«Ο αποτελεσματικότερος τρόπος να καταστρέψεις έναν λαό είναι να απαρνηθείς ή να απαλείψεις την κατανόησή του για την ίδια του την ιστορία», έλεγε ο Τζορτζ Οργουελ. Και η Ιστορία -είτε το θέλουμε είτε όχι- αγκιστρώνεται στις σπουδαίες προσωπικότητες, σε όσους ξεχώρισαν για τη σκέψη και τη δράση τους. Δεν μπορείς να διηγηθείς τι συνέβη στην Ελλάδα του 20ού αιώνα αν δεν αναφερθείς στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Δυστυχώς όμως η οικονομική κρίση απειλεί ακόμα και το ίδρυμα που φέρει το όνομά του, τιμά τη μνήμη του, διατηρεί το ψηφιοποιημένο αρχείο του και προωθεί τη μελέτη του έργου και της εποχής που σφράγισε με την παρουσία του ο μεγάλος Ελληνας πολιτικός.
Η κρατική επιχορήγηση έχει σταματήσει από το 2010 και ο φορέας παραμένει ακόμα σε λειτουργία χάρις στη νοικοκυρεμένη διαχείριση των περασμένων ετών και την αυταπάρνηση των εργαζομένων του. Οι μικρές οικονομικές εισφορές που δέχεται από ιδιώτες, από την Περιφέρεια Κρήτης και ένα ποσό που δίνει η Βουλή των Ελλήνων δεν αρκούν για να καλύψουν τα ανελαστικά έξοδα. Σε λίγο καιρό, αν δεν βρεθεί λύση, θα αναγκαστεί να κλείσει.
Το Εθνικό Ιδρυμα Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 2000. Ο μακαριστός μητροπολίτης Ειρηναίος Γαλανάκης, το Μουσείο Μπενάκη, ο Δήμος Χανίων, το Πολυτεχνείο Κρήτης και ένας αριθμός φορέων και προσωπικοτήτων από την Ελλάδα και το εξωτερικό στήριξαν τη δημιουργία του. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους η Βουλή των Ελλήνων κύρωσε με νόμο τον οργανισμό του ιδρύματος και προστέθηκε η ίδια στα ιδρυτικά μέλη. Το ίδρυμα έχει έδρα του την κατοικία του Ελευθερίου Βενιζέλου, στην ιστορική συνοικία Χαλέπα των Χανίων, έναν τόπο που συνδέθηκε στενά με τις περιπέτειες του κρητικού ζητήματος από τα μέσα του 19ου αιώνα και με την πολιτική πορεία του Κρητικού πολιτικού.
Τα τελευταία δύο χρόνια η κατοικία παραμένει κλειστή καθώς γίνονται εργασίες για να αντιμετωπιστούν στατικά και άλλα προβλήματα, με πόρους που αντλούνται από το ΕΣΠΑ. Δυστυχώς αυτό έχει επηρεάσει και την οικονομική του κατάσταση, καθώς σταμάτησαν για το διάστημα αυτό τα έσοδα που προέρχονταν από τα εισιτήρια. Ολες οι υπόλοιπες δράσεις όμως συνεχίζονται κανονικά, παρά το ότι έχουν γίνει αιματηρές περικοπές και απολύσεις.
Οριακό σημείο
Θα αναρωτηθεί κανείς ποιο είναι ακριβώς το έργο που επιτελεί το ίδρυμα, για τη σωτηρία του οποίου έχει κινητοποιηθεί το Μουσείο Μπενάκη, ένα από τα ιδρυτικά του μέλη. Η «ψυχή» του ΕΙΕΒ, ο διευθυντής του Νίκος Παπαδάκης, μίλησε στην «Κ» για τα πλούσια πεπραγμένα του: «Επιδιώκουμε να φέρουμε πιο κοντά στις νεότερες γενιές την ιστορική κληρονομιά του Κρητικού πολιτικού και να μην την περιορίσουμε μόνον στη γενέτειρά του», υποστηρίζει, συμπληρώνοντας: «Επιγραμματικά, παράγεται επιστημονικό έργο, εκδόσεις, προετοιμάζονται συνέδρια, ημερίδες και άλλες πρωτοβουλίες. Παράλληλα δίδεται μεγάλη βαρύτητα στις εκπαιδευτικές δράσεις σε ολόκληρη την Ελλάδα με 5.000 παιδιά σε κάθε σχολικό έτος, συγκεντρώνεται αδιάκοπα και ψηφιοποιείται νέο υλικό για το αρχείο, το οποίο είναι προσβάσιμο σε όλους, μελετητές και μη».
Σήμερα το ίδρυμα βρίσκεται σε οριακό σημείο μετά τη διακοπή της επιχορήγησής του από το υπουργείο Παιδείας, που, παρά τις αντίθετες δεσμεύσεις, ήταν οριζόντια, χωρίς αξιολόγηση, για όλα τα ιδρύματα κοινοβουλευτικών πρωθυπουργών. «Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος η ολοκλήρωση του έργου της αποκατάστασης της οικίας του Ελευθερίου Βενιζέλου και της μετατροπής της σε σύγχρονο μουσείο, που αναμένεται να αποτελέσει σημείο αναφοράς για την πόλη των Χανίων και πόλο έλξης για Ελληνες και αλλοδαπούς επισκέπτες, να καταστεί κενό γράμμα. Γιατί είναι αδιανόητο να λειτουργήσει ένα σύγχρονο μουσείο αυτού του επιπέδου χωρίς την επιστημονική και διοικητική υποστήριξη του ιδρύματος». Σύμφωνα με τον Νίκο Παπαδάκη, αν καταφέρει το ίδρυμα να παραμείνει ανοιχτό, τότε τα εγκαίνια του κτιρίου θα γίνουν την άνοιξη του 2014 για να ολοκληρωθεί έτσι το εκπαιδευτικό πλέγμα μαζί με τη βιβλιοθήκη και το αρχείο του.
Το Ιδρυμα Ατατούρκ
«Στην περίοδο της κρίσης, θα ήταν αδιανόητο να παύσει τη λειτουργία του ένας τέτοιος θεσμός που είναι επιφορτισμένος να διατηρήσει την πνευματική παρακαταθήκη του Βενιζέλου αλλά και να αποτελέσει πηγή έμπνευσης τόσο για τις νέες γενιές όσο και για την πολιτική μας τάξη», υπογραμμίζει o Νίκος Παπαδάκης στην «Κ», φέρνοντας το παράδειγμα χωρών όπως η Γερμανία, οι ΗΠΑ αλλά και η Τουρκία, που έχουν αντιστοίχως ιδρύματα κοινοβουλευτικών πρωθυπουργών και διατηρούν αυτήν την παράδοση. «Ιδιαίτερα η γειτονική μας χώρα διατήρησε κανονικά τις επιχορηγήσεις που ελάμβανε το Ιδρυμα Ατατούρκ ακόμα και όταν η οικονομία της περνούσε μεγάλη ύφεση πριν από μερικά χρόνια. Το Ιδρυμα Βενιζέλου όλα τα χρόνια της λειτουργίας του έγινε ένας από τους πιο αξιόπιστους επιστημονικούς και ερευνητικούς εταίρους διεθνών ιδρυμάτων. Η φήμη του έχει απλωθεί πέρα από τα ελληνικά σύνορα. Θα ήταν κρίμα να κλείσει τις πόρτες του σε μια περίοδο όπου το παράδειγμα του μεγάλου Ελληνα ηγέτη είναι πιο επίκαιρο από ποτέ».