ΤΖΟΝ ΛΕ ΚΑΡΕ
Ο ποιοτικός φόνος
εκδ. Καστανιώτης
Το μυθιστόρημα «Ο ποιοτικός φόνος» είναι αλλιώτικο από τα άλλα έργα του Τζον Λε Καρέ, για την ακρίβεια μοιάζει μόνο με την «Τελευταία κλήση», ένα ακόμα βιβλίο του που ακολουθεί τα ίχνη του αστυνομικού είδους και βρίσκεται κι αυτό κοντά στη σκιά των κυριών Ντόροθι Σέγιερς, Αγκάθα Κρίστι και Π. Ντ. Τζέιμς. Η αποκάλυψη του ενόχου στον «Ποιοτικό φόνο» γίνεται από τον παρατηρητικό και έμπειρο Σμάιλι, ο οποίος ακούει τους υπόπτους, διασταυρώνει τις ιστορίες τους και σκιαγραφεί τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του καθενός. Και γι’ αυτό, άλλωστε, θυμίζει τον Πίτερ Ουίμζι, Ηρακλή Πουαρό, και τον Ανταμ Νταλγκλίς, τους ήρωες των προαναφερθέντων συγγραφέων.
Ο Τζον Λε Καρέ διακρίθηκε για τις ιστορίες κατασκοπείας, με πιο γνωστά τα βιβλία του «Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο», «Μια μικρή γερμανική πόλη», «Ο ράφτης του Παναμά», «Σινγκλ και Σινγκλ», «Ο επίμονος κηπουρός», και φυσικά την «Τριλογία του Κάρλα» με τα έργα: Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι, Ο εντιμότατος μαθητής και Οι άνθρωποι του Σμάιλι.
Ο Σμάιλι, στην παρούσα ιστορία, είναι, για εκείνους που δεν τον γνωρίζουν, «ο αλλόκοτος ανθρωπάκος των Πολιτικών Υπηρεσιών, με παράσημο και χρυσό ρολόι». Επιβλητικά ιδρύματα, εκκλησίες, τρένα, καθώς και δωμάτια είναι τα μέρη στα οποία εκτυλίσσεται η ιστορία, κάπου στην εξοχή, όχι πολύ μακριά από το πολύβουο Λονδίνο.
Ο Σμάιλι, ο άνθρωπος των μυστικών υπηρεσιών της Μεγάλης Βρετανίας, ο ευφυής αντίπαλος του εχθρού, αυτός που πάντα τακτοποιούσε τις αβλεψίες των άλλων, με την ασουλούπωτη εμφάνιση και την αποτυχημένη προσωπική ζωή, που όλοι δεν παραλείπουν να του υπενθυμίζουν, αναλαμβάνει να λύσει το μυστήριο μιας επιστολής πρώτα και έπειτα του θανάτου της αποστολέως της.
Συντηρητικό περιβάλλον
Η δεσποινίς Μπρίμλι, αρχισυντάκτρια ενός εντύπου με θρησκευτικό περιεχόμενο και μικρή κυκλοφορία, ζητεί από τον παλιό φίλο και συνεργάτη της, κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, να την βοηθήσει να καταλάβει τι κρύβεται πίσω από μια επιστολή που είχε λάβει στο γραφείο της από μια φανατική αναγνώστρια του περιοδικού. Η αποστολέας, η Στέλλα Ροντ, είναι σύζυγος καθηγητού της Σχολής Κάρνε, ενός συντηρητικού εκκλησιαστικού ιδρύματος, στο Ντόρσετ, και γράφει ότι φοβάται για τη ζωή της. Μάλιστα, τονίζει στην επιστολή ότι πρόκειται να την σκοτώσει ο άντρας της. Στο μεταξύ, οι φόβοι της βγαίνουν αληθινοί, μιας και βρίσκεται το ίδιο κιόλας βράδυ νεκρή στο θερμοκήπιο του σπιτιού της. Ο Σμάιλι επισκέπτεται τη Σχολή και συνομιλεί με τον σύζυγο, τον διευθυντή, τον ιερέα και τους καθηγητές, ενώ εξετάζει κάθε υπόνοια με περίσκεψη και επιφυλάξεις. Σιγά σιγά αποκαλύπτεται ο χαρακτήρας του θύματος, καθώς και των άλλων εμπλεκομένων. Η παρατηρητικότητα, όμως, οι λεπτές και χρήσιμες λεπτομέρειες θα οδηγήσουν ανεπαισθήτως τον έμπειρο λύτη των μυστηρίων στην αποκάλυψη του δολοφόνου.
Η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη, οι διάλογοι έξυπνοι και πυκνοί, ενώ ο Σμάιλι για άλλη μια φορά εμφανίζεται να δρα διακριτικά, οι κινήσεις του φαίνονται μελετημένες και έχουν νόημα. Στοχαστικός, διαρκώς αναρωτιέται για την ασάφεια και τη σκοτεινότητα των κινήτρων που έχουν οι ανθρώπινες ενέργειες. Γνωρίζει ότι όλα τα πράγματα είναι ρευστά, ότι κυριαρχεί η αναξιοπιστία, το παράλογο, ενώ δεν καταλαβαίνει γιατί οι άνθρωποι ωθούνται στη βία. Με υπαινικτικό τρόπο ο Τζον Λε Καρέ αποφαίνεται ότι το κακό είναι παντού, κάτι που ο σημαντικός Αμερικανός συγγραφέας Τζέιμς Ελρόι αναφέρει ξεκάθαρα σε πολλά έργα του, ιδιαιτέρως όμως στο μυθιστόρημά του «Οι δρόμοι του δολοφόνου».
Το μυθιστόρημα «Ο ποιοτικός φόνος» είναι μια απολαυστική ιστορία, που δεν θα απογοητεύσει τους απαιτητικούς αναγνώστες του είδους.