Στα σχεδόν 50 χρόνια λειτουργίας της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) συνεργαστήκαμε με όλες τις κυβερνήσεις της χώρας, ανεξαρτήτως πολιτικού φάσματος, αλλά και ήρθαμε σε αντίθεση μαζί τους όταν η πολιτική τους κατέστρεφε το περιβάλλον και την πολιτιστική μας κληρονομιά. Προτείναμε λύσεις και σχέδια νόμων, επιχειρηματολογήσαμε, πάντα με τη βοήθεια ειδικών επιστημόνων, και τέλος εργαστήκαμε οι ίδιοι με επιτυχία για την εφαρμογή πολλών περιβαλλοντικών και πολιτιστικών προγραμμάτων. Η ΕΛΛΕΤ μελέτησε όλα τα σχετικά στοιχεία των ευρημάτων του σταθμού Βενιζέλου με καταξιωμένους ειδικούς και κατέληξε στην αναγκαιότητα να διατηρηθούν τα αρχαία κατά χώραν. Μείναμε έκπληκτοι από το τεράστιο διεθνές ενδιαφέρον σπουδαίων επιστημόνων, που μας κατέκλυσαν με επιστολές και βίντεο ζητώντας να διατηρηθούν τα αρχαία κατά χώραν. Αποσπάσματά τους θα βρείτε στο κείμενο που ακολουθεί.
Καθηγητής Hermann Parzinger, αρχαιολόγος, διοικητής των Αρχαιολογικών Μουσείων Βερολίνου, πρόεδρος Europa Nostra
«…Οι αρχαιότητες που ανακαλύφθηκαν στον σταθμό Βενιζέλου είναι μοναδικές. Η ιδιαίτερη αξία τους έγκειται στο μέγεθος και στη σημασία τους. Το σταυροδρόμι δύο κυρίων αρτηριών, των πιο σημαντικών της υστερορωμαϊκής πόλης, με ένα εντυπωσιακό Τετράπυλο στη συμβολή τους και όσα τα συνοδεύουν, πύλες, πλατείες, μαγαζιά. Ολ’ αυτά μαζί αντιπροσωπεύουν μια νέα, δυνατή και απτή καταγραφή του αστικού τοπίου της υστερορωμαϊκής και πρωτοβυζαντινής Θεσσαλονίκης. Αυτό και μόνο συνιστά αρκετό λόγο για να διατηρηθούν οι εν λόγω αρχαιότητες κατά χώραν, όπως είχε αποφασιστεί το 2015 και το 2017. Η σημασία των εν λόγω ευρημάτων ξεπερνά κατά πολύ τη Θεσσαλονίκη, ξεπερνά ακόμη και την Ελλάδα…».
John Haldon, πρόεδρος της Διεθνούς Ενώσεως Βυζαντινών Σπουδών και ομότιμος καθηγητής Shelby Cullom Davis ’30 Ευρωπαϊκής Ιστορίας – ομότιμος καθηγητής Βυζαντινής Ιστορίας και Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Princeton
«…Τα κατάλοιπα και τα αρχαιολογικά συγκείμενά τους αποτελούν ένα ασύγκριτο και μοναδικό παράδειγμα του βυζαντινού αστικού χώρου στο αρχικό του περιβάλλον – ένα κόσμημα για τον πολιτισμό, αλλά και την επιστήμη. Η κατανόηση του υλικού της Θεσσαλονίκης στο αρχικό του περιβάλλον βρίσκεται στο επίκεντρο της κατανόησης των βυζαντινών πόλεων, της εσωτερικής τους διαμόρφωσης και των τρόπων με τους οποίους αντανακλούν και ενσωματώνουν την αστική κοινωνική οργάνωση και οικονομία…» (επιστολή).
«…Η σύγχρονη αρχαιολογία δεν επικεντρώνεται σε στατικά ερείπια, αλλά σε μια συνεχιζόμενη διαδικασία ανακάλυψης και “επαν-ερμηνείας”. Για να επιτύχουμε τους στόχους της διαδικασίας αυτής, είναι σημαντικό να διατηρήσουμε τους αρχαιολογικούς χώρους όσο πιο άθικτους μπορούμε, να διατηρήσουμε την ακεραιότητα των ευρημάτων, των δομών και όποιων άλλων στοιχείων αρχαιολογικής φύσεως βρεθούν στους χώρους αυτούς… Υπάρχει μια αρνητική δημοσιότητα με παραλληλισμούς μεταξύ της κατάστασης στο μετρό της Θεσσαλονίκης και της τουρκικής πολιτικής στο θέμα της Αγίας Σοφίας και άλλων χριστιανικών και βυζαντινών μνημείων στην Κωνσταντινούπολη συνεπεία της λανθασμένης απόφασης να μετακινηθούν τα ευρήματα. Η απόσπαση θα ήταν θεμελιώδες λάθος…» (βίντεο).
Dimitri Angelov, Professor of Byzantine History, Dumbarton Oaks, Harvard University
«…Η ανακάλυψη των αρχαιοτήτων στη Θεσσαλονίκη είναι μία από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις αστικής αρχαιολογίας, πιθανότατα η πλέον σημαντική όσον αφορά τη βυζαντινή αρχαιολογία. Είναι το μόνο διατηρημένο σταυροδρόμι μεγάλων αρτηριών, η πάλλουσα καρδιά κάθε μεγάλης ρωμαϊκής πόλης και, επιπλέον, της δεύτερης πόλης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά τον 7ο αιώνα. Η απομάκρυνσή της από το αρχαιολογικό περιβάλλον, λόγω της κατασκευής του σταθμού του μετρό, θα ήταν μεγάλη απώλεια για τη Θεσσαλονίκη, την Ελλάδα και την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά… Ελπίζω με όλη μου την καρδιά ότι η Θεσσαλονίκη δεν θα χάσει την ευκαιρία να διατηρήσει και να αναδείξει για τις επόμενες γενεές την καρδιά της αρχαίας πόλης στην αυθεντική της τοποθεσία».
Jean-Pierre Sodini, ομότιμος καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Σορβόννης, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
«Θέλω να συμμετάσχω στην προσπάθειά σας για να παραμείνουν κατά χώραν τα πολύ σημαντικά ευρήματα που αφορούν το κέντρο της μεσαιωνικής Θεσσαλονίκης. Είναι πολύ μεγάλη τύχη ότι η κύρια αρτηρία της Θεσσαλονίκης μπόρεσε να βρεθεί από την επικεφαλής της ανασκαφής κ. Πολυξένη Αντάμ-Βελένη και την ομάδα της. Το εύρος των εργασιών προσφέρει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε την ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης από τα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Η μεταφορά τους εκτός τόπου δεν θα έχει την ίδια γοητεία για τους επισκέπτες και θα τους στερήσει την εντύπωση της συνέχειας και της αυθεντικότητας. Ελπίζω ότι η ευκαιρία αυτή, τόσο σπάνια και τέτοιας σημασίας, θα αξιοποιηθεί και θα αυξήσει την αρχαιολογική και τουριστική ελκυστικότητα της Θεσσαλονίκης, μιας πόλης με τόσο πλούσιο παρελθόν…».
Αveril Cameron, Former Warden, Keble College Oxford, Professor of Late Antique and Byzantine History, University of Oxford
«…Είναι ζωτικής σημασίας τα ευρήματα αυτά να διατηρηθούν επιτόπου, όπως συνέβη με υποδειγματικό τρόπο σε αντίστοιχα αρχαιολογικά ευρήματα στην Αθήνα. Πρόβλεψη να διατηρηθούν επιτόπου έχει ήδη γίνει σε προηγούμενα στάδια της κατασκευής, και προσθέτω τη φωνή μου σε εκείνους που πιστεύουν ότι είναι απαραίτητο για την υψηλή φήμη του υπουργείου Πολιτισμού να επανεξετάσει την πρόσφατη απόφασή του για την απόσπασή τους».
Μαρία Μαυρουδή, Professor of Byzantine History, Berkeley, University of California
Είμαι και γέννημα θρέμμα Θεσσαλονικιά. Το θέμα της μετακίνησης των βυζαντινών ευρημάτων του μετρό της Θεσσαλονίκης με αφορά προσωπικά γιατί σε μεγάλο βαθμό η βυζαντινή όψη της πόλης στην οποία γεννήθηκα και μεγάλωσα ήταν πηγή έμπνευσης γι’ αυτά που έκανα αργότερα. Η Εγνατία Οδός, που συμπίπτει ακριβώς με την αρχαία και τη βυζαντινή Εγνατία, είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο πολιτιστικό, συναισθηματικό, ιστορικό, αλλά και οικονομικό για τη σύγχρονη πόλη. Είναι ελάχιστες οι πόλεις στον κόσμο που έχουν κατοικηθεί επί χιλιετίες και έχουν διατηρήσει τόσο μεγάλο μέρος του πολεοδομικού ιστού τους. Το τωρινό εύρημα είναι αυτό που συνδέει αυτά που γνωρίζαμε σπασμωδικά και είναι τρομακτικής σημασίας να παραμείνει στη θέση του. Σε μια περίοδο οικονομικής και ιδεολογικής κρίσης έρχονται αυτά τα ευρήματα ως δώρο Θεού και μπορούν να αξιοποιηθούν και για να αυξήσουν το ηθικό των κατοίκων της πόλης, αλλά κυρίως να τους βοηθήσουν και στην οικονομική τους επιβίωση. Είναι έγκλημα να μετακινηθούν τα ευρήματα, διότι ακόμη και με την υπόσχεση ότι θα επανατοποθετηθούν, αποκλείεται να μείνουν τα ίδια και αυτό το αντιλαμβάνεται όποιος έχει κοινό νου, δεν χρειάζεται ειδικός να μας το πει. Ελπίζω ότι η κυβέρνηση και το ΣτΕ θα πράξουν το σωστό».
Young Richard Kim, Associate professor, Head of the Department of classical and mediterranean studies of the University of Illinois, Chicago
«…Ως Αμερικανο-Κορεάτης φιλέλληνας, πιστεύω ότι ο ελληνικός πολιτισμός είναι θησαυρός για την παγκόσμια κοινότητα. Η Θεσσαλονίκη είναι μια αρχαιότατη πόλη και κάθε διαστρωμάτωση που βρίσκεται κάτω από αυτήν τη σύγχρονη μητρόπολη είναι κυριολεκτικά Ιστορία διατηρημένη σε υλική μορφή… Υπάρχουν κάποιες τοποθεσίες που διασώζουν μοναδικά μια “φωτογραφία” της παλιάς ζωής της πόλης και των κατοίκων της, και αυτές πρέπει να σώζονται με κάθε κόστος κατά χώραν, πρέπει να υπάρξει τρόπος το παρελθόν και το παρόν να συνυπάρξουν στο ίδιο μέρος και αν “σβήσουμε” το πρώτο, φοβάμαι ότι θα είναι επιζήμιο για το δεύτερο…».
• Το σύνολο των επιστολών και των βίντεο μπορείτε να δείτε στο blog του Παραρτήματος Θεσσαλονίκης της ΕΛΛΕΤ: venizelouantiquitiesellethess, όπου θα βρείτε και το σύνολο των φορέων και των προσώπων που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της ΕΛΛΕΤ.