Το επίθετο του διαδόχου δεν αρκεί…

Το επίθετο του διαδόχου δεν αρκεί…

Τα «όπλα» και οι αδυναμίες των οικογενειακών επιχειρήσεων

6' 20" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Συνήθως οι ειδικοί της ψυχικής υγείας συναντούν μέσα από τους «ασθενείς» τους την παθολογία της ελληνικής οικογένειας, αλλά πολύ συχνά και τις αρετές της. Ηταν λοιπόν κίνητρο να αναζητηθεί η σχέση της οικογένειας με την επιχειρηματικότητα από μια ειδική του επιχειρείν, γιατί προφανώς οι δυσκολίες της ελληνικής οικογένειας επηρεάζουν τις οικογενειακές επιχειρήσεις. 

Η Μαρίκα Λάμπρου είναι η καθ’ ύλην αρμόδια να μιλήσει για την οικογενειακή επιχείρηση στην Ελλάδα. Εχει διατελέσει σύμβουλος επιχειρήσεων, γνωστή και για τις πρωτοβουλίες της στην προώθηση των γυναικών στις επιχειρήσεις. 

Σήμερα είναι μέλος Δ.Σ. των εταιρειών ΔΕΠΑ, Entersoft και Focus Bari. Διαθέτει περισσότερα από 30 χρόνια επιτυχημένης στελεχικής εμπειρίας σε σημαντικές ελληνικές και πολυεθνικές εταιρείες (BSH, HP, Microsoft, SingularLogic, Intersys, ΚΑΥΚΑΣ), τα τελευταία 15 χρόνια ως γενική διευθύντρια και ως CEO. 

Αυτές τις ημέρες κυκλοφορεί το βιβλίο της με τίτλο «Μυστικά επιτυχίας για οικογενειακές επιχειρήσεις στη νέα εποχή», από τις εκδόσεις Πατάκη. 

Το επίθετο του διαδόχου δεν αρκεί…-1
Ενα βιβλίο που πρέπει να διαβάσουν και όσες οικογένειες ασχολούνται με το επιχειρείν και όσες σκέφτονται να κάνουν το βήμα.

– Στην Ελλάδα, οκτώ στις δέκα επιχειρήσεις είναι οικογενειακές. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό; Στις άλλες χώρες πώς είναι;
– Πράγματι, θα χαρακτηρίζαμε οικογενειακές περισσότερες από 650.000 επιχειρήσεις, σχεδόν το 80% του συνόλου των επιχειρήσεων στη χώρα μας. Τα ποσοστά διαφέρουν από χώρα σε χώρα στην Ευρώπη, με τη Σουηδία να είναι γύρω στο 55%, την Κύπρο και τη Σλοβακία να πλησιάζουν το 90%, και τη Γαλλία να είναι πολύ κοντά μας, στο 75%. Στο σύνολο της Ευρώπης οι οικογενειακές επιχειρήσεις συνεισφέρουν περίπου το μισό ΑΕΠ, ενώ στην Ελλάδα, που η δομή της οικονομίας είναι πιο «απλωμένη», δηλαδή επεκτείνεται σε εύρος, ακριβώς επειδή δεν έχει βάθος και μέγεθος, οι επιχειρήσεις αυτές συνεισφέρουν τα δύο τρίτα του ετήσιου ΑΕΠ. 

Το μεράκι της επιχειρηματικότητας αποτελεί σημαντικό λόγο για να μπει κανείς στην περιπέτεια της δικής του επιχείρησης, αλλά δεν θα πρέπει να παραγνωρίζουμε και το ισχυρό κίνητρο της ανάγκης για επιβίωση. Υπάρχουν επιχειρηματίες που είχαν την επιλογή να κάνουν κάτι άλλο, και, παρ’ όλα αυτά, επέλεξαν να στήσουν τη δική τους επιχείρηση. Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις επιχειρηματιών που το να κάνουν κάτι δικό τους ήταν μονόδρομος. 

Και στις δύο περιπτώσεις η επιχείρηση έγινε προέκταση της οικογένειας και η οικογένεια μετατράπηκε σε φιλόξενη στέγη της επιχείρησης – κάπως έτσι λειτουργούν οι περισσότερες οικογενειακές επιχειρήσεις. Για τις οικογενειακές επιχειρήσεις της πατρίδας μας θα μπορούσε κανείς να προσθέσει και την εγγενή τάση μας ως λαού για ανεξαρτησία και αυτόνομη επαγγελματική πορεία. 
 
– Γιατί είναι τόσο δύσκολο να επιβιώσει μια οικογενειακή επιχείρηση στη δεύτερη, τρίτη –και ούτω καθεξής– γενιά;
– Τα ποσοστά λένε ότι μόνο το 30% των οικογενειακών επιχειρήσεων επιβιώνει στα χέρια της δεύτερης γενιάς και μόλις 10% στη μεταβίβαση στην τρίτη γενιά. Η διαδοχή είναι ο μεγαλύτερος βραχνάς. Και είναι τόσο μεγάλο το πρόβλημα γιατί το θέμα δεν είναι καν κυρίως επιχειρηματικό. Η μετάβαση στην επόμενη γενιά, πέραν των γραφειοκρατικών εμποδίων, εμπεριέχει πολύπλοκες οικογενειακές ισορροπίες, έντονες προσωπικές προτιμήσεις, καλά κρυμμένες εμμονές και ανομολόγητες –ίσως και μη συνειδητοποιημένες– ματαιοδοξίες. Απαιτούνται πολύ προσεκτικοί χειρισμοί, ειλικρινής διάλογος, λήψη αποφάσεων με αντικειμενικά κριτήρια, προτεραιοποίηση της προόδου της επιχείρησης έναντι της ειρηνικής συνοχής της οικογένειας. Αυτά τα πράγματα δεν είναι εύκολα και είναι ανθρώπινο να μην μπορούν να τηρηθούν, ειδικά όταν το συναίσθημα καπελώνει την πραγματικότητα παραποιώντας την ουσία της και οδηγώντας σε λανθασμένες αποφάσεις/επιλογές που μπορεί να αποβούν μοιραίες. Είναι αναμφισβήτητο ότι ο διάδοχος πρέπει να έχει μεράκι και ικανότητες, όχι μόνο επίθετο.

Το κράτος

– Βοηθάει το κράτος όσο θα έπρεπε τις οικογενειακές επιχειρήσεις;
– Αν και η πολιτεία έχει πολλούς τρόπους να διευκολύνει την οικογενειακή επιχειρηματικότητα, προς το παρόν τη δυσκολεύει με πολύπλοκα φορολογικά και λοιπά γραφειοκρατικά συστήματα, κυρίως στα θέματα της μεταβίβασης/διαδοχής. Πέρα από αυτό όμως, θα έβλεπα θετικά ένα κράτος-εκπαιδευτή το οποίο θα υποστήριζε έμπρακτα την τίμια και υγιή επιχειρηματικότητα, ένα κράτος που θα επιβράβευε τους άξιους ανεξαρτήτως μεγέθους και δεν θα έκανε τα στραβά μάτια στους ανεπαρκείς και στους πονηρούληδες, πάλι ανεξαρτήτως μεγέθους. Οι οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν πολλά να διδάξουν και πολλά να δώσουν στην οικονομία της χώρας, αλλά για να γίνει αυτό, θα πρέπει να υπάρχει θεσμοθετημένο και το κατάλληλο επιχειρηματικό πλαίσιο λειτουργίας. 

Τα αδιάφορα, τα «εγκλωβισμένα» και τα ικανά να συνεχίσουν παιδιά

– Ποια είναι τα πιο συχνά λάθη ενός ιδρυτή μιας τέτοιας επιχείρησης στο μεγάλωμα των παιδιών του;
– Οι ιδρυτές οικογενειακών επιχειρήσεων δεν κάνουν μόνο λάθη, κάνουν και πάρα πολλά σωστά πράγματα, όπως το να εξασφαλίσουν την καλύτερη δυνατή μόρφωση για τα παιδιά τους και να τα εκπαιδεύσουν από μικρά στα μυστικά της δουλειάς. Εκεί που τα πράγματα στραβώνουν είναι όταν στερεότυπα και προκαταλήψεις επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τις αποφάσεις τους. Για παράδειγμα, στο παρελθόν είχαμε πολλές περιπτώσεις γυναικών, γόνων επιχειρηματικών οικογενειών, που κρατιούνταν, εκ πεποιθήσεως των γονιών τους, εκτός επιχειρηματικού παιχνιδιού – ευτυχώς σήμερα αυτό έχει αλλάξει και βλέπουμε όλο και συχνότερα γυναίκες στην κεφαλή οικογενειακών επιχειρήσεων με αξιοθαύμαστα αποτελέσματα. Ενα άλλο σημαντικό λάθος στο οποίο υποπίπτουν πολλοί ιδρυτές οικογενειακών επιχειρήσεων είναι η αλαζονική αντίληψη που μεταφέρουν στα παιδιά τους ότι όλα τα καλά είναι δεδομένα. Η αληθινή ζωή, όμως, έχει απρόβλεπτες ανατροπές. Και για αυτό βλέπουμε συχνά παιδιά επιχειρηματιών να παραδίδουν τα όπλα σχετικά εύκολα.
 
– Η ελληνική οικογένεια πολύ συχνά μπορεί να γίνει φοβική στην εξωστρέφεια, διαπαιδαγωγείται στο να εμπιστεύεται κυρίως το «αίμα» της.
– Το φαινόμενο της φοβικής στην εξωστρέφεια οικογένειας ίσως είναι από τα πιο συχνά απαντούμενα φαινόμενα στις οικογενειακές επιχειρήσεις. Αυτή η αρρωστημένη τάση γίνεται αυτοκαταστροφική στη φάση ανάπτυξης της επιχείρησης, αφού οι ιδρυτές της αρνούνται να συνεργαστούν και να μοιραστούν ευθύνες και εξουσίες με ανθρώπους εκτός οικογένειας, ανεξάρτητα από το πόσο άξιοι, έντιμοι και απαραίτητοι είναι αυτοί. Δημιουργείται, έτσι, έλλειμμα τεχνογνωσίας, έλλειμμα ικανότητας, με τελική αρνητική επίδραση στα μεσομακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Ιδιαιτέρως δε, όταν πρόκειται για την κάλυψη προφανούς επαγγελματικής ανικανότητας μέλους της οικογένειας, τότε όλοι γίνονται μια γροθιά για να το υπερασπιστούν απέναντι στους «κακόβολους» εξωτερικούς παράγοντες. Ουδείς (από τα μέλη της οικογένειας) συλλογίζεται ότι αυτό αποβαίνει εις βάρος της επιχείρησης, δηλαδή τελικά εις βάρος του συμφέροντος της ίδιας της οικογένειας. Οι ανοιχτόμυαλοι επιχειρηματίες κατανοούν ότι η αξιοποίηση ανθρώπων εκτός οικογένειας είναι προς το συμφέρον τους. Εκείνοι που δεν το καταλαβαίνουν, απλά, οδηγούν τις επιχειρήσεις τους σε συρρίκνωση και θάνατο. 
 
– Πολλές φορές από τη δική μου εμπειρία σε οικογενειακές επιχειρήσεις νιώθω ότι μερικά παιδιά «θάβονται» στο όραμα της επιχείρησης και είναι δυστυχισμένα ή, από την άλλη, τη «χρησιμοποιούν» για καλή ζωή, απομυζώντας την. Ποια είναι η δική σας εμπειρία;
– Και τα δύο συμβαίνουν, δυστυχώς. Υπάρχουν παιδιά που με χαρά και όρεξη αναλαμβάνουν την πρόκληση να συνεχίσουν την οικογενειακή επιχείρηση, υπάρχουν παιδιά που είναι, παρά τη θέλησή τους, «προδιαγεγραμμένα» να εγκλωβιστούν εκεί, θάβοντας τα διαφορετικά όνειρα και ταλέντα τους, και υπάρχουν, τέλος, παιδιά αδιάφορα που βρίσκονται εκεί μόνο για να «αρμέξουν» και όχι για να προσφέρουν. Συνήθως, στα χέρια αυτών των τελευταίων η επιχείρηση αφήνει την τελευταία της πνοή. 
 
– Για να βελτιωθεί η οικογενειακή επιχείρηση δεν πρέπει να βελτιώνεται και ο ψυχισμός της ελληνικής οικογένειας; 
– Η ελληνική οικογένεια είναι ιστορικά μια ανοικτή στον κόσμο, στην περιπέτεια, στο ρίσκο οικογένεια, και έτσι πρέπει να μείνει. Παρότι η οικογενειακή επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα διαθέτει σπάνιες αξίες, έχει να κάνει αρκετά βήματα μέχρι να καταστεί δημιουργικός μοχλός ανάπτυξης της ανταγωνιστικότητάς μας σε διεθνές επίπεδο. Πρέπει, πρώτα από όλα, να διευρύνει τους ορίζοντές της αναγνωρίζοντας παγκόσμιες τάσεις και εξελίξεις, πρέπει να ξεπεράσει τα επαρχιώτικα κόμπλεξ της υιοθετώντας αποδεδειγμένες πρακτικές, πρέπει να οργανωθεί καλύτερα και να ακολουθήσει, χωρίς να χλευάζει ή να δυναμιτίζει, κανόνες, διαδικασίες και συστήματα που θα ενισχύσουν την απόδοσή της, πρέπει να εκσυγχρονίσει τις διοικητικές της μεθόδους, πρέπει να ανοίξει με εμπιστοσύνη την αγκαλιά της σε τίμιες και αξιόλογες εξω-οικογενειακές συνεργασίες. Η παγκοσμιοποίηση δεν θα ισοπεδώσει τις οικογενειακές επιχειρήσεις εκείνες που θα κινηθούν με όραμα, αξίες, τιμιότητα και ήθος· για τις υπόλοιπες, ας μη στοιχηματίσουμε.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή