Στον πόλεμο κατά των ναρκωτικών, ποιοι είναι οι πραγματικοί νικητές; Οχι οι χρήστες, που αντιμετωπίζονται ως επικίνδυνοι παρίες και μετακινούνται από τη μια πιάτσα στην άλλη ύστερα από αποφάσεις για τον «εξωραϊσμό» μιας περιοχής ή καταλήγουν στη φυλακή όπου εκτίουν ποινές σαφώς δυσανάλογες των εγκλημάτων τους. Δεν είναι οι οικογένειές τους, ούτε το κοινωνικό σύνολο που καταβάλλει φόρους για τη συντήρηση του ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού των σωφρονιστικών ιδρυμάτων ούτε καν η αστυνομία, που επενδύει υπερβολικό χρόνο, χρήματα και ανθρώπινο δυναμικό σε τέτοιου είδους υποθέσεις. Για τον δημιουργό του βραβευμένου ντοκιμαντέρ «Τhe House I Live In», Εugene Jarecki, η απάντηση είναι πιο σύνθετη: Νικητές είναι όσοι επωφελούνται από την εφαρμογή του νόμου, όπως η βιομηχανία των ιδιωτικών φυλακών, η οποία βρίσκεται σε άνθηση στις ΗΠΑ, ή πολιτικά πρόσωπα, που καλλιεργούν ένα κλίμα τρομοκρατίας για να προβάλλουν τη συμβολή τους στην επίλυση του προβλήματος. Στην άλλη πλευρά των αμερικανικών συνόρων, στο Μεξικό, χιλιάδες νέοι άνθρωποι στρέφονται κάθε χρόνο στη μαφία των ναρκωτικών για να κερδίσουν χρήματα και δόξα και τελικά χάνουν τη ζωή τους σε συγκρούσεις με την αστυνομία ή μεταξύ συμμοριών. Μεγεθυμένες φωτογραφίες τους κοσμούν τα πολυτελή μαυσωλεία στα ιδιωτικά νεκροταφεία, όπως αυτό όπου εκτυλίσσεται το ρεαλιστικό και ταυτόχρονα λυρικό φιλμ της Νatalia Almeda με τίτλο «El Velador».
Στο δυσάρεστο αλλά εξαιρετικά επίκαιρο θέμα των «Drug Wars» εστιάζει το κινηματογραφικό αφιέρωμα του Exile Room (Αθηνάς 12), όπου θα προβληθούν οι δύο ταινίες μέσα στον Νοέμβριο. Ακόμα κι αν η εγχώρια πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική, δεν είναι δύσκολο για τον θεατή να διακρίνει τους παραλληλισμούς: στην Ελλάδα της κρίσης, οι χρήστες ναρκωτικών, εντός και εκτός φυλακών, αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς, χωρίς να υπάρχει κάποιο οργανωμένο σχέδιο για τη διαχείριση του προβλήματος ή την τροποποίηση της υπάρχουσας νομοθεσίας.
Καθηλωτικό
Κρατούμενοι, αστυνομικοί, δικαστές, ψυχολόγοι, δημοσιογράφοι κ.ά. συνομιλούν με τον Αμερικανό ντοκιμαντερίστα Εugene Jarecki στο βραβευμένο στο Φεστιβάλ Sundance φιλμ του «The House I Live In». Οι οπτικές γωνίες διαφέρουν, όλοι όμως μοιάζουν να συμφωνούν ότι ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών έχει καταστρέψει περισσότερες ζωές από ό,τι τα ίδια τα ναρκωτικά. Οι παράλογα αυστηροί νόμοι και η αμείλικτη εφαρμογή τους στις ΗΠΑ τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες -από τότε που ο Νίξον ανακοίνωσε την πρόθεσή του να πατάξει τον «εσωτερικό εχθρό»- είχαν ως αποτέλεσμα 45 εκατομμύρια συλλήψεις και οδήγησαν ολόκληρες οικογένειες ή και κοινότητες στην εξαθλίωση, καθώς οι νεότερες γενιές ακολουθούσαν τα βήματα των γονιών τους, ανίκανες να εξασφαλίσουν τα προς το ζην με νόμιμα μέσα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Αφροαμερικανοί εξακολουθούν να καταδικάζονται με δεκαπλάσια συχνότητα από ό,τι οι λευκοί για εγκλήματα σχετιζόμενα με ναρκωτικά.
Σήμερα, περισσότεροι από 500.000 κρατούμενοι εκτίουν ποινές για χρήση ή διακίνηση, δισεκατομμύρια δολάρια ξοδεύονται ετησίως για την επιβολή του νόμου περί ναρκωτικών, εκατομμύρια χρηστών δεν έχουν πρόσβαση σε προγράμματα απεξάρτησης και τα ναρκωτικά είναι πιο φτηνά και εύκολα διαθέσιμα από ποτέ στο παρελθόν. Αφορμή για τη δημιουργία του καθηλωτικού ντοκιμαντέρ στάθηκε μια εκ βαθέων συνομιλία του σκηνοθέτη με τη Nannie Jeter -τη γυναίκα η οποία υπήρξε σαν δεύτερη μητέρα του- κατά τη διάρκεια της οποίας ανακάλυψε πως η ζωή της οικογένειάς της, όπως και οι ζωές εκατομμυρίων Αφροαμερικανών, είχε καταστραφεί από τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών.
Ο κύκλος της βίας
Ο σιωπηλός νυχτοφύλακας της ιδιωτικής νεκρόπολης στη Sinaloa, στο Βόρειο Μεξικό, έχει πια εξοικειωθεί με το μακάβριο θέαμα των πολυτελών μαυσωλείων, που χτίστηκαν από τις οικογένειες δολοφονημένων μελών της τοπικής μαφίας ναρκωτικών ή είχαν κατασκευαστεί νωρίτερα από τους ίδιους τους νεκρούς σε μια απόπειρα να εξασφαλίσουν την υστεροφημία. Αλλωστε, «ο θάνατος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της μεξικανικής κουλτούρας», μας είπε η Νatalia Almeda. «Θεωρώ πως είναι φυσικό για έναν άνθρωπο που γνωρίζει πως η ζωή του μπορεί να είναι σύντομη να επιλέγει να πιστεύει πως θα τον θυμούνται».
Οι τάφοι σε νεκροταφεία όπως αυτό, όπου εκτυλίσσεται το «El Velador», άρχισαν να πολλαπλασιάζονται με τρομακτικούς ρυθμούς μετά την κήρυξη του πολέμου κατά των ναρκωτικών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι «κάτοικοί» τους έχασαν τη ζωή τους πριν κλείσουν τα 30, είχαν όμως προλάβει να κερδίσουν αρκετά χρήματα ώστε να μπορούν να δαπανήσουν έως και 100.000 για την κατασκευή των τελευταίων τους κατοικιών.Μεγαλωμένη στη Sinaloa, η σκηνοθέτις έχει βιώσει από πρώτο χέρι τον φαύλο κύκλο της βίας, που αποτελεί καθημερινό φαινόμενο για όσους εμπλέκονται στο εμπόριο ναρκωτικών. Στην ταινία, ωστόσο, οι μόνες αναφορές στη βία προέρχονται από αποσπάσματα δελτίων ειδήσεων, ενώ η καθημερινότητα του κεντρικού ήρωα εκτυλίσσεται ειρηνικά, σχεδόν χωρίς απρόοπτα. Οπως μας είπε, «για μένα υπάρχει κάτι πολύ ανθρώπινο σε αυτά τα μαυσωλεία. Με ελκύει αυτό το μέρος, που μοιάζει σαν να αιωρείται στον χρόνο, ανάμεσα στη βία του πρόσφατου παρελθόντος και τη βία που αναπόφευκτα θα ακολουθήσει».
-Θα προβληθεί την Πέμπτη 14 Νοεμβρίου χωρίς ελληνικούς υπότιτλους. Το «El Velador» θα προβληθεί στις 28 Νοεμβρίου με αγγλικούς υπότιτλους. Ωρα έναρξης προβολών 9 μ.μ. Exile Room, Αθηνάς 12, είσοδος ελεύθερη.