HILARY MANTEL
Bring Up the Βodies
εκδ. Fourth Estate, σελ. 432
Πριν από δύο χρόνια, κάτι εκπληκτικό συνέβη στον κόσμο των λογοτεχνικών βραβείων: το διεθνούς φήμης βρετανικό Man Booker Prize καθώς και το βραβείο του National Book Critics Circle για έργο μυθοπλασίας, που εκδόθηκε το 2009, πήγαν αμφότερα στο σωστό βιβλίο. Ηταν το «Wolf Hall» της Χίλαρι Μαντέλ, ένα βιβλίο που θα επισκίαζε τους ανταγωνιστές οποιαδήποτε χρονιά.
Το «Γουλφ Χολ» (κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πάπυρος) ήταν ένα ιστορικό μυθιστόρημα που ιχνηλατούσε γνωστά εδάφη (τους πρώτους γάμους του Ερρίκου του Η΄), σκιαγραφούσε με μαεστρία τον φλεγματικό δολοπλόκο Τόμας Κρόμγουελ και αναμείγνυε άνετα το σκηνικό του 16ου αιώνα και τη διαχρονική ανθρώπινη κακοήθεια.
Παρά το περίπλοκο μωσαϊκό χαρακτήρων και την παιγνιώδη προτίμηση της συγγραφέως στα επίθετα αντί για τα κύρια ονόματα, το βιβλίο ξετυλίγεται προσφέροντας την εμπειρία μιας απολαυστικής ανάγνωσης. Και η συνέχειά του είναι εξίσου υπέροχη.
Ας απαντήσουμε, όμως, στο πρώτο εύλογο ερώτημα για το «Bring Up the Bodies»: ναι, μπορεί κανείς να το διαβάσει από μόνο του. Η γνώση του «Γουλφ Χολ» δεν είναι προαπαιτούμενο για να κατανοήσεις το «Bring Up the Bodies», γιατί η Χίλαρι Μαντέλ σκηνοθετεί με στέρεη χάρη το καινούργιο της βιβλίο. Ολες οι μηχανορραφίες του Κρόμγουελ για τον παραμερισμό της πρώτης συζύγου του Ερρίκου, της Αικατερίνης της Αραγωνίας, έτσι ώστε ο μονάρχης να παντρευτεί την Αννα Μπόλεϊν, ανήκουν στο παρελθόν. Το ίδιο και το σχίσμα με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, που το πρώτο βιβλίο σκιαγράφησε τόσο διεξοδικά, τη μία μανούβρα μετά την άλλη.
Το μόνο που έχει να κάνει η συγγραφέας για να ξανασυστήσει στον αναγνώστη τον Κρόμγουελ είναι να επισκεφθεί και πάλι μία εικόνα: τον περίφημο πίνακα του Χανς Χολμπάιν, πορτρέτο ενός αδίστακτου μεσίτη εξουσίας «με το χέρι του να γαντζώνει ένα έγγραφο σαν να θέλει να το πνίξει». Η συγγραφέας ξαναπαίζει τη σκηνή στο «Γουλφ Χολ», όπου ο Χολμπάιν ολοκλήρωσε τον πίνακα και ο Κρόμγουελ ξαφνιάστηκε που είδε τον εαυτό του να μοιάζει με φονιά.
«Δεν το ήξερες;» τον ρωτάει για μία ακόμη φορά ο γιος του, ο Γκρέγκορι, καθώς αρχίζει το «Bring Up the Βodies».
Η διένεξη του Κρόμγουελ με την Αννα Μπόλεϊν βρισκόταν στα πρώτα της στάδια καθώς τελείωνε το «Γουλφ Χολ». Τώρα εκείνη είναι βασίλισσα – ή, όπως λένε οι κυνικοί του βιβλίου, «η βασίλισσα που έχουμε τώρα». Και οι δοσοληψίες του Κρόμγουελ μαζί της είναι ποτισμένες με αμοιβαία δυσπιστία. Η Αννα επιμένει να προφέρει λάθος το όνομά του αποκαλώντας τον «Κρέμουελ» όταν του δίνει διαταγές, που εκείνος υπακούει κατά το δοκούν: Ξέρει ότι η θέση της είναι επισφαλής, αφού ο βασιλιάς έχει αρχίσει πάλι να ξενοκοιτάζει. Οταν η Αννα του δηλώνει αγέρωχα ότι «μετά τη στέψη μου υπάρχει μια καινούργια Αγγλία, που δεν μπορεί να ζήσει χωρίς εμένα», εκείνος κρατάει τον σαρκασμό του μέσα του. «Οχι, κυρία μου», τον βάζει να σκέφτεται η Μαντέλ. «Αν χρειαστεί, μπορώ να σας χωρίσω από την ιστορία».
Ο Ερρίκος εν τω μεταξύ έχει στρέψει το ενδιαφέρον του στην Τζέιν Σέιμουρ, που το οικογενειακό σπίτι της είναι το Γουλφ Χολ και που περιγράφεται στο βιβλίο με μια υπέροχα ελλειπτική κακεντρέχεια. «Είναι μια άχαρη νεαρή γυναίκα με ασημένια χλωμάδα, που έχει τη συνήθεια της σιωπής και ένα κόλπο να κοιτάζει τους άντρες σαν να αντιπροσωπεύουν μια δυσάρεστη έκπληξη», σκέφτεται αρχικά ο Κρόμγουελ. Θα καταλάβει όμως πόσο πονηρή και επικίνδυνη μπορεί να γίνει προτού τελειώσει η βασιλεία της Αννας, με τη θανατική καταδίκη και τον αποκεφαλισμό της.
Σ’ ένα σημείο του βιβλίου, ο Κρόμγουελ παίζει στ’ αλήθεια σκάκι, συνεχώς όμως παίζει νοερά, με πιόνια τους ανθρώπους γύρω του. Οι περιγραφές των υπολογισμών και των μηχανορραφιών του από τη Μαντέλ είναι έξοχες. Και όπως με ευχαρίστηση θα μάθουν όσοι δεν χορτάσουν από το «Bring Up the Bodies», το βιβλίο είναι μόνο το δεύτερο μιας τριλογίας.
Η συγγραφέας κάνει τον Κρόμγουελ μια ζοφερά συναρπαστική φιγούρα: αυτοδημιούργητος, πολεμοχαρής γιατί δεν έχει άλλη επιλογή, παθιασμένος με την εξουσία στην αφηρημένη και στην πολύ συγκεκριμένη μορφή της, με απόλυτη πίστη στην ικανότητά του να ελέγχει και να υπολογίζει τι σκέφτονται οι άλλοι.
Εχει αποκτήσει ήδη πολλούς εχθρούς, αν και οι ισχυρότεροι απ’ αυτούς -όπως ο Τόμας Μουρ, που παρουσιάζεται με φωτοστέφανο αγίου σε πολλές εκδοχές αυτών των γεγονότων, όχι όμως και από τη Χίλαρι Μαντέλ- δεν κατάφεραν να επιβιώσουν. Τώρα οι καινούργιοι εχθροί πληθαίνουν. Πρέπει να συμμαχήσει με τους Σέιμουρ και διάφορους άλλους.
Αμφιταλαντεύεται, λοιπόν, αλλά όχι για πολύ. Γρήγορα αποστρέφει το πρόσωπό του από την αυτοκριτική. Χαμογελάει μ’ εκείνο το αμείλικτο χαμόγελο και σηκώνει το ποτήρι πίνοντας στην υγειά του, σε μια στιγμή που δεν θα μπορούσε να είναι πιο δυσοίωνη. Το ειρωνικό τέλος δεν θα προκαλέσει καμιά αγωνία σε όσους γνωρίζουν έστω και αμυδρά τη φονική πορεία του Ερρίκου του Η΄. Το εκπληκτικό στην αφήγηση της Χίλαρι Μαντέλ είναι ότι καταφέρνει να κάνει και πάλι φρέσκα και τρομακτικά αυτά τα γεγονότα.