Κάθε έξυπνο κράτος που βλέπει μακριά αναγνωρίζει το πολιτικό κεφάλαιο των ομογενειακών κοινοτήτων του και εφαρμόζει δυναμικά πολύπλευρες πολιτικές για να ενισχύει τους δεσμούς τους με το κέντρο. Η δύναμη του Ισραήλ, δυσανάλογη προς το μέγεθός του, δείχνει την επιτυχία μιας τέτοιας προσέγγισης. Η γείτων Τουρκία στέλνει χρήματα, όπλα και μισθοφόρους για να αυξήσει την επιρροή της. Η Ελλάδα εξάγει συνήθως δεκάρικους πανηγυρικούς…
Οι Ελληνες της Μελβούρνης, της τρίτης πολυπληθέστερης ελληνικής αστικής κοινότητας στον πλανήτη, δεν περίμεναν τις ενέργειες του ελληνικού κράτους. Το 2007 ίδρυσαν στη νέα τους πατρίδα, με δική τους πρωτοβουλία και χρηματοδότηση, ένα μουσείο που το ονόμασαν περήφανα Ελληνικό Μουσείο (Hellenic Museum), με αποστολή «να ενσταλάξει στους Αυστραλούς τον ελληνικό πολιτισμό, από τον αρχαίο μέχρι τον σύγχρονο». Για να το επιτύχουν, συνεργάστηκαν με το Μουσείο Μπενάκη, το γνωστό δραστήριο μη κρατικό μουσείο, το οποίο έστρεφε ανέκαθεν το ενδιαφέρον του στον, κατά τον αείμνηστο Αγγελο Δεληβορριά, «ευρύτερο ελληνισμό» και επεδίωκε τη «διαχρονική και διαχωρική ανάδειξη του ελληνικού πολιτισμού». Από κοινού τα δύο μουσεία οργάνωσαν το 2014 μία έκθεση που πήγε καλά και τώρα προωθούν την ιδέα μιας πιο μακροχρόνιας δέσμευσης, ώστε το Ελληνικό Μουσείο να αποκτήσει τη σταθερότητα που θα του επιτρέψει να γίνει χώρος συνάντησης και σημείο αναφοράς στην πολυεθνική Μελβούρνη.
Καθώς ο δανεισμός περιλαμβάνει και αρχαιότητες (αγορασμένες στο εξωτερικό από τον Εμμανουήλ Μπενάκη και ακολούθως δωρισμένες στην Ελλάδα), απαιτείται η έγκριση του ελληνικού κράτους, με νόμο. Ως συνήθως, σηκώθηκε αντάρα.
«Εμπορευματοποίηση», «ιδιωτικοποίηση», τα συνηθισμένα κλισέ μιας φοβικής κοινωνίας που κλείνεται στο καβούκι της και αρνείται να δει τη μεγάλη εικόνα. Με μια αμήχανη Ευρωπαϊκή Ενωση μπροστά στην επιθετική Τουρκία και με μια Ελλάδα οιονεί αποικία λόγω του τεράστιου δημόσιου χρέους και της υποθηκευμένης δημόσιας περιουσίας, χρειαζόμαστε μια ισχυρή διεθνή παρουσία παντού, χρησιμοποιώντας όσα συγκριτικά πλεονεκτήματα διαθέτουμε. Αν η πολιτιστική μας κληρονομιά βοηθήσει τη χώρα να αποκτήσει διεθνώς περισσότερη αίγλη και φίλους, γιατί να διστάσουμε; Αυτό δεν λέγεται εμπορευματοποίηση, λέγεται πολιτιστική διπλωματία. Τα μουσεία δεν είναι απλώς χώροι τέχνης, είναι και εργαλεία εθνικής πολιτικής.
Ωστόσο, καταλαβαίνω την ανησυχία των αρχαιολόγων ότι μια τέτοια άδεια μπορεί να αποτελέσει κακό προηγούμενο σε ανόμοιες καταστάσεις στο μέλλον. Αν συμφωνήσουμε όμως ότι το Ελληνικό Μουσείο της Μελβούρνης δεν πρέπει να υστερεί απέναντι στο αντίστοιχο κινεζικό, ιταλικό, μουσουλμανικό και εβραϊκό και ότι έχουμε εμπιστοσύνη στο Μουσείο Μπενάκη και στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, μπορεί να βρεθεί μια καλύτερη διατύπωση στο σχέδιο νόμου, ώστε να περιορισθούν όσες ασάφειες ενέχουν τον κίνδυνο να εξελιχθούν κάποτε σε «δημιουργικές».
* Η κ. Ερση Φιλιπποπούλου είναι αρχιτέκτων και νομικός.