Με την φρεσκοπλυμένη μάσκα μου να μυρίζει τόσο έντονα από το απορρυπαντικό που μου έρχεται λιποθυμία, ανεβαίνω τα σκαλιά του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για πρώτη φορά μετά από τουλάχιστον δύο δεκαετίες. Στην πύλη με ενημερώνουν πως πρέπει να παραδώσω τη τσάντα μου. «Τι;» σκέφτομαι, «έτσι γυμνή θα πάω στα αγάλματα;», λες και μου έχουν ζητήσει να παραδώσω τα «όπλα» – αν και μου επιτρέπουν το πιο υπερσύγχρονο από αυτά, το κινητό μου. Με μισή καρδιά, παραδίδω την τσάντα στην γκαρνταρόμπα και περνώ την πύλη και τον έλεγχο με τις ακτίνες Χ για να βγάλω εισιτήριο.
Έχω αποφασίσει πως σε αυτήν την πρώτη επίσκεψη θα δω μόνο τα γλυπτά, που βρίσκονται όλα (σχεδόν) στο ισόγειο (αίθουσες 7-35). «Από εδώ» μου κάνει νεύμα μία αρχαιοφύλακας και νιώθω σαν προσκεκλημένη σε χοροεσπερίδα κάποιου ανακτόρου. «Από εδώ για το μπαλ μασκέ (κυριολεκτικά)», σκέφτομαι και μπαίνω στην πρώτη αίθουσα όπου κάποιοι από τους λιγοστούς μασκοφόρους προσκεκλημένους ποζάρουν ήδη με τους… οικοδεσπότες. Κοιτάω τριγύρω λες και ψάχνω για κάποιον γνωστό και με κυριεύει το άβολο εκείνο συναίσθημα που νιώθεις σε ένα πάρτι όπου δεν ξέρεις κανέναν. «Και τώρα;» Ξαφνικά θυμάμαι γιατί δεν πολυσυμπαθώ τα μουσεία. Γιατί, σε αντίθεση με ένα πάρτι, δεν μπορείς να σταθείς σε μία γωνία και να παρατηρείς. Πρέπει να γίνεις και εσύ μέρος της δράσης (να γίνεις και εσύ έκθεμα;), να «πιάσεις κουβέντα» με τα έργα τέχνης, να κινηθείς ανάμεσά τους… Και όλα αυτά υπό το άγρυπνο βλέμμα κάποιου αρχαιοφύλακα.
Για να διασκεδάσω την αμηχανία μου, στέκομαι μπροστά στην εποπτική επιγραφή με την περιγραφή της «μνημειώδους πλαστικής του 7ου αιώνα π.Χ.» που παρουσιάζεται στην πρώτη αίθουσα και αρχίζω να διαβάζω. Είναι εξαιρετικά κατατοπιστική και καλογραμμένη, αλλά, όπως και σε άλλα μουσεία, συνειδητοποιώ για ακόμη μία φορά πως μου είναι αδύνατο να αφομοιώσω τα όσα διαβάζω. Θα προτιμούσα να έχω κάποιον ξεναγό δίπλα μου για να μου περιγράφει όσα βλέπω (ή έστω κάποια ηχητική ξενάγηση στα ακουστικά μου). Λόγω Covid, όμως, δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, οπότε πρέπει να περιηγηθώ μόνη.
Από την πρώτη αίθουσα συγκρατώ το «δαιδαλικής τεχνοτροπίας» άκαμπτο μετωπικό στήσιμο των αγαλμάτων και προχωρώ στις επόμενες, όπου με περιμένουν κούροι και κόρες όλο χαμόγελα. Στην αίθουσα 11 ερωτεύομαι με την πρώτη ματιά μία υπέρκομψη κόρη που με το δεξί χέρι κρατάει τον χιτώνα της και με το αριστερό ένα άνθος. Το ένδυμα της, ακέραιο όπως και η ίδια, έχει διατηρήσει το ερυθρό του χρώμα – ευτυχώς, για να θυμόμαστε που και που πως τα περισσότερα αγάλματα στην αρχαιότητα ήταν βαμμένα. Σκύβω να διαβάσω το επεξηγηματικό κείμενο, ενώ σκέφτομαι πόσο πιο ωραία θα ήταν αν έκανε τις συστάσεις εκείνος ο ξεναγός που λέγαμε: «Από εδώ η Φρασίκλεια από τη Μερέντα (!) Aττικής». Enchanté!
Ενώ κάνω να περάσω στην επόμενη αίθουσα μία ευγενέστατη αρχαιοφύλακας με πλησιάζει για να μου απολογηθεί, ψιθυριστά και λίγο συνωμοτικά, που μία Νίκη και ένας Κούρος – λες και πρόκειται για πραγματικούς ανθρώπους – απουσιάζουν: η μεν πρώτη ετοιμάζεται για μία νέα έκθεση με θέμα τις Νίκες, ο δε κούρος έχει πάει για συντήρηση. Η υπάλληλος μου δίνει να καταλάβω πως αγαπάει τη δουλειά της και ότι νιώθει το μουσείο σαν σπίτι της – και πολύ την εκτιμώ για αυτό. Εκτός αυτού, η κίνησή της μου δημιουργεί μία οικειότητα και η όποια αμηχανία αισθανόμουν εξαφανίζεται δια μαγείας.
Στην αίθουσα 13, το βλέμμα μου τραβάει ένα αλλοπρόσαλλο γλυπτό – ό,τι έχει απομείνει από το άγαλμα ενός Διονύσου από την Ικαρία Αττικής (σημερινός Διόνυσος) – που κατακερματισμένο όπως είναι μοιάζει με δημιουργία σουρεαλιστή καλλιτέχνη. Μισό κεφάλι, μέρος του κορμού, ένα χέρι που κρατάει ένα ποτήρι, δύο πόδια. Διαβάζω την περιγραφή και δεν μπορώ να μην γελάσω: «Το κεφάλι συνδέθηκε πρόσφατα με τον κορμό. Το δεξί χέρι με τον κάνθαρο δεν είναι βέβαιο ότι του ανήκει». Καημένε Διόνυσε…
Στην αίθουσα 15 ξεκινά η κλασική εποχή (5ος και 4ος αιώνας π.Χ.) και η «γλυπτική κατακτά την τρίτη διάσταση», διαβάζω. Το τρισδιάστατο χάλκινο άγαλμα του «Δία ή Ποσειδώνα του Αρτεμισίου» αναπόφευκτα κλέβει την παράσταση – εν μέρει και λόγω του υλικού του ανάμεσα σε τόσα μαρμάρινα. Δυο-τρεις επισκέπτες το φωτογραφίζουν από κάθε δυνατή μεριά. Τα υπόλοιπα αγάλματα λες και δεν υπάρχουν. Από το σχήμα που έχει το δεξί του χέρι εμένα μου μοιάζει ότι κρατάει κεραυνό και άρα θεωρώ πως είναι ο Δίας. Αλλιώς κρατάει την (απούσα) τρίαινά του ο Ποσειδώνας από τη Μήλο, ελληνιστικής εποχής και μαρμάρινος αυτός, αλλά εξίσου υπερμεγέθης, που συναντώ λίγο αργότερα στην αίθουσα 30. Δεν είμαι βέβαια και ειδικός.
Περνώντας βαριεστημένη από τις αίθουσες με τα αττικά επιτύμβια μνημεία και τις νεκροπόλεις της Αθήνας και νιώθοντας τύψεις που σίγουρα κάτι αξιόλογο προσπερνώ, σκέφτομαι πάλι πόση ανάγκη έχω προσωπικά τους ξεναγούς. Χωρίς αυτούς του διερμηνείς του αρχαίου κόσμου, είναι σαν να προσπαθώ να καταλάβω κάποιον που μου μιλάει σε μία γλώσσα που δεν γνωρίζω καλά, οπότε εκτός του ότι η επικοινωνία μας έχει κενά, χάνω σύντομα και το ενδιαφέρον μου. Προσωπικά έχω ανάγκη κάποιον να με κρατάει σε εγρήγορση λέγοντας μου πράγματα ενδιαφέροντα για τα έργα και τους δημιουργούς τους, ή στρέφοντας την προσοχή μου σε λεπτομέρειες που δεν θα πρόσεχα ποτέ. Κάποιον, δηλαδή, να μου διηγείται μία ιστορία. Ίσως τελικά να είμαι δεσμώτης της αφήγησης. Και ποιος όμως δεν είναι;
Η δική μου αφήγηση τελειώνει με το πιο διασκεδαστικό γλυπτό που εντόπισα στη συλλογή: την Αφροδίτη της Δήλου που χαμογελαστή απειλεί με το σανδάλι της έναν ερωτύλο τραγοπόδαρο Πάνα, ενώ ο φτερωτός θεός Έρωτας σπεύδει να την βοηθήσει. Τους συνάντησα όλους μαζί στην έξοδο της αίθουσας 30 μετά τον Ποσειδώνα. Η Ελληνιστική εποχή, σκέφτηκα, με αποχαιρετά με χιούμορ.
Επόμενο ραντεβού στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο για την έκθεση «Οι μεγάλες νίκες – Στα όρια του μύθου και της ιστορίας» που αναμένεται σύντομα.
Ωρες λειτουργίας: Mέχρι 31 Οκτωβρίου, Τετάρτη με Δευτέρα 8 π.μ. – 8 μ.μ., Τρίτη 1-8 μ.μ.
Από 1ης Νοεμβρίου Τετάρτη με Δευτέρα 9 π.μ. – 4 μ.μ., Τρίτη 1-8 μ.μ.