«15 χρόνια φεστιβάλ, μια συναρπαστική διαδρομή», με αυτό τον τίτλο-σιδηρόδρομο κατεβαίνει στην Αθήνα ένα επετειακό αφιέρωμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Τριάντα έξι ταινίες, ανάμεσά τους και πέντε ελληνικές, θα προβληθούν σε ένα πρόγραμμα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος από τις 28/3 έως τις 7/4. Θα μπορούσαμε να τις εκλάβουμε σαν μια αντιπροσωπευτική εικόνα της 15χρονης ζωής του φεστιβάλ, ή και σαν ένα πολύχρωμο γκράφιτι που μεταφέρει στον θεατή μια αίσθηση της πραγματικότητας. «Ηθελα να γιορτάσουμε τα 15 χρόνια του φεστιβάλ, που για μένα ήταν σταθμός. Οταν ξεκινούσαμε, δεν είχα προβλέψει ότι θα είχε τόσο μακρά διάρκεια αυτή η προσπάθεια. Επέμεινα όμως γιατί αγαπάω το ντοκιμαντέρ. Νομίζω ότι η εναλλακτική ενημέρωση είναι βασικό στοιχείο του σύγχρονου πολιτισμού», λέει στην «Κ» ο διευθυντής του Δημήτρης Εϊπίδης.
Είναι αλήθεια ότι το ντοκιμαντέρ τα τελευταία 15 χρόνια έχει διευρύνει τον ζωτικό του χώρο. Οι κινηματογραφιστές κουράστηκαν να επινοούν μυθοπλασίες; Ή η κάμερα προστέθηκε ως αναπόσπαστο gadget στην καθημερινότητά μας; Μάλλον το δεύτερο, σύμφωνα με τον Δ. Εϊπίδη. Πάντως, το ντοκιμαντέρ ώς ένα βαθμό έχει επηρεάσει και την αισθητική του σύγχρονου κινηματογράφου γενικότερα. Για παράδειγμα, το γύρισμα με «κάμερα στο χέρι» είναι στοιχείο ενός ντοκιμαντερίστικου ρεαλισμού που εισάγει μια νέα αντίληψη για το τι είναι δράση στο σινεμά. Για όλα αυτά, αλλά και γιατί πολλές από τις ταινίες του αφιερώματος είναι μικρά διαμάντια από το βάθος και την επιφάνεια της πραγματικότητας, σκεφτήκαμε 10 λόγους για να πάμε στην Ταινιοθήκη.
1. «The Corporation» (2003). Καναδική ταινία από τους Μαρκ Ακμπαρ, Τζένιφερ Αμποτ και Τζόελ Μπάκαν, που επιχειρούν να απαντήσουν στο ερώτημα τι είδους «πρόσωπο» είναι το νομικό πρόσωπο που ονομάζεται εταιρεία. H έρευνα αφορά την ιστορία των εταιρειών και την εξέλιξή τους σε παντοδύναμες νομικές οντότητες που λειτουργούν οικονομικά προδιαγράφοντας το μέλλον του ανθρώπινου πολιτισμού και της ζωής στον πλανήτη. Το «πρόσωπο» του ανεξέλεγκτου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού ταιριάζει με το προφίλ ενός ψυχικά διαταραγμένου. Σε αυτήν τη διάγνωση καταλήγει η ταινία.
2. «Docville – Λασκάρεως 99 Αθήνα» (2011). Το πρώτο μιας σειράς ντοκιμαντέρ που καταγράφουν χωρίς σχόλια την αστική ζωή στην Ελλάδα της κρίσης. Εξάρχεια, δύο γυναίκες μέσης ηλικίας προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανές τις επιχειρήσεις τους: δύο μαγαζάκια που είναι σημεία συνάντησης των κατοίκων της γειτονιάς. Σύγχρονη και ευαίσθητη ματιά, από την Κατερίνα Πατρώνη.
3. «Νοσταλγώντας το φως» (Nostalgia de la luz, 2010). Εξαιρετική δουλειά του βετεράνου Χιλιανού ντοκιμαντερίστα Πατρίτσιο Γκουσμάν. Χιλή, σε ένα οροπέδιο, σε ύψος 3 χιλιάδων μέτρων, αστρονόμοι απ’ όλες τις άκρες του πλανήτη συγκεντρώνονται για να παρατηρήσουν τ’ άστρα. Στην έρημο που απλώνεται τριγύρω, γυναίκες σκάβουν αναζητώντας τα λείψανα εξαφανισμένων συγγενών τους, θυμάτων της χούντας του Πινοσέτ.
4. «Φαιά ουσία» (Gray Matter, 2004). Ο σύγχρονος Καιάδας του ναζισμού. Βιέννη, στα υπόγεια ενός κτιρίου, που κάποτε στέγασε μια παιδιατρική κλινική, υπήρχε μέχρι το 2002 ένας χώρος γεμάτος ράφια με βάζα. Περιείχαν σε φορμόλη εγκεφάλους διανοητικά ή σωματικά ανάπηρων παιδιών που δολοφονήθηκαν στο πλαίσιο ενός προγράμματος ευθανασίας των ναζί υπό την καθοδήγηση του δρος Χάινριχ Γκρος. Ο σκηνοθέτης Τζο Μπέρλιντζερ κινηματογράφησε τη δημόσια ταφή των εγκεφάλων, επίσης αναζήτησε τον Γκρος, ο οποίος δεν τιμωρήθηκε ποτέ.
5. «Αναζητώντας τις αδελφές Παπέν» (En quete des soeurs Papin, 2000). To 1933, η Κριστίν και η Λέα Παπέν, δύο υπηρέτριες, σκότωσαν την κυρία τους, που την αποκαλούσαν «μαμά», και την κόρη της. Χρόνια μετά, ο σκηνοθέτης Πασκάλ Τιρόντ αναψηλαφεί το έγκλημα επιχειρώντας μια κοινωνική ανατομία.
6. «Συλλαμβάνοντας τους Φρίντμαν» (Capturing the Friedmans, 2002). Το 1987 η αστυνομία του Λονγκ Αϊλαντ συνέλαβε για παιδεραστία τον Αρνολντ Φρίντμαν, μεσήλικο και υπεράνω πάσης υποψίας δάσκαλο πληροφορικής, με μοναδικό στοιχείο το πορνογραφικό υλικό που βρέθηκε στο σπίτι του. Υστερα από χρόνια, ο σκηνοθέτης Αντριου Τζαρέκι «συλλαμβάνει» με τον κινηματογραφικό φακό μια εικόνα του Φρίντμαν και της οικογένειάς του.
7. «Την ήξερα όταν ήταν αγόρι» (She’s a Boy I Knew, 2007). Αυτοβιογραφική ταινία στην οποία η σκηνοθέτις Γκουέν Χόουερθ καταγράφει με χιούμορ το χρονικό της αλλαγής φύλου και της μεταμόρφωσής της από άντρα σε γυναίκα.
8. «Μετά λύπης σάς πληροφορούμε» (Regret to Inform, 1998). Το βαθύ τραύμα που άφησε ο πόλεμος του Βιετνάμ στις ΗΠΑ. Είκοσι χρόνια μετά, μια Αμερικανίδα ταξιδεύει στο Βιετνάμ στο μέρος όπου σκοτώθηκε ο άντρας της. Της Μπάρμπαρα Σόνμπορν.
9. «Χαμογελώντας στην εμπόλεμη ζώνη» (Smiling in a War Zone, 2005). Μια Δανή πιλότος πετάει με ένα μονοκινητήριο με προορισμό την Καμπούλ. Διάβασε σε μια εφημερίδα ότι μια 16χρονη Αφγανή θέλει να γίνει πιλότος και αποφάσισε να τη βοηθήσει. Υστερα από 50 ώρες πτήσης και 33 προσγειώσεις, μπαίνει παράνομα στον εναέριο χώρο του Αφγανιστάν. Των Μάγκνους Μπέιγμαρ και Σιμόνε Ααμπεργκ Κερν.
10. «Ζήτω οι αντίποδες!» (Vivan las antipodas!, 2011). Η ομορφιά των αντιθέσεων σε ένα ντοκιμαντέρ που αντιπαραβάλλει εικόνες από το φυσικό τοπίο με εικόνες από τη ζωή στις πόλεις. Για παράδειγμα, ένα ηλιοβασίλεμα στο Εντρε Ρίος της Αργεντινής δημιουργεί αντίθεση με τη θορυβώδη ζωή στη Σαγκάη, που βρίσκεται σε διαμετρικά αντίθετη θέση στην επιφάνεια της Γης. Του Βίκτορ Κοσακόφσκι.
«15 χρόνια φεστιβάλ, μια συναρπαστική διαδρομή», αναλυτικά το πρόγραμμα με τις 36 ταινίες στο www.tainiothiki.gr