ROBERT BURLEY
The Disappearance of Darkness: Photography at the End of the Analog Εra
(«Η εξαφάνιση του σκοταδιού: Η φωτογραφία στο τέλος της αναλογικής εποχής»)
εκδ. Ρrinceton
Εχουμε δει πολλά αποχαιρετιστήρια φωτογραφικά δοκίμια για τον «θάνατο» της αναλογικής φωτογραφίας την περασμένη δεκαετία, κανένα όμως τόσο πλήρες όσο το έργο του γνωστού φωτογράφου Ρόμπερτ Μπάρλεϊ, αποτέλεσμα ενός δεκάχρονου εγχειρήματος για την εξιστόρηση της εξαφάνισης των τόπων όπου γινόταν η παραγωγή και η επεξεργασία του φωτογραφικού φιλμ. Η βιομηχανία αυτή καθόρισε τη δημιουργική πορεία του στο μεγαλύτερο μέρος της, όπως συνέβη και με όλους τους φωτογράφους του 20ού αιώνα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ψηφιακή τεχνολογία θα καθορίσει αυτόν τον αιώνα, όπως η αναλογική φωτογραφία σφράγισε τον προηγούμενο.
Εκείνο που θα εξαφανιστεί, ωστόσο, είναι η φυσική εκδήλωση της φωτογραφικής διαδικασίας: η εμφάνιση, το αρνητικό, η εκτύπωση και μαζί τους μια ολόκληρη διαδικασία επίμοχθης δημιουργικότητας και χημικής μεταμόρφωσης. Τα πράγματα που για τόσον καιρό προσδιόριζαν τη φωτογραφία ήδη φαίνονται απηρχαιωμένα και οι τόποι όπου παράγονταν -τα εργοστάσια, τα εργαστήρια επεξεργασίας- μένουν τώρα άδεια ή έχουν αλλάξει χρήση. Οπως επισημαίνει η Αλισον Νόρντστρομ στο δοκίμιό της «On Endings», ένα από τα κείμενα που συνοδεύουν το βιβλίο, η αναλογική φωτογραφία τελείωσε «όχι με πάταγο αλλά με σιγανό κλάμα».
Το βιβλίο του Μπάρλεϊ αντανακλά αυτό τον αθόρυβο θάνατο, αλλά το στυλ του ξεπερνά τον συναισθηματισμό ή τη νοσταλγία. Στη Βρετανία, φωτογράφισε μέσα και γύρω από το εργοστάσιο της εταιρείας Ilford Photo, το οποίο είχε γιορτάσει τα 125 χρόνια παραγωγής φιλμ λίγο πριν πτωχεύσει το 2004 (παραδόξως, η Ilford κατάφερε να επιζήσει με περιορισμένο εργατικό δυναμικό, παράγοντας μια ποσότητα χαρτιού για ασπρόμαυρες φωτογραφίες που ανταποκρίνεται σε μια μικρή αλλά σταθερή ζήτηση). Επίσης, φωτογράφισε το Impossible Project, στην έδρα του εγκαταλελειμμένου εργοστασίου της Polaroid στην Ολλανδία, άλλη μια επιχείρηση που αναδύθηκε από τις στάχτες για να εξυπηρετήσει μια μικρή αλλά πιστή βάση καταναλωτών που χρησιμοποιούν κάμερες Πολαρόιντ.
Η «Εξαφάνιση του σκοταδιού» είναι ένα είδος ελεγείας. «Μπορούμε να φυλλομετρήσουμε το βιβλίο μαζί με τα παιδιά μας» γράφει η Αλισον Νόρντστρομ, «και να τους πούμε τι θυμόμαστε από μια διαφορετική εποχή».