«Ελευσις σημαίνει άφιξη του αξιοσημείωτου. Πρόσωπο, αντικείμενο ή γεγονός». Αργά και με τονισμένη άρθρωση, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός διαβάζει τον ορισμό της Ελευσίνας και τα συνώνυμά της: άφιξη, εμφάνιση, ανάδυση, υλοποίηση, συμβάν, έγερση, ενσάρκωση, ερχομός. Παύση. «Θα μπορούσα να πω», συνεχίζει μέσα από την πλατφόρμα του Zoom ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, «ότι ως τίτλο για το 2023 η Ελευσίνα διατυπώνει την εξής πρόταση: Μυστήρια Μετάβασης».
Από παρεμβάσεις και μυστήρια και –αν μας επιτρέπεται– από ανατροπές, η Ελευσίνα γνωρίζει καλά. Από την αρχαιότητα η παραθαλάσσια πόλη της Δήμητρας και της Περσεφόνης ήταν συνυφασμένη με τα μυστήρια της μυθολογίας του Κάτω Κόσμου, ενώ στη σύγχρονη εποχή η βιομηχανική Ελευσίνα δέχτηκε ουκ ολίγες παρεμβάσεις στο φυσικό τοπίο της.
Κάποιες από αυτές τις αλλοιώσεις του φυσικού τοπίου, όπως ο λόφος της Ελευσίνας που έχει χρησιμοποιηθεί ως λατομείο εξόρυξης πρώτης ύλης για το εργοστάσιο «Τιτάν», σχεδιάζει να μετατρέψει σε χώρους πολιτισμού ο κ. Μαρμαρινός, υπογραμμίζοντας το διευρυμένο πεδίο δράσης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. «Εχει δημιουργηθεί εκεί ένα θέατρο τοπίου που εμείς αποκαλούμε “Κυνόδοντες του Τιτάν”, που με κάποιες παρεμβάσεις μπορεί να φιλοξενήσει μεγάλα θεάματα θεάτρου και μουσικής που σχεδιάζουμε για το ’22-’23», μας λέει.
Το 2016 η Ελευσίνα κέρδισε τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, αλλά διάφορα προβλήματα που εμφανίστηκαν τα επόμενα χρόνια φρέναραν την αρχική δυναμική. Η πανδημία του κορωνοϊού μετατόπισε τη χρονιά του τίτλου από το 2021 στο 2023. Το ενδιάμεσο διάστημα είναι για την Ελευσίνα ένας απαραίτητος «χρόνος ανασύνταξης», σύμφωνα με την πρόεδρο του Δ.Σ. της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, Δέσποινα Γερουλάνου, κατά τον οποίο πρέπει να καλυφθεί το χαμένο έδαφος.
Για τον Μιχαήλ Μαρμαρινό τα επόμενα δύο είναι χρόνια προετοιμασίας και δημιουργίας έργων υποδομής που θα «εκραγούν με την τελευταία τους άνθηση το 2023». Για τον ίδιο, ο ρόλος μιας πολιτιστικής πρωτεύουσας δεν είναι η διοργάνωση μιας σειράς πολιτιστικών γεγονότων. «Θα έλεγα ότι το έργο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από έναν όρο. Είναι μια κοινωνική γλυπτική. Με άλλα λόγια είναι μια πολιτιστική παρέμβαση στην πόλη, με τη διευρυμένη έννοια της τέχνης», λέει και συμπληρώνει ότι είναι «και ο τρόπος που αναδεικνύεται η υλική και η άυλη οικονομία μιας πόλης»
Σε αυτό το σκεπτικό εντάσσεται και το νέο μνημόνιο συνεργασίας της ΠΠΕ με τον Οργανισμό Λιμένος Ελευσίνας που υπέγραψε πρόσφατα η διευθύνουσα σύμβουλος της εταιρείας Μαρία Παναγίδου και περιλαμβάνει την παραχώρηση παράκτιων χώρων για τη διοργάνωση εκδηλώσεων, όπως οι τελετές έναρξης και λήξης, την εγκατάσταση υπαίθριων έργων τέχνης, αλλά και τη θαλάσσια σύνδεση με την πρωτεύουσα και την προσωρινή εγκατάσταση πλωτών χώρων φιλοξενίας για τη χρονιά του τίτλου.
Φωτ. ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ
Πυλώνες
Οι βασικοί άξονες πάνω στους οποίους θα κινηθεί το πρόγραμμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας είναι τέσσερις: Η πόλη ως έκθεμα με την εικαστική και δραματουργική ανάδειξη της Ελευσίνας, η κοινωνική γλυπτική, που περιλαμβάνει την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την παρακαταθήκη, το περιβάλλον, όπου θα διοργανωθούν καλλιτεχνικές και επιστημονικές συνέργειες, και οι δράσεις-μοντέλα, δηλαδή δράσεις που θα προτείνουν ένα εφαρμοστέο μοντέλο σε οποιαδήποτε άλλη πόλη με παρόμοιες επιδιώξεις.
«Είναι μέλημά μας όλες οι δράσεις να διαχέονται στην πόλη. Η Ελευσίνα πρέπει να αισθάνεται στο σώμα της, άμεσα ή έμμεσα, την πολιτιστική πρωτεύουσα και έχει σημασία οι δράσεις να αφήσουν ένα ίχνος μιας ζωντανής λειτουργίας μετά το τέλος της διοργάνωσης», σημειώνει ο κ. Μαρμαρινός. Σε αυτό το πλαίσιο, σχεδιάζει τη δημιουργία μιας Ακαδημίας Χορογραφίας υπό τη μορφή ενός διεθνούς σεμιναρίου και ένα πρόγραμμα πρωτότυπης παραγωγής στον τομέα των παραστατικών τεχνών και στην αρχαία τραγωδία.
Τονίζει ακόμη ότι το σκεπτικό του κινείται πάνω στις βασικές κατευθύνσεις του φακέλου υποψηφιότητας και θα στηρίξει ό,τι κρίνει πως είναι επιτυχημένο εισάγοντας νέες οπτικές γωνίες θέασης, όπως το φεστιβάλ «Συνοικισμός», που θα γίνει «Συνοικισμοί», ενεργοποιώντας περισσότερες περιοχές της πόλης. «Από τη στιγμή που αλλάζει η Πολιτιστική Πρωτεύουσα και πηγαίνει στο ’23, σου δίνεται η ευκαιρία να επαναδιατυπώσεις τις βασικές αρχές σου, οι οποίες είναι και οφείλουν να είναι συνθετικές. Εχει γίνει ήδη μια τεράστια δουλειά μέχρι στιγμής. Προσθέτοντας μια άλλη γωνία θέασης συνεχίζουμε στις ίδιες κατευθύνσεις με ένα σκεπτικό. Εχει νόημα στο τέλος αυτό που θα έχει επιτευχθεί να είναι μια σύνθεση προτάσεων». Στις ήδη υπάρχουσες προτάσεις, ορισμένες από τις οποίες θα προχωρήσουν και άλλες όχι, θα προστεθούν οι προτάσεις της καλλιτεχνικής διεύθυνσης, ενώ τον Ιανουάριο η ΠΠΕ θα προχωρήσει σε μια ανοιχτή πρόσκληση που θα απευθύνεται σε Ελληνες και ξένους καλλιτέχνες για το ’22 και το ’23.
Κλειστοί χώροι
Πριν από λίγες μέρες εγκρίθηκε το σχέδιο δράσης για το 2021 με τις πρώτες δράσεις υπό τον γενικό τίτλο «Μυστήρια» της Ελευσίνας. Ωστόσο, ενδεικτικό του προβλήματος που συνεχίζει να αντιμετωπίζει η διοργάνωση με την έλλειψη μεγάλων κλειστών χώρων είναι ότι το καλλιτεχνικό πρόγραμμα τοποθετείται σχεδόν εξ ολοκλήρου στον δημόσιο χώρο. «Αν το ’22-’23 δεν έχουμε τους απαραίτητους χώρους, είναι πάρα πολύ δύσκολο να γίνει η πολιτιστική πρωτεύουσα με τις προδιαγραφές που οφείλει να τηρήσει εάν σέβεται τον εαυτό της», τονίζει στην «Κ» ο Μιχαήλ Μαρμαρινός.
Οι βασικές υποδομές στις οποίες προσβλέπει η ΠΠΕ για τη στέγαση μουσικοθεατρικών και εικαστικών εκδηλώσεων είναι οι πρώην βιομηχανικοί χώροι του Παλαιού Ελαιουργείου, της Ελαιουργικής και του IRIS, για την αποκατάσταση των οποίων πρέπει να γίνει αγώνας δρόμου. Είναι ίσως το πιο επιτακτικό «μυστήριο» που πρέπει να λύσει η Ελευσίνα.