ΧΕΡΜΑΝ ΟΥΝΓΚΑΡ
Οι ακρωτηριασμένοι
μτφρ.: Βασίλης Πατέρας
εκδ. Ροές
Ο γερμανόφωνος συγγραφέας Χέρμαν Ούνγκαρ, που γεννήθηκε το 1893 στη Μοραβία και πέθανε μόλις 36 ετών, δεν είναι γνωστός στη χώρα μας, μιας και «Οι ακρωτηριασμένοι» είναι μόλις το δεύτερο βιβλίο του που κυκλοφορεί στα ελληνικά, τριάντα δύο χρόνια μετά την έκδοση του έργου του, με τον τίτλο «Η τάξη», σε μετάφραση της Μ. Αγγελίδου, εκδόσεις Νεφέλη 1988.
Στο μυθιστόρημα «Οι ακρωτηριασμένοι» αναγνωρίζει κανείς τη σπουδαία γραφή που θυμίζει τους γερμανόφωνους συγγραφείς, οι οποίοι διέπρεψαν στις αρχές του 20ού και κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Στις ιστορίες τους σημαντικό ρόλο παίζουν η ψυχοσύνθεση των ηρώων, η νοσηρή κατάσταση στην οποία εμπλέκονται, η ανεπαίσθητη, στην αρχή, αλλά βασανιστική εξάρτηση από το οικογενειακό περιβάλλον και τις επιλογές τους, η αδυναμία ορισμένων να απεμπλακούν από τις εμμονές και τα παιχνίδια του ασυνειδήτου, τα οποία δημιουργούν παράδοξες, νοσηρές και ολέθριες καταστάσεις.
Πρωταγωνιστής στο μυθιστόρημα, που πρόσφατα κυκλοφόρησε, είναι ένας υπάλληλος τραπέζης, ο Φραντς Πόλτσερ, ο οποίος είναι αφοσιωμένος στη δουλειά του, χωρίς να νοιάζεται να καλλιεργήσει τις κοινωνικές και προσωπικές του σχέσεις. Προέρχεται από ένα προβληματικό οικογενειακό περιβάλλον, από το οποίο απουσιάζει η αγάπη και η απαραίτητη γονεϊκή έγνοια και φροντίδα. Η καθημερινότητα, την οποία φροντίζει να μην αλλάζει ποτέ, του δίνει ασφάλεια και εσωτερική ισορροπία. Μόνο η τάξη στον χώρο και η επανάληψη των ίδιων κινήσεων του παρέχουν τη συναισθηματική ηρεμία και τον καθιστούν λειτουργικό. Δεν έχει τη δύναμη να αντισταθεί στις επίμονες σεξουαλικές προκλήσεις της χήρας σπιτονοικοκυράς του, που του επιβάλλεται και τον χειρίζεται με άνεση αφού από την πρώτη στιγμή κατάλαβε πόσο άβουλο και παθητικό άτομο είναι. Φαίνεται εξαρτημένος, όμως, και από έναν παιδικό του φίλο, ο οποίος πάσχει από σοβαρή ασθένεια και είναι ακρωτηριασμένος. Αυτή η φυσική του αδυναμία τον μετατρέπει σε τύραννο που ταλαιπωρεί τα συγγενικά και φιλικά του πρόσωπα, μεταξύ αυτών και τον Φ. Πόλτσερ.
Η αδεξιότητα του Πόλτσερ να συμπεριφερθεί ως ένα ώριμο άτομο στον εργασιακό του χώρο, τον οδηγεί σε καταστροφικές επιλογές, που τον απομονώνουν και επηρεάζουν και την «προσωπική» του ζωή, που όμως δεν κατευθύνει ο ίδιος, αλλά οι άλλοι οι οποίοι τον θεωρούν ως διαχειρίσιμη μαριονέτα. Από τη μια ο ένας ήρωας είναι ακρωτηριασμένος σωματικά και από την άλλη ο πρωταγωνιστής είναι ακρωτηριασμένος συναισθηματικά.
Η γυναικεία παρουσία στην ιστορία είναι μη λειτουργική είτε εξαιτίας της επιθετικότητάς της, όπως είναι η περίπτωση της χήρας και της θείας του πρωταγωνιστή, είτε λόγω της παθητικότητας και των αδυναμιών της, όπως περιγράφεται η σύζυγος του ακρωτηριασμένου παιδικού του φίλου. Η χήρα είναι ένα τέρας που προσπαθεί να καταβροχθίσει, να εξαφανίσει τον Πόλτσερ, ενώ ο νοσοκόμος, που επιβάλλει την παρουσία του στο ξένο σπίτι, την ανταγωνίζεται ως προς τη σκληρότητα και την προκλητικότητα. Το τέλος της ιστορίας, που διαδραματίζεται στην Πράγα, μένει ανοιχτό αν και αυτό έχει μικρή σημασία μπροστά στην παρουσία και επεξεργασία των χαρακτήρων και της μεταξύ τους δυναμικής. Η επιλογή της τριτοπρόσωπης αφήγησης εντείνει την πρόθεση να αποτυπωθούν τα γεγονότα όσο πιο αντικειμενικά γίνεται, με τον αφηγητή να περιγράφει και να παριστά πρόσωπα και γεγονότα χωρίς να τα αναλύει και να τα ερμηνεύει.
Τα θέματα και η τεχνική της γραφής, με τις ολοζώντανες περιγραφές του εσωτερικού κόσμου των ηρώων καθώς και του εξωτερικού χώρου, θυμίζουν συγγραφείς όπως ο Γιόζεφ Ροτ και ο Αρτουρ Σνίτσλερ, οι οποίοι επέτυχαν να αποτυπώσουν με ακρίβεια τη νοσηρότητα των ηρώων τους και να αποδώσουν το κλίμα και την ατμόσφαιρα της εποχής.