ΧΕΝΙΝΓΚ ΜΑΝΚΕΛ
Ο άνθρωπος από το Πεκίνο
μετ.: Γιώργος Μπαρουξής
εκδ. Ψυχογιός
Πόσα χρόνια, πόσους αιώνες διαρκεί η μνήμη της ταπείνωσης σε έναν λαό; Με ποιο τρόπο περνά στο DNA και μεταφέρεται στις γενιές και ποια συγκυρία επιτρέπει στη μνήμη αυτή να γίνει μίσος και να εκβάλει σε μια εκδίκηση ετεροχρονισμένη και εξίσου αδιανόητη; Αυτά τα ερωτήματα θέτει ο Χένινγκ Μάνκελ, πάντα οξυδερκής αναγνώστης του καιρού, μέσα από ένα παράδειγμα εξαιρετικά επίκαιρο κι ενδιαφέρον: αυτό της Κίνας, στο πλαίσιο όμως της παγκοσμιοποίησης στους ιστορικούς αναβαθμούς της. Και όπως πάντα μέσα από μια αστυνομική πλοκή που αναδεικνύει τις πολιτικές ρίζες της βίας και την πολιτική απαρχή της αλλοτρίωσης.
Ετσι, στο καινούργιο του βιβλίο, γραμμένο στη Μοζαμβίκη όπου ζει για μεγάλα διαστήματα, ο χώρος και ο χρόνος δεν έχουν όρια. Μια ιδιαιτέρως ειδεχθής σφαγή ξεκληρίζει ένα χωριό στη Σουηδία, κατοικημένο από ηλικιωμένους μόνο. Μια μεσήλικη δικαστίνα, από τις ωραίες γυναικείες μορφές που αναζητούν τον ρόλο τους στο κατώφλι μιας νέας φάσης και τις οποίες με μαστοριά στήνει συστηματικά ο Μάνκελ, ανακαλύπτει ότι κάποια θύματα σχετίζονται με την υιοθετημένη στο παρελθόν μητέρα της. Οι έρευνές της την οδηγούν σε εντελώς διαφορετικά μονοπάτια σε σχέση με την ντόπια αστυνομία. Ενας μυστηριώδης Κινέζος, μια μυστηριώδης κόκκινη κορδέλα, κινεζική κι αυτή, την στοιχειώνουν αποσπώντας την από την έγνοια της βαλτωμένης σχέσης της με τον άντρα της. Καταλήγει με μια φίλη της στο Πεκίνο, όπου την κλέβουν, την κρατούν ως μάρτυρα πέραν της προγραμματισμένης εκεί διαμονής της, γνωρίζει μια πολύ δυναμική και σκοτεινή Κινέζα και βρίσκεται τελικά η ίδια να κινδυνεύει, μετά την επιστροφή της, για όλα όσα απλώς ψυχανεμίστηκε.
Ο Μάνκελ σκιαγραφεί ανάγλυφα τη διαμάχη σε μια Κίνα που παλεύει ανάμεσα στον κομμουνισμό και τον καπιταλισμό, ενώ οι ίδιες οι συνθήκες της παγκοσμιοποίησης την οδηγούν σε άγνωστα μονοπάτια. Η Αφρική γίνεται αυτή τη φορά μήλον της Εριδος για τις ακαλλιέργητες πεδιάδες της, που κάλλιστα μπορούν να αποικιστούν από φτωχούς γεωργούς. Ετσι δεν θα επαναστατήσουν ζητώντας κι αυτοί μερίδιο στη μεγάλη πίτα της ανάπτυξης, που φέρνει την Κίνα στην κορυφή του κόσμου, να παραπαίει ανάμεσα στην αλαζονεία και την ταπεινότητα, στα μαοϊκά διδάγματα και τη μανία του χρήματος.
Αυτή ακριβώς η διελκυστίνδα εγγράφεται και στις ψυχές των ανθρώπων που κινούν τα νήματα και ορίζονται από τις συλλογικές και τις προσωπικές και οικογενειακές μνήμες. Από τις απαγωγές των Κινέζων που κατασκεύασαν σαν δούλοι τους σιδηρόδρομους των ΗΠΑ ώς την Τιεν Αν Μεν και τους φόβους για την ασύμμετρη ανάπτυξη που μπορεί να οδηγήσει ανά πάσα στιγμή σε νέες εξεγέρσεις, ο Μάνκελ περιγράφει την πολύπλοκη ισορροπία μιας αναδυόμενης δύναμης που κινδυνεύει να παραφρονήσει από την ταχύτητα και τη βιαιότητα των αλλαγών που βιώνει. Αυτή τη χώρα η κουρασμένη Δύση, που αλλάζει κι αυτή διαρκώς προς το χειρότερο παρά τον αναστοχασμό των υγιών στοιχείων της κοινωνίας, δεν την καταλαβαίνει. Και κυρίως δεν καταλαβαίνει την ιστορική της οργή για την άδικη απόρριψη, την περιφρόνηση, την κακομεταχείριση που έχει υποστεί σε όλα τα επίπεδα. Μια οργή που εύκολα μπορεί να οδηγήσει σε παράνοια: το εστιασμένο έγκλημα ενός παραλογισμένου και αλλοτριωμένου νου δίνει απλώς ένα μέτρο της παρεκτροπής και δεν πρέπει να συγκαλύπτει τους συμβολισμούς και τις αδιανόητες προεκτάσεις σε συλλογικό επίπεδο. Διότι μπορεί το χρήμα να είναι το γρανάζι που κινεί την Ιστορία, αλλά οι ψυχές είναι αυτές που την ανατρέπουν.