Μετά τον θάνατο ενός επιφανούς πολιτικού, όπως υπήρξε ο Πολ Σαρμπάνης, είναι εύλογο να διερωτηθεί κανείς κατά πόσον θα αντέξει το έργο του στην κρίση της Ιστορίας.
Ο Πολ Σαρμπάνης, όπως και ο Τζον Μπρεδήμας, υπήρξαν και οι δύο προσωπικοί μου φίλοι, ο Τζον από το 1961 και ο Πολ από την είσοδό του στη Βουλή των Αντιπροσώπων, το 1971. Ηταν πολύ διαφορετικοί ως χαρακτήρες, μοιράζονταν όμως όχι απλώς τις ίδιες πολιτικές αρχές αλλά και την ίδια υπαρξιακή στάση ζωής, στάση δημιουργίας και προσφοράς.
Διέπρεψαν στις πανεπιστημιακές τους σπουδές, αλλά δεν ανήκαν στο γένος των επιστημόνων. Είχαν μια ξεκάθαρη αντίληψη της πολιτικής πραγματικότητας και έκαναν πάντα ρεαλιστικές εκτιμήσεις για το τι ήταν και τι δεν ήταν εφικτό. Ο Πολ μάλιστα υπήρξε τόσο επιτυχημένος πολιτικά, ώστε να μην ηττηθεί ποτέ σε εκλογική αναμέτρηση στην πολιτεία του αφού πρωτοεξελέγη στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Εμεινε στο Κογκρέσο 36 έτη, από τα οποία 30 στη Γερουσία.
Πολλοί πολιτικοί πέτυχαν εκλογικά, αλλά η μνήμη τους δεν άντεξε τον έλεγχο της ιστορικής κρίσης. Ο Πολ και ο Τζον συνδύαζαν τον πολιτικό ρεαλισμό με ένα δημοκρατικό ήθος που τους χαρακτήριζε από την αρχή μέχρι το τέλος της σταδιοδρομίας τους. Κοινός τους στόχος ήταν να προασπίσουν τους ασθενέστερους στην αμερικανική κοινωνία και να στηρίξουν τις αρχές δικαίου στο εσωτερικό αλλά και στο εξωτερικό. Ετσι η πρώτη σημαντική δημόσια εμφάνιση του Πολ ήταν η προετοιμασία ενός άρθρου του κατηγορητηρίου ενάντια στον τότε πρόεδρο Νίξον.
Η στήριξη που του παρείχε η ελληνοαμερικανική κοινότητα είναι γεγονός. Είναι επίσης γεγονός ότι και οι δύο, κατά των εκφρασμένων απόψεων μεγάλης μερίδας της ομογένειας, ζητούσαν επίμονα τη διακοπή οιασδήποτε αμερικανικής στήριξης στην Ελλάδα των συνταγματαρχών, θαρραλέα πολιτική στάση που απηχούσε προσήλωση όχι στη χώρα καταγωγής τους, αλλά στις δημοκρατικές αρχές που την ανέδειξαν ως πρωτοπόρο για την ανθρωπότητα.
Πολλά έχουν γραφεί για τον αγώνα κατά της πώλησης αμερικανικών όπλων στην Τουρκία μετά τις 15 Αυγούστου 1974, εποχή κατά την οποία συνεργάσθηκα στενά μαζί τους ως δίαυλος επικοινωνίας με τις ελληνικές και τις κυπριακές αρχές, διότι έπρεπε να αποφύγουν επαφές με Ελληνες επισήμους. Για πρώτη φορά στην Ιστορία η νομοθετική εξουσία των ΗΠΑ επέτυχε, έστω για τρία χρόνια, να ανατρέψει την πολιτική της εκτελεστικής εξουσίας. Η τότε ελληνική κυβέρνηση το θεωρούσε αρχικά ακατόρθωτο και δεν ήταν η μόνη.
Εάν είχε επιτύχει μέχρι τέλους ο αγώνας εκείνος, ο οποίος προδόθηκε από τον πρόεδρο Κάρτερ, το 1977-1978, δεν θα είχε απλώς επανενωθεί ομοσπονδιακά η Κύπρος και αποφύγει μεγάλες στρατιωτικές δαπάνες η Ελλάδα, αλλά θα είχε εδραιωθεί η αρχή του σεβασμού των αρχών δικαίου διεθνώς προς όφελος όλων των λαών. Ιδιαίτερα ίσως του τουρκικού λαού που πληρώνει καθημερινά το ηθικό, οικονομικό και πολιτικό κόστος της ενθάρρυνσης που έδωσαν στην πράξη συνεχόμενες αμερικανικές αλλά και γερμανικές ηγεσίες σε επιθετικές συμπεριφορές με αντάλλαγμα, οικονομικά οφέλη για τους ίδιους, πωλήσεις οπλικών συστημάτων. Η Αγκυρα, και όχι μόνον, έλαβε μαθήματα άκρατου ρεαλισμού από τον Χένρι Κίσινγκερ, αντί μαθήματα δικαίου από τον Πολ και τον Τζον. Η διεθνής θέση της Δυτικής Συμμαχίας στη Μεσόγειο είναι απείρως ασθενέστερη σήμερα, διότι επικράτησαν τελικά οι θέσεις των αυτοθεωρούμενων ρεαλιστών.
Επειτα από αυτήν την εξέλιξη και στη συνέχεια της πολιτικής ήττας του Τζον στις εκλογές του 1980, ο Πολ υπήρξε η επίμονη, ηγετική μορφή στον μακροχρόνιο αγώνα για τη διατήρηση της αναλογίας 7:10 στην αμερικανική στρατιωτική βοήθεια προς Ελλάδα και Τουρκία. Η επιτυχία του Πολ να διατηρήσει την αναλογία αυτή, παρά τον έντονα αντιαμερικανικό λόγο της τότε ελληνικής κυβέρνησης, επέτρεψε τη σταδιακή θωράκιση της χώρας έναντι μιας υπαρκτής απειλής, μέχρις ότου οικονομική ανευθυνότητα και εμπεδωμένη κακοδιοίκηση να μας οδηγήσει στην ουσιαστική χρεοκοπία του 2010 με όλες τις δυσάρεστες συνέπειες που ακολούθησαν.
Το 2010 ο Πολ είχε αποχωρήσει πλέον από την πολιτική σκηνή, αφήνοντας πίσω του όμως και άλλα παραδείγματα ευθυκρισίας όπως τη μεταφορά, επί προεδρίας Κάρτερ, της Διώρυγας στη Δημοκρατία του Παναμά και πιο πρόσφατα την επεξεργασία και ψήφιση του περιβόητου νόμου Sarbanes/Oxley που ενίσχυσε το κύρος και την αποτελεσματικότητα της ελεύθερης αμερικανικής οικονομίας μετά το σκάνδαλο Enron με την υιοθέτηση μέτρων επίβλεψης και επιτήρησης κερδοσκοπικών επιχειρήσεων, ιδίως επιχειρήσεων λογιστικού ελέγχου.
Ο Πολ υπήρξε όλη του τη ζωή παράδειγμα σύνεσης, ακεραιότητας και αφοσίωσης στη στήριξη των ασθενέστερων στη χώρα του, έως και την προαγωγή του δικαίου διεθνώς. Ως ηγετική μορφή, χωρίς στόμφο ή εγωισμό, στάθηκε παράδειγμα προς μίμηση και κοντά του πολλοί αξιόλογοι Ελληνοαμερικανοί. Θα μνημονεύσω μόνον τρεις, δύο που απέθαναν, ο Γεώργιος Π. Λιβανός και ο Ευγένιος Ρωσσίδης και έναν που ζει, ο Αντη Μανάτος. Ο Πολ υπήρξε σπάνιο παράδειγμα ενός πολιτικού που ενσάρκωνε συνάμα τις δημοκρατικές αξίες οι οποίες πηγάζουν από την αρχαία ελληνική παράδοση και τις ανθρώπινες αξίες που πηγάζουν από την παράδοση της Ορθοδοξίας.
Τέλος, ο Πολ και η πολυαγαπημένη Αγγλίδα σύζυγός του Christine αφήνουν πίσω τους τρία παιδιά. Γνωστότερος στην Ελλάδα, όπως είναι φυσικό, είναι ο βουλευτής Τζον, ήδη έμπειρο και καταξιωμένο στέλεχος της Βουλής των Αντιπροσώπων. Ενώ οι αυθάδεις νεορεαλιστές που σήμερα ταλαιπωρούν ολόκληρο τον κόσμο συνεχίζουν στον δρόμο της εξυπηρέτησης ιδιωτικών συμφερόντων προς ζημία των συνανθρώπων τους, ο Τζον είναι κληρονόμος μιας παράδοσης ηθικού σθένους και πολιτικής προσφοράς την οποίαν μελλοντικές γενιές θα τιμήσουν στο πρόσωπο του πατέρα του και γερουσιαστή Πολ Σαρμπάνη.
* Ο κ. Κώστας Καρράς είναι ιδρυτής της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.