Διακόσια χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση, ο Κοραής επιβεβαιώνεται για άλλη μία φορά. Θεωρούσε ότι το Γένος έπρεπε πρώτα να εκπαιδευθεί, ως προϋπόθεση για να ξεκινήσει η επανάσταση. Πώς θα μπορούσαν οι Ελληνες να είναι πραγματικά ελεύθεροι όντας απαίδευτοι; Πώς να επιλέξουν το ορθό από το εσφαλμένο; Χωρίς γνώση θα αντέξουν την ελευθερία ή θα την παραδώσουν στον πρώτο «σωτήρα»; Διακόσια χρόνια μετά την «απελευθέρωση», το επιχείρημα του Κοραή παραμένει απολύτως επίκαιρο και «παρακολουθεί» κάθε συλλογική μας δράση όπως, φέρ’ ειπείν, το άνοιγμα των κομμωτηρίων και των κέντρων αισθητικής, έπειτα από ένα χρόνο δύσκολου εγκλεισμού και ακραίας ψυχικής και οικονομικής δοκιμασίας του πληθυσμού, τη στιγμή που τα βιβλιοπωλεία παραμένουν κλειστά, ενώ κανένας κίνδυνος υγειονομικής παρεκτροπής δεν διαφαίνεται με το άνοιγμά τους.
Παραβλέψαμε το γεγονός ότι τα βιβλιοπωλεία παρέμειναν ανοικτά σε χώρες που δοκιμάστηκαν περισσότερο από τη δική μας (Ιταλία, Βέλγιο, Γαλλία, Ισπανία κ.ά.). Επιπλέον, σε πολλές χώρες του πλανήτη χαρακτηρίστηκαν καταστήματα «ζωτικής ανάγκης», όπως τα σούπερ μάρκετ και τα φαρμακεία. Η «βιβλιοθεραπεία» αποτελεί εύστοχο χαρακτηρισμό μιας ζωτικής ανθρώπινης ανάγκης στην παγκόσμια επιστημονική ορολογία. Το βιβλίο είναι είδος πρώτης ανάγκης και έχουμε όλοι χρέος να την αφουγκραστούμε. Ομως εμείς ανοίξαμε άλλα καταστήματα, «αισθητικής». Είναι σημαντικότερη η εξωτερική εμφάνιση από την ψυχική υγεία; Βγαίνοντας από το κομμωτήριο νιώθεις πραγματικά καλά, και αν ναι, για πόσο;
Ο Σωκράτης στον πλατωνικό «Γοργία» εξηγεί ότι η γυμναστική καλλιεργεί το σωματικό κάλλος, ενώ η κομμωτική, με τα φτιασιδώματα, το μιμείται. Αντίστοιχα, η φιλοσοφία καλλιεργεί το ψυχικό κάλλος, ενώ η σοφιστική την πλαστή εκδοχή του. Στις μέρες μας όμως δεν χρειάζεται να είσαι ωραίος, αρκεί να φαίνεσαι. Οι φυσικές και ψηφιακές παρεμβάσεις επεμβαίνουν στο προφίλ σου. Ομοίως, δεν χρειάζεται να είσαι ευτυχής (ψυχικά ωραίος), αρκεί να προσποιείσαι.
Τέτοια επίπλαστη παιδεία ήθελε για το Γένος ο Κοραής ή την πλατωνική, την αριστοτελική, την ουσιαστικά ελληνική, με την οποία ο πολίτης μπορεί να διακρίνει την ουσία από το φαίνεσθαι, την αληθινή ομορφιά από τις ανταύγειες της εκάστοτε μόδας; Σε αυτή την παιδεία δεν πίστεψαν κάποιοι αγωνιστές του ’21; Αυτή δεν είναι η «βαριά» κληρονομιά μας; Και όμως, το φαίνεσθαι νίκησε το είναι, η επιφατική αριστεία την ουσιαστική και ο «φιλελευθερισμός» ξέβαψε και φάνηκε η γέρικη ρίζα του.
Για να είμαστε δίκαιοι, αυτή η κατρακύλα δεν είναι ευθύνη μιας μόνο κυβέρνησης. Αν γινόταν αύριο ένα γκάλοπ με θέμα «Ποιο κατάστημα θέλετε να ανοίξει πρώτα: το κομμωτήριο ή το βιβλιοπωλείο;», έχει κάποιος αμφιβολία για το αποτέλεσμα; Τα κομμωτήρια βγάζουν αυτοδύναμη κυβέρνηση, ακόμη και με απλή αναλογική. Παρά ταύτα, οι εξουσίες δεν είναι άμοιρες ευθυνών. Ανοίγοντας τα κέντρα αισθητικής και όχι τα βιβλιοπωλεία, δίνουν ένα σαφές μήνυμα: Φτιαχτείτε! Θέλουμε πειθήνια γουρουνάκια, μαγεμένα από την Κίρκη, παρά διαβασμένους Οδυσσείς, «που ανθρώπων γνώρισαν πολλών τους τόπους και τη γνώμη».
Αδαμάντιε, τα βιβλιοπωλεία θα μετονομαστούν σε Κέντρα Ψυχικής Αισθητικής!
* Ο κ. Κώστας Δαρδανός είναι εκδότης.
