Αφήνεις την τσάντα, τα παπούτσια, το παλτό σου, εάν δεν τα έχεις ήδη παραδώσει στις εξυπηρετικές κυρίες που κόβουν τα εισιτήρια για την έκθεση, και εισέρχεσαι σ’ έναν άλλο κόσμο. Πρώτη αίσθηση το απόλυτο σκοτάδι, χάνεις τα βήματά σου καθώς το δάπεδο από κάτω σου υποχωρεί και, σπρώχνοντας, μπαίνεις σ’ ένα άλλο σκοτεινό δωμάτιο γεμάτο άσπρα μπαλόνια. Εξω στη διάφανη σταγόνα-μπαλόνι, φωτισμένη και φουσκωμένη από έναν διακριτικό σωλήνα που φέρνει αέρα, βρίσκονται ήδη κάποιοι επισκέπτες, ένας άντρας κι ένα παιδί. Ανυπομονείς να έρθει η σειρά σου… «A casa e o corpo» («Το σπίτι είναι το σώμα») της γνωστής Βραζιλιάνας εικαστικού Lygia Clark (1920-88), είναι η θαυμαστή στη σύλληψή της εγκατάσταση που σημαδεύει την είσοδο του επισκέπτη σε μια από τις πιο συζητημένες ευρωπαϊκές εκθέσεις των ημερών. Ο λόγος για την εκρηκτική στις αισθήσεις που κινητοποιεί έκθεση «Brasiliana. Installationen von 1960 bis heute» («Εγκαταστάσεις Βραζιλιάνων καλλιτεχνών από το 1960 έως σήμερα»), η οποία εγκαινιάστηκε πριν από λίγες ημέρες στη Schirn Kunsthalle της Φρανκφούρτης.
Σε μια πόλη που αρχικά δεν σε εντυπωσιάζει με την ομορφιά ή την ιστορία της, το αίσθημα της έκπληξης είναι δυνατό. Στα καφέ του κοντινού κέντρου, πολλοί θαρραλέοι πίνουν ζεστά ροφήματα καλυμμένοι με κουβέρτες που προσφέρει το μαγαζί. Στην αχανή Φρανκφούρτη χρειάζεται να περπατήσεις αρκετά για να βρεις αυτό που θέλεις και ο χρόνος είναι περιορισμένος όταν είσαι επισκέπτης δύο η τριών ημερών. Κάποιοι θα επιλέξουν την έκθεση με έργα του Ντίρερ στο Stadel Museum, που επίσης εγκαινιάστηκε πριν από μία εβδομάδα, μια από τις καλύτερες και πληρέστερες που έχουν γίνει για τον Γερμανό ζωγράφο. Η «Braziliana», στην απέναντι όχθη του ποταμού Main, είναι μια εμπειρία που αναζωογονεί.
Με την αφορμή που η Βραζιλία ήταν φέτος τιμώμενη χώρα της Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης, η Schirn Kunsthalle επέλεξε να παρουσιάσει αυτή την έκθεση με οκτώ μεγάλες εγκαταστάσεις Βραζιλιάνων καλλιτεχνών, αντιληπτές μέσα από τις αισθήσεις καθώς οι επισκέπτες γίνονται μέρος τους. Με παραδείγματα εγκαταστάσεων από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 μέχρι πιο πρόσφατες δημιουργίες, η έκθεση παρουσιάζει την πολύ ιδιαίτερη βραζιλιάνικη εκδοχή αυτής της «τέχνης της εμπειρίας». Κλασικοί πλέον καλλιτέχνες του είδους, όπως οι Helio Oiticica, Neville D’ Almeida, Lygia Clark, κοντά σε έργα νέων, όπως οι Ernesto Neto, Henrique Oliviera, Maria Νepomuceno.
Διάχυτος ο ενθουσιασμός
Η εγκατάσταση «Το σπίτι είναι το σώμα» της Lygia Clark είναι ένας λαβύρινθος που συμβολίζει τα στάδια από τη σύλληψη στη γέννηση και είχε πρωτοπαρουσιαστεί το 1968 στην Μπιενάλε της Βενετίας. Πιο δίπλα, η video installation των Dias & Riedweg περιγράφει την κοινωνική πραγματικότητα στη Βραζιλία. Αφή, όσφρηση και ακοή στο εντυπωσιακό έργο του Ερνέστο Νέτο «Life is A River», τρία σώματα από ελαστικό ύφασμα γεμάτα με μπαχαρικά. Παιχνιδιάρικο το περιβάλλον των Helio Oiticica και Neville D’ Almeida, όπου ξαπλώσαμε σε αιώρες για να ακούσουμε μουσική του Τζίμι Χέντριξ («Cosmococa CC5 Hendrix War»). Τέλος, μπήκαμε στη γοητευτική ξύλινη κατασκευή του Henrique Oliveira, μια «μαλακή» σπηλιά όπου μπορείς να σταθείς, να κινηθείς, να ξαπλώσεις, για να συναντήσουμε στην έξοδό της το σουρεαλιστικό τοπίο τελετουργιών του Tunga («Triade Trindade») όπου στα εγκαίνια πραγματοποιήθηκε μια τελετή γύρω από ανοιχτή φωτιά… Στους χώρους της «Braziliana» περιφέρονται με τον ίδιο ενθουσιασμό μικροί και μεγάλοι. Τι άλλο θα μπορούσε κανείς να πει για μια εμπειρία που αποτυπώνει στο ίδιο σου το σώμα τι είναι τέχνη.