VIKTOR MAYER-SCHONBERGER,
KENETH CUKIER
Big Data: A Revolution That Will Transform How We Live, Work and Τhink
εκδ. Eamon Dolan/Houghton Μifflin
Ηarcourt
σελ. 242
Η Google το κάνει. Η Amazon το κάνει. Η Walmart το κάνει. Και, όπως μάθαμε πρόσφατα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ το κάνει και αυτή.
Τι κάνουν; Χρησιμοποιούν την ανάλυση «big data» της τεράστιας ροής δεδομένων που παράγονται και αποθηκεύονται για κάθε πλευρά της ζωής μας, με σκοπό να διακρίνουν πρότυπα συμπεριφοράς και να κάνουν συσχετισμούς και προβλέψεις.
Η Amazon χρησιμοποιεί δεδομένα πελατών για να μας προσφέρει προτάσεις βασισμένες στις προηγούμενες αγορές μας. Η Google χρησιμοποιεί τα δεδομένα των αναζητήσεών μας και άλλες πληροφορίες που συλλέγει για να πουλήσει διαφημίσεις και να προτείνει μια πλειάδα άλλων υπηρεσιών και προϊόντων.
Η Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας (NSA), όπως αποκάλυψε ο «Γκάρντιαν», συγκεντρώνει τις τηλεφωνικές καταγραφές εκατομμυρίων πολιτών –«αδιακρίτως και μαζικά» και «ανεξάρτητα από το αν είναι ύποπτοι για οποιοδήποτε παράπτωμα»– με βάση μία μυστική δικαστική εντολή. Με ένα άλλο πρόγραμμα επίβλεψης που αποκαλείται Prism, ανέφεραν ο «Γκάρντιαν» και η «Ουάσιγκτον Ποστ», η υπηρεσία συλλέγει δεδομένα από e-mail, διαδικτυακές συνομιλίες, φωτογραφίες, ντοκουμέντα και logins, από μεγάλες διαδικτυακές εταιρείες όπως οι Microsoft, Yahoo, Google, Facebook και Apple, για να παρακολουθεί πιθανούς υπόπτους στο εξωτερικό.
Γιατί να υφαίνεται ένα τόσο τεράστιο δίκτυο σε αναζήτηση μιας χούφτας υπόπτων για τρομοκρατία; Γιατί να σαρώνονται τα ψηφιακά δεδομένα τόσο αδιάκριτα; «Αν ψάχνεις μια βελόνα στ’ άχυρα, πρέπει να κοιτάξεις όλα τα άχυρα», είπε ο Τζέρεμι Μπας, ο οποίος υπηρέτησε ως διευθυντής προσωπικού κοντά στον Λέον Πανέτα, τον πρώην διευθυντή της CIA και υπουργό Αμυνας.
Η επιτήρηση άλλαξε
Στο βιβλίο «Big Data: Μια επανάσταση που θα μεταμορφώσει τον τρόπο που ζούμε, εργαζόμαστε και σκεφτόμαστε», το διαφωτιστικό και ιδιαίτερα επίκαιρο έργο τους, ο Βίκτορ Μάγερ-Σόνμπεργκερ, καθηγητής διαδικτυακής διακυβέρνησης και ρύθμισης στο Oxford Internet Institute του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, και ο Κένεθ Κούκιερ, επιμελητής πληροφοριακών δεδομένων στο περιοδικό Economist, υποστηρίζουν ότι έχει αλλάξει η φύση της επιτήρησης.
«Στο πνεύμα του Goοgle και του Facebook», γράφουν, «η νέα σκέψη είναι ότι οι άνθρωποι είναι το άθροισμα των κοινωνικών τους σχέσεων, των διαδικτυακών δράσεών τους και των συνδέσεών τους. Προκειμένου να ερευνηθεί πλήρως ένα άτομο, οι αναλυτές χρειάζεται να δουν το ευρύτερο δυνατό φάσμα δεδομένων που περιβάλλει αυτό το άτομο – όχι μόνο ποιους ξέρει, αλλά και ποιους ξέρουν αυτοί που ξέρει, και ούτω καθεξής».
Οι συγγραφείς του βιβλίου υποστηρίζουν ότι η ανάλυση Big Data φέρνει ανατροπές στον τρόπο που βλέπουμε και επεξεργαζόμαστε τον κόσμο – και μάλιστα συγκρίνουν τις συνέπειές της με εκείνες της τυπογραφίας του Γουτεμβέργιου. Και δίνουν στους αναγνώστες μια συναρπαστική –και ενίοτε τρομακτική– επισκόπηση της αυξανόμενης επιρροής της ανάλυσης Big Data σε όλους σχεδόν τους τομείς: διακυβέρνηση, επιχειρήσεις, επιστήμη και ιατρική, ιδιωτική ζωή και τρόπο σκέψης.
Τα πληροφοριακά δεδομένα αυξάνονται απίστευτα γρήγορα –κατά μία εκτίμηση, υπερδιπλασιάζονται κάθε δύο χρόνια– και οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι καθώς το κόστος αποθήκευσης πέφτει και οι αλγόριθμοι βελτιώνονται, οι τεχνικές διερεύνησης των δεδομένων, που κάποτε ήταν διαθέσιμες μόνο στις υπηρεσίες αντικατασκοπείας, στα ερευνητικά εργαστήρια και στις γιγάντιες εταιρείες, «εκδημοκρατίζονται» όλο και περισσότερο.
Η ανάλυση Big Data έχει δώσει τη δυνατότητα να δημιουργηθεί μια σειρά νέες εταιρείες και έχει βοηθήσει τις υπάρχουσες να ενισχύσουν τις υπηρεσίες πωλήσεών τους και γενικότερα τη λειτουργία τους. Στην προεκλογική εκστρατεία του Ομπάμα, το 2012, χρησιμοποιήθηκαν εξειδικευμένοι αναλυτές δεδομένων για να οικοδομήσουν μια φοβερή πολιτική μηχανή που αναγνώριζε τους υποστηρικτές και τους ενθάρρυνε να ψηφίσουν. Και ο Δήμος της Νέας Υόρκης έχει χρησιμοποιήσει την ανάλυση δεδομένων στα πάντα, από την ανταπόκριση σε θεομηνίες και την επισήμανση μαγαζιών που πουλάνε λαθραία τσιγάρα μέχρι την άμεση παρακίνηση των υπερφορτωμένων επιθεωρητών οικιστικής πρόνοιας να φροντίσουν καλύτερα εκείνους που έχουν την ανάγκη τους.
Η σκοτεινή πλευρά
Υπάρχει, βέβαια, και η σκοτεινή πλευρά της ανάλυσης Big Data, και οι συγγραφείς προσφέρουν μια οξυδερκή επισκόπηση των κινδύνων που προβλέπουν. Η ιδιωτική ζωή έχει γίνει όλο και πιο δύσκολο να προστατευθεί, ιδιαίτερα καθώς οι παλιές στρατηγικές –«οι ατομικές προειδοποιήσεις και η συναίνεση, η προσπάθεια αποκλεισμού και ανωνυμίας»– χάνουν την αποτελεσματικότητά τους και βγαίνουν εντελώς εκτός μάχης.
«Η ικανότητα να συλλαμβάνονται προσωπικά δεδομένα περιέχεται συχνά μέσα στα ίδια τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε κάθε μέρα, από τις ιστοσελίδες μέχρι τις εφαρμογές των κινητών τηλεφώνων», γράφουν. Με δεδομένους τους μυριάδες τρόπους με τους οποίους μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, να αναδιαταχθούν και να πωληθούν οι πληροφορίες, είναι συχνά αδύνατον στους χρήστες να δώσουν τη συναίνεσή τους ή να αρνηθούν τις «καινοτόμους αξιοποιήσεις» δεδομένων, που ούτε καν τις είχε φανταστεί κανείς τότε που είχαν αρχίσει να συλλέγονται αυτά τα δεδομένα.