, στην πραγματικότητα μια αφήγηση ζωής, οργανώνεται με βάση έναν οδηγό, που προσαρμόζεται από τα μέλη της ΟΠΙΚ στις απαιτήσεις των διαφορετικών θεματικών, ενώ υπάρχει και συνεχής ροή πληροφοριών από τη μία θεματική ομάδα στην άλλη. Ο πληροφορητής μαγνητοφωνείται και, αν συμφωνεί, βιντεοσκοπείται από τον ίδιο τον συνεντευξιαστή. Εδώ αξίζει να επισημάνει κανείς ότι η εικόνα είναι πλεονέκτημα στην προφορική μαρτυρία, αφού σ’ αυτήν αποτυπώνονται οι εκφράσεις, οι κινήσεις και η συγκίνηση του προσώπου που αφηγείται. Ολοι υπογράφουν παραχωρητήριο αξιοποίησης και προβολής του υλικού (συμπεριλαμβανομένων και φωτογραφιών ή άλλων τεκμηρίων του προσωπικού τους αρχείου) για εκπαιδευτικούς, και εν γένει μη κερδοσκοπικούς, λόγους.

Η απομαγνητοφώνηση της συνέντευξης, το ημερολόγιο και το δελτίο του πληροφορητή, μαζί με το οπτικοακουστικό υλικό αποτελούν τον φάκελο κάθε συνέντευξης, ο οποίος ανταποκρίνεται έτσι στις διεθνείς προδιαγραφές, ώστε μελλοντικά το υλικό να μπορεί να ενταχθεί σε ένα οργανωμένο αρχείο. Ηδη σε κάποιες περιπτώσεις τα μέλη των θεματικών ομάδων έχουν προχωρήσει σε συσχετισμό του υλικού τους με άλλες πηγές (από ιστορικά ή οπτικοακουστικά αρχεία κ.ο.κ.). Εννοείται ότι σε όλους τους πληροφορητές αποδίδεται, με την ολοκλήρωση της απομαγνητοφώνησης, ένα αντίγραφο της συνέντευξής τους. Οπως μας εξηγούν οι ίδιοι οι εθελοντές η ΟΠΙΚ αποτελεί μια προσπάθεια να γράψει η ίδια η κοινότητα την ιστορία της μέσα από ένα μωσαϊκό αφηγήσεων. Επανεξετάζοντας, σύμφωνα με τη σύγχρονη μεθοδολογία, τις ωραιοποιήσεις του παρελθόντος και τους στερεοτυπικούς, αρνητικούς συνήθως, χαρακτηρισμούς που ολοένα και συχνότερα πια αποδίδονται στην Κυψέλη, τα μέλη της ΟΠΙΚ επιχειρούν να αναδείξουν και, γιατί όχι, να προσκαλέσουν και άλλες γειτονιές σε ανάλογες δράσεις. Και φυσικά ένας από τους απώτερους στόχους θα ήταν η φύλαξη και αξιοποίηση του υλικού ως μέρος ενός οπτικοακουστικού αρχείου.

Αμηχανία

Στις δυσκολίες της προσέγγισης οι εθελοντές της ομάδας της Κυψέλης αναφέρουν την αρχική αμηχανία αρκετών από τους αφηγητές μπροστά στο ενδεχόμενο της βιντεοσκόπησης. Η δυσκολία αυτή συνήθως ξεπερνιέται με την προσωπική επαφή και τη συζήτηση συνεντευξιαστή και πληροφορητή. Επίσης, η αναμενόμενη, έτσι κι αλλιώς, επιφυλακτικότητα των μεταναστών απέναντι σε όποιον τους ζητάει να αφηγηθούν τη ζωή τους. Συνήθως επιλέγεται η μέση λύση: οι μετανάστες μιλούν και δέχονται να μαγνητοφωνηθούν, αλλά όχι να βιντεοσκοπηθούν ή να φωτογραφηθούν. Οσον αφορά τη διαχείριση του υλικού αναζητούνται τρόποι ασφαλούς φύλαξης, αλλά και προβολής του σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο περί προσωπικών δεδομένων και πνευματικών δικαιωμάτων (π.χ. για τη δημοσίευση φωτογραφιών). Για την ώρα η μόνη δυνατότητα να δει κανείς το υλικό είναι μόνο μέσα από την ημερίδα της 7ης Απριλίου.

Διεθνές συνέδριο τον Μάιο στον Βόλο

Η πρωτοβουλία της Κυψέλης δεν είναι η μοναδική στον ελλαδικό χώρο. Στα Χανιά έγινε προσπάθεια να στηθεί ένα Μουσείο Προφορικής Ιστορίας ενώ την εμφάνισή της έκανε τον τελευταίο χρόνο η Ελληνική Τράπεζα Αναμνήσεων, που καταγράφει προσωπικές ιστορίες ανθρώπων γεννημένων πριν από το 1950. Ολοι αναμένεται να δώσουν το παρών στο Διεθνές Συνέδριο Προφορικής Ιστορίας που θα πραγματοποιηθεί στον Βόλο από τις 25 έως τις 27 Μαΐου. Ενας από τους βασικούς στόχους του συνεδρίου είναι η ίδρυση Εταιρείας Προφορικής Ιστορίας στην Ελλάδα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή