Το πρώτο που σκέφτομαι είναι ότι ο τίτλος της έκθεσης, «Preparing for the Beach» δεν ταιριάζει με τις φωτογραφίες: μία σειρά από εξαιρετικά πορτρέτα ηλικιωμένων γυναικών που φωτογραφίζονται σε εσωτερικούς χώρους. «Πώς βρέθηκε η “παραλία” στον τίτλο σας;», ρωτώ τη φωτογράφο Περνίλε Κόλντμπεχ Φιχ, που από χθες παρουσιάζει τη δουλειά της στο Μουσείο Μπενάκη – Πειραιώς 138. «Δεν ξέρω αν μου το είπαν για αστείο», απαντά, «αλλά όταν ρώτησα τους γυμναστές στις Λέσχες Φιλίας γιατί οι γυναίκες παρακολουθούσαν τα μαθήματα γυμναστικής με τέτοια συνέπεια, μου απάντησαν: “Ετοιμάζονται για την παραλία”».
Η έκθεση «Preparing for the Beach» είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα και προσεκτική, σχεδόν μυθοπλαστική ματιά στον κόσμο των ηλικιωμένων γυναικών. Η καθεμία από αυτές τις «πρωταγωνίστριες» –καθημερινά πρόσωπα που μάλλον για μία και μόνη φορά έρχονται στο προσκήνιο, χάρη στη φωτογράφο– είναι μέλος ενός διαφορετικού ΚΑΠΗ ή Λέσχης Φιλίας του Δήμου Αθηναίων. Εκεί –σε βίλες, διαμερίσματα ή και υπόγεια– παρακολουθούσαν μαθήματα γυμναστικής και αυτοάμυνας από διακεκριμένους αθλητές, που πλέον έχουν αποσυρθεί από την ενεργό δράση. Το συγκεκριμένο φωτογραφικό project υλοποιήθηκε πριν από επτά χρόνια στην Αθήνα, στη διάρκεια μιας υποτροφίας που είχε λάβει η Δανή καλλιτέχνις.
«Κάνατε ένα είδος κάστινγκ για να επιλέξετε τα πρόσωπα για τις εικόνες σας;», τη ρωτώ. «Κάθε άλλο», απαντά. «Είμαι πολύ ντροπαλή, γι’ αυτό πήγαινα επί μήνες σε αυτούς τους χώρους μέχρι να με εμπιστευθούν οι άνθρωποι. Αφού εξοικειώθηκαν με την παρουσία μου, ζήτησα από όποιες γυναίκες ήθελαν να τις φωτογραφίσω στην πόζα που τους άρεσε. Ολες είχαν κάνει τις συγκεκριμένες κινήσεις εκατοντάδες φορές όταν γυμνάζονταν. Ηταν σαν να εκτελούσαν μπροστά μου έναν τελετουργικό χορό στον οποίο υπήρξα θεατής».
Καθώς μιλάμε για τις γυναίκες αυτών των πορτρέτων που, κομψές και κοκέτες, αρνούνται να απεκδυθούν τη θηλυκότητά τους και την επιθυμία να αρέσουν παρά τη φθορά της ηλικίας, στη συζήτηση έρχεται η μητέρα της φωτογράφου: «Ενδιαφερόταν πολύ για την εμφάνισή της», λέει η Περνίλε Κόλντμπεχ Φιχ. «Θυμάμαι μια φορά ως ενήλικας, βλέποντας μια γυναίκα με μακριά μαλλιά που οδηγούσε ένα ποδήλατο σκέφτηκα ότι έτσι θα ήταν η μητέρα μου με γκρίζα μαλλιά. Πέθανε προτού συμβεί αυτό. Με ρωτούσε συχνά: “Πόσο χρόνων πιστεύεις πραγματικά ότι φαίνομαι;”. Ξέρετε, οι γυναίκες της Βόρειας Ευρώπης, όταν γερνούν έχουν κοντά γκρίζα μαλλιά, δεν βάφουν τα χείλια, ούτε τα νύχια τους και γυμνάζονται μόνον για λόγους υγείας», προσθέτει.
Ετσι αυτή η έκθεση είναι ταυτόχρονα ένας φόρος τιμής στα αφανή πρόσωπα της διπλανής πόρτας που γίνονται ακόμη περισσότερο «αόρατα» με το πέρασμα της ηλικίας, ένα σχόλιο για την κουλτούρα του φύλου στη νότια Ευρώπη αλλά και μια φωτογραφική υπόμνηση της θνητότητας, ένα Memento Mori στο οποίο μπλέκονται οι μνήμες, η φαντασία και η πραγματικότητα.
«Η μητέρα μου έκανε γυμναστική μόνη της στο πάτωμα του σαλονιού», θυμάται η φωτογράφος. «Οι γυναίκες των φωτογραφιών έρχονταν μόνες τους στο μάθημα – ίσως αυτός ήταν ο μόνος προσωπικός χρόνος που είχαν. Επρεπε να γυρίσουν σπίτι γρήγορα, να μαγειρέψουν για τους συζύγους τους και να φροντίσουν τα εγγόνια τους. Δεν ξέρω ποιος άλλος ενδιαφέρεται για αυτές πια. Δικαιούνται ένα πορτρέτο».
Οι 43 φωτογραφίες συνοδεύονται από σύντομες φράσεις και ηχογραφήσεις από τις καθημερινές σκηνές στα ΚΑΠΗ όπου οι γυναίκες βρίσκονταν σε διάλογο με τους εκπαιδευτές και τη νεαρή διερμηνέα μου. Μαζί στοχάζονται το παρόν και το παρελθόν ακολουθώντας έναν ετήσιο κύκλο. Τα κείμενα αναρτώνται στους τοίχους της έκθεσης σαν αποσπάσματα από κινηματογραφικό σενάριο, με τον κάθε συμμετέχοντα να έχει τον ρόλο και τις ατάκες του.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 22/11.