Αristophanes Νow
σκηνοθ.: Σταμάτης Κραουνάκης
Ομάδα Σπείρα Σπείρα – «Χελώνα»
Μουσικά είχαν έρθει τότε «τα πάνω κάτω», όπως έγραφε ο διαπρεπής κριτικός. Στους κατά Σαββόπουλο «Αχαρνής» ο Δικαιόπολις «αναποδογυρίζεται και γίνεται ένας αναρχικός αντι-ήρωας, σαρκαστής, ανατροπέας και αρνητής των πάντων» ανέφερε -τότε πάντα- ο Κ. Γεωργουσόπουλος στο «Βήμα», το 1977. Και κατέληγε: «Οι Αχαρνής του Σαββόπουλου καθιερώνουν την εφετινή χρονιά ως “γενέθλιον έτος” του θεατρικού μας ήθους». Πάνε -σχεδόν- σαράντα χρόνια από τότε.
Η Ελλάδα ευτύχησε να γνωρίσει πολλά παρόμοια γενέθλια έτη στη μουσική, που αρκετοί νεοέλληνες συνθέτες έγραψαν για αρχαίες κωμωδίες, οι οποίες ευλογήθηκαν με μεγαλύτερη γενναιοδωρία από το κλασικό δράμα. Φυσικά, σταθμός έχει μείνει η διαχρονική μουσική του Μάνου Χατζιδάκι για την παράσταση του Καρόλου Κουν «Ορνιθες» – παρ’ όλο που τον δρόμο τον είχε ανοίξει ο ίδιος συνθέτης με τις «Εκκλησιάζουσες», το 1956, που σκηνοθέτησε ο Αλέξης Σολομός για το Εθνικό Θέατρο. Υπήρξαν βέβαια και πιο παλιές συνθέσεις, στις αρχές του 20ού αιώνα, όπως οι «Εκκλησιάζουσες» του Σακελλαρίδη (1904) ή οι «Ορνιθες» του Βάρβογλη (1929), τις οποίες όμως δύσκολα μπορεί να αξιολογήσει κανείς απ’ τη στιγμή που δεν υπάρχουν ηχογραφήσεις. Ομως μοναδικές μουσικές όπως του Γιάννη Χρήστου για τους «Βάτραχους» του Κουν, του Χρήστου Λεοντή για τους «Αχαρνής», όσο του Μ. Θεοδωράκη («Λυσιστράτη»), Μιχάλη Χριστοδουλίδη («Πλούτος»), Σταύρου Ξαρχάκου («Ιππής») και άλλων, δίνουν στους Ελληνες συνθέτες ένα σημαντικό προβάδισμα, το οποίο δύσκολα συναντά κανείς αλλού.
Υπάρχουν πάντως ενδείξεις οι οποίες μαρτυρούν ότι κάτι πάει να αλλάξει και εδώ. Ειδικά με την περίπτωση Σταμάτη Κραουνάκη, μία case study στα αριστοφανικά. Δηλαδή μια περίπτωση προς ανάλυση.
Πριν από δεκαπέντε – είκοσι χρόνια -τόσο ήταν υπολογίζω- έτυχε να δω συμπτωματικά μια παράσταση του «Πλούτου» στο ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας. Μεταξύ άλλων έπαιζε η Ολγα Τουρνάκη. Η μουσική ήταν του Στ. Κραουνάκη. Αυτά θυμάμαι μόνο, αλλά πολύ έντονα. Η μουσική του Κραουνάκη δεν ήταν τόσο μελένια και «αξιοπρεπής» όσο οι γνωστές μας προηγούμενες. Μετά σταμάτησε να γράφει για την αρχαία γραμματεία. Κάπου εκεί κάποιοι τον κατέκριναν σαν λαϊκιστή, εμπορικό και ανοικονόμητο. Ομως, τελευταία παρουσίασε σε λίγες «φτωχές» παραστάσεις πάνω στον Αριστοφάνη την ομάδα του Σπείρα Σπείρα στo πλαίσιο του Καλλιτεχνικού Ευρωπαϊκού Προγράμματος: «Πολιτισμός 2007 – 2013». Η παράσταση έχει τον τίτλο «Aristophanes Now» και θα περιοδεύσει στην Ευρώπη. Ηταν ένας «άλλος Κραουνάκης». Με τις χορογραφίες να τις υπογράφει η Αγγελική Στελλάτου, το αποτέλεσμα αγγίζει κάποιο διονυσιακό γλέντι.
Κατά τη γνώμη μου, η μουσική του Κραουνάκη του 2103 έχει προχωρήσει και δέθηκε πλέον με την εποχή της. Με δυο λόγια, είναι η πλέον «μοντέρνα». Δεμένη με μια εποχή παγκόσμιας ανακατάταξης και αβεβαιότητας, όπως καταγράφεται τα τελευταία χρόνια τριγύρω μας, η μουσική του διαθέτει πλέον μια πολύ προσωπική σφραγίδα, η οποία είναι συνυφασμένη με ένα τρικλίζον σήμερα. Μήπως δεν συμβαίνει το ίδιο και με τη μετάφραση; Από τότε, δηλαδή από το 1860 και 1861 που ο Μιχαήλ Χουρμούζης παραφράζει τον «Πλούτο» και ο Αλέξανδρος Ρίζος-Ραγκαβής μεταφράζει τις «Νεφέλες», την «Ειρήνη» και τους «Ορνιθες», ο Αττικός κωμωδιογράφος της Παλαιάς Κωμωδίας (αυτό το είδος της αρχαίας λογοτεχνίας, το οποίο είναι περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο συνδεδεμένο με τα ιστορικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα της εποχής, άρα και το πλέον δύσκολο να γίνει κατανοητό από ανθρώπους άλλων εποχών) ταλαιπωρείται.
Την εποχή της μεταπολίτευσης -Τάσος Βουρνάς στην εφημερίδα «Αυγή» 29.6.7- ο Αριστοφάνης κατηγορήθηκε έντονα σαν: «Αντιδραστικός ώς το κόκαλο. Από τους ελάχιστους ιδιοφυείς που εξέθρεψε στον παγκόσμιο πνευματικό χώρο το πνεύμα της τυραννίας και της μισαλλοδοξίας – χύνει όλο το δηλητήριο της παράταξής του εναντίον της δημοκρατίας, των ηγετών της και των πνευματικών εκπροσώπων της».
Η συγκεκριμένη ομάδα γύρω από τον Κραουνάκη δουλεύει μαζί από το καλοκαίρι του 2011 για να πραγματοποιήσει το πρόγραμμα «Το χρέος της κωμωδίας» («The duty of comedy») που βασίζεται στο διεθνώς αναγνωρισμένο έργο του Αριστοφάνη. Μετά τις οκτώ παραστάσεις στην Αθήνα, η αριστοφανική παράσταση θα περιοδεύσει σε πολλά μέρη της Ευρώπης.