ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΕΣΠΙΡΙΤΟΥ
Το Παιχνίδι της Αγρας
εκδ. Κίχλη, σελ. 352
Η Αγρα δεν είναι πραγματική πόλη. Οποιος φθάνει εκεί, δεν μπορεί πια να φύγει. Η Αγρα είναι το εποικοδόμημα ενός απολυταρχικού καθεστώτος. Εκεί οδηγούνται οι παίκτες ενός τηλεπαιχνιδιού επιβίωσης, που αποτελεί την πιο τρανή ατραξιόν του κράτους. Τίποτα από αυτά δεν γνωρίζει ο Κρίστοφερ Μάρλοου, ερευνητής της «αντεθνικής» Υπηρεσίας Εξιχνίασης Σκοτεινών Υποθέσεων, όταν στην πρώτη σελίδα επιβιβάζεται στο τρένο με προορισμό την Αγρα. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού συμβαίνουν περίεργα περιστατικά, που έλκουν την προσοχή του ερευνητή. Οι συνταξιδιώτες του είναι όλοι υποψήφιοι παίκτες, αλλά η αδημονία τους για τη συμμετοχή τους στο παιχνίδι μετατρέπεται βαθμιαία σε καθαρό τρόμο.
Ο Θεόδωρος Εσπίριτου είναι δραματουργός με πολύχρονη δράση, τόσο ως συγγραφέας όσο και ως σκηνοθέτης, στον χώρο του θεάτρου. Η θεατρική του παιδεία είναι διακριτή σε αυτό το πρώτο μυθιστόρημά του, μεγάλο μέρος του οποίου απαρτίζεται από διαλόγους που προετοιμάζουν τις εξελίξεις. Η μεθοδική δραματοποίηση φανερώνει επίσης σκηνοθετική εμπειρία. Ενσωματώνοντας κυρίαρχα στερεότυπα του νουάρ σε ένα ιλαροτραγικό μυθοπλαστικό περιβάλλον, στο οποίο παρεισδύουν μοτίβα του μυθιστορήματος φαντασίας, ο Εσπίριτου στήνει ένα σκηνικό παραλογισμού και φόβου, όπου η πραγματικότητα αποκρύπτεται πίσω από ένα δολίως χτισμένο σκηνογραφικό παραπέτασμα. Το τρένο που μεταφέρει ανίδεους αιχμαλώτους σε ένα γκέτο, η επιτήδεια επιλογή των παικτών, που εν αγνοία τους εκτοπίζονται από τη ζωή τους για να συμμετάσχουν σε ένα παιχνίδι που προοιωνίζεται τον αφανισμό τους, τα κρυφά πειράματα γενετικής, η ρυμοτομία της Αγρας που σχηματίζεται από μπλοκ, όπου οι συμμετέχοντες διαβιούν υπό άθλιες συνθήκες, οι εξοντωτικοί κανόνες του παιχνιδιού, όλα παραπέμπουν στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου. Ο Εσπίριτου, πέρα από την εξωφρενική στυγερότητα ενός φασιστικού κράτους, σχολιάζει λοξά την άγρια τηλεοπτική πραγματικότητα, όπου άνθρωποι συναινούν πασίχαροι στον εξευτελισμό τους, στον χλευασμό και στο όνειδος, και εντέλει στην απανθρωποποίησή τους. Οι ένοικοι της Αγρας δεν είναι απλώς οι παρείσακτοι μιας κοινωνίας που οραματίζεται τον τέλειο «Μετάνθρωπο», αλλά γίνονται οι ίδιοι τα θηράματα ενός συστήματος που τους λοιδορεί και τους απορρίπτει, καθώς πρώτοι απ’ όλους παραδέχτηκαν, είτε συνειδητά είτε ασύνειδα, την οικτρή αποτυχία τους ως πολίτες. Ο φόβος, η υποταγή και η καχυποψία, θεμέλια κάθε απολυταρχισμού, απονεκρώνουν τους υποτελείς πολύ πριν δοθεί το λάκτισμα για τη σφαγή τους. Το Παιχνίδι της Αγρας κορυφώνεται όταν οι παίκτες απεκδυθούν ολοσχερώς κάθε ανθρώπινο χαρακτηριστικό τους, κάθε συνειδησιακή άμυνα. Ακόμα και ο Μάρλοου, συνονόματος του θρυλικού δραματουργού και ενδεχομένως κληρονόμος της μυθοπλαστικής του διάνοιας, αδυνατεί να συλλάβει το έγκλημα που διαπράττεται στις οθόνες και ταυτόχρονα ενώπιόν του. Διότι το έγκλημα τον συμπεριλαμβάνει. Από θεατής κινδυνεύει να γίνει και ο ίδιος παίκτης. Και έχει σημασία ότι τα θύματα είναι παίκτες, καθώς έτσι υποδηλώνεται η ατομική τους ευθύνη στην πρωτίστως ηθική εξόντωσή τους.
Σε ένα στούντιο στο μέγεθος πόλης, με αναρίθμητους προβολείς, εικονολήπτες, κάμερες και μόνιτορ, οι παίκτες καλούνται να πάρουν μέρος σε ένα εθνικό πρόγραμμα μαζικής εκκαθάρισης. Αλλοι εξαφανίζονται διά παντός, ενώ άλλοι, παίκτες-πτώματα, ανασταίνονται μετά το τέλος εικονικών μαχών, καθαρίζοντας από τα πρόσωπά τους το μακάβριο μακιγιάζ. Σε αυτό το πλαίσιο το «ριάλιτι» προβάλλει αξεχώριστο από την πραγματικότητα. Πρόκειται για ένα παιχνίδι δίχως τέλος, καθώς το ψέμα, η υποκρισία και η υφέρπουσα βία αναδεικνύονται σε καταλυτικά συνδετικά υλικά του κοινωνικού ιστού. Συνδυάζοντας μια πολιτική φρικωδία με ένα σαρκοβόρο σόου, ο Εσπίριτου σκηνοθετεί ένα απολαυστικό μυθιστόρημα, όπου το αμείωτο σασπένς δεν απομειώνει διόλου τα ηθικοκοινωνικά ερωτήματα που θέτει η μυθοπλασία.