Φθινόπωρο του 1999, Λονδίνο. Μια συννεφιασμένη και βροχερή μέρα –τυπικά λονδρέζικη– φτάνει στο τέλος της. Νεόκοπος εργαζόμενος στα γρανάζια της θαυμαστής μητρόπολης, περιπλανιέμαι στα κεντρικά της στενά. Η βροχή έχει μόλις σταματήσει και η άσφαλτος της οδού Τσάρινγκ Κρος μοιάζει με ένα ρηχό ποτάμι που αντανακλά τα φώτα των διώροφων λεωφορείων και τις επιγραφές των μαγαζιών που αρχίζουν να ανάβουν.
Το πλήθος κινείται σαν υπνωτισμένο, μυστηριακά αλλά νευρικά, μέσα στο σκοτεινό απόγευμα. Oλα θυμίζουν μια φράση του Μίνωα Αργυράκη, στο βιβλίο του «Ο Γύρος του Κόσμου»: «Αν το φως γεννήθηκε στην Ελλάδα, τότε σίγουρα το σκοτάδι γεννήθηκε στο Λονδίνο».
Κατηφορίζοντας προς την πλατεία Τραφάλγκαρ, στο αριστερό μου χέρι, μία σειρά από παλαιοβιβλιοπωλεία φαντάζουν ξαφνικά σαν πύλες για άλλους κόσμους. Ενα θερμό, πορτοκαλί φως, βάφει καλειδοσκοπικά εκατοντάδες ράχες παλαιών εκδόσεων που, πάνω στις ψηλές τους βιβλιοθήκες, φαντάζουν σαν δυνητικά εισιτήρια για μακρινά ταξίδια. Μοιάζει τώρα λογικό που, δύο χρόνια πριν, η Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, δημιουργός του «Χάρι Πότερ», διαλέγει για το πρώτο βιβλίο της διάσημης σειράς αυτό το μικρό κομμάτι της γιγάντιας πόλης σαν είσοδο στον «μαγικό κόσμο», επειδή όπως είχε πει «αυτοί που ξέρουν αυτά τα καταστήματα, πάνε εκεί για να μπουν σε μια άλλη διάσταση».
Μπαίνοντας στα βιβλιοπωλεία Αny Amount of Books και Quinto, ο αστικός αχός σβήνει και αρχίζει το σιωπηλό ψάξιμο. Εκεί, όχι απαραίτητα για κάποιο βαρύ αντίτιμο, μπορείς να βρεις μικρούς (ή μεγάλους) θησαυρούς: σπάνια παλιά περιοδικά, λευκώματα για απίθανα θέματα, δυσεύρετες εκδόσεις για την ιστορία των βρετανικών φάρων, πρώτες εκδόσεις των βιβλίων του Λόρενς Ντάρελ ή παιδικά βιβλία από τη δεκαετία του ’30 με σπάνιας ομορφιάς εικονογραφήσεις.
Μέσα στις συστοιχίες των εκδόσεων, ένα εξώφυλλο μου τραβάει την προσοχή: πρόκειται για μια παλιά γαλλική έκδοση του κλασικού βιβλίου του Γάλλου ανθρωπολόγου Φρανσίς Μαζιέρ «Fantastique île de Pâques». Ενθυμούμενος την ελληνική του έκδοση («Το Νησί του Πάσχα», εκδόσεις Κάκτος, 1978) που υπήρχε στο πατρικό μου, με ένα εξώφυλλο που έδειχνε ένα μυστηριώδες ανθρωπόμορφο άγαλμα με τεράστιο κεφάλι (ένα άγαλμα που στοιχειώνει ακόμα τις παιδικές μου μνήμες) αποφασίζω να το αγοράσω.
Ρωτώ τον υπεύθυνο του καταστήματος αν διαθέτει κι άλλες εκδόσεις πάνω στο ίδιο θέμα. «Α! Φοβερό θέμα διαλέξατε, το νησί αυτό είναι πραγματικό μυστήριο! Ακολουθήστε με!», μου λέει με ένα αινιγματικό χαμόγελο και με κατευθύνει σε ένα υπόγειο μέσα από μια στενή και απόκρημνη σκάλα που θυμίζει κλιμακοστάσιο καραβιού. Εκεί, ανάμεσα σε στοίβες παλαιών βιβλίων και τόνους σκόνης, μου δίνει στο χέρι δύο από τις πρώτες εκδόσεις των βιβλίων του εξερευνητή Θορ Χάιερνταλ – η μία του 1950 και η άλλη του 1957.
Βγαίνοντας με τα τρία βιβλία ανά χείρας έξω στον δρόμο, η βροχή έχει ξαναρχίσει κι ο ουρανός γίνεται ακόμα πιο απειλητικός, κι όμως, όλα μοιάζουν λες και έχουν αποκτήσει κάτι από τα βάθη του Ειρηνικού, 10.000 χιλιόμετρα μακριά από τη σκοτεινή μητρόπολη.
Σε ένα από τα θηριώδη μεγάλα βιβλιοπωλεία του συρμού, ένα τετράγωνο παραδίπλα, βρίσκω μερικές ακόμα εξαιρετικές εκδόσεις πάνω στο ίδιο θέμα: το «Easter Island, Earth Island» (Thames & Hudson, 1992), ένα εξαιρετικά προσεγμένο πόνημα του Αγγλου αρχαιολόγου Πολ Μπαν καθώς και την αγγλική μετάφραση από τον ίδιο του κλασικού «Des dieux regardent les étoiles» («Οι θεοί κοιτούν τ’ αστέρια» – Gallimard, 1988) της Γαλλίδας αρχαιολόγου Κατρίν Ορλιάκ και του συζύγου της Μισέλ Ορλιάκ («Τhe Silent Gods – Mysteries of the Easter Island» στην αγγλική βερσιόν – Thames & Hudson, 1995).
Στο μικρό μου δωμάτιο στο βόρειο Λονδίνο, λίγη ώρα αργότερα, ξεφυλλίζω τις τρεις σπάνιες παλιές εκδόσεις και τις δύο νέες – όλες τους, εκδοτικά μιλώντας, μικρά αριστουργήματα. Είναι λες και βρίσκομαι εκεί με μια τριεθνή παρέα από ανθρώπους του δυτικού κόσμου που μαγεύτηκαν από το μακρινό αυτό νησί: δύο εξερευνητές και πείσμονες ονειροπόλοι από το πρόσφατο παρελθόν, ένας Γάλλος και ένας Νορβηγός, μαζί με δύο πιο σύγχρονους αρχαιολόγους –μια Γαλλίδα και ένας Αγγλος– με παίρνουν μαζί τους σε ένα ταξίδι στη άλλη άκρη της Γης, σε ένα νησί που ονομάζεται Ράπα Νούι, το οποίο στον δυτικό κόσμο αποκαλούμε «Νησί του Πάσχα».
Τι σχέση έχει όμως με το Πάσχα το νησί αυτό; Η εισαγωγή στο βιβλίο του Μαζιέρ με διαφωτίζει: «Μολονότι ο πειρατής Ντέιβις είχε επισημάνει την ύπαρξη γης στην περιοχή αυτή από το 1686, έπρεπε να φτάσουμε στο 1722 για να βρεθεί εκεί ο Ροχενβέεν, κυβερνήτης ενός μικρού ολλανδικού στόλου, με τρία καράβια. Η ανακάλυψη έγινε τη δεύτερη μέρα της μεγάλης χριστιανικής γιορτής, για αυτό και ο Ροχενβέεν ονόμασε το νησί “Πάσχα”».
Και τι τρέχει με αυτά τα παράξενα αγάλματα που κοιτούν τον ουρανό με μελαγχολία και προσμονή; Μαθαίνω πως λέγονται στην τοπική διάλεκτο «Μοάι» – αλλά, ποιος τα έφτιαξε και για ποιο λόγο; Ξεφυλλίζοντας τη μικρή μου νέα βιβλιογραφία, αρχίζω και ρίχνω φως στα ερωτήματα.
Στο βιβλίο της Κατρίν Ορλιάκ, διαβάζω συναρπαστικά λόγια του Πιερ Λοτί, Γάλλου αξιωματικού και μυθιστοριογράφου του Ναυτικού, από το 1872: «Στη μέση του Μεγάλου Ωκεανού, σε μια περιοχή από όπου κανείς ποτέ δεν περνά, υπάρχει ένα μυστήριο και απομονωμένο νησί. Δεν συναντάς ξηρά πουθενά στο βλέμμα σου, και, για περισσότερο από οκτακόσιες λεύγες προς κάθε κατεύθυνση, το μόνο που βλέπεις είναι μια άδεια και παλλόμενη απεραντοσύνη. Κοιτώντας από ψηλά, το νησί είναι διάστικτο με τερατώδη αγάλματα, απομεινάρι ενός πια εξαφανισμένου πολιτισμού που το παρελθόν του παραμένει αίνιγμα».
Αραγε, τι να συμβολίζουν τα αγάλματα αυτά;
Στο βιβλίο της Κατρίν Ορλιάκ ανασύρω ακόμα μία φράση του Ελβετού ανθρωπολόγου Αλφρέντ Μετρό, που φαίνεται να εξηγεί το δέος της παιδικής μου ηλικίας μπροστά στη θέαση των αγαλμάτων αυτών: «Κατά τη διάρκεια των τριών εβδομάδων που ζήσαμε ανάμεσα σε αυτά τα αγάλματα, τα είδαμε κάτω από το φως του ήλιου, του φεγγαριού ή μέσα σε νύχτες καταιγίδας. Κάθε φορά νιώθαμε το ίδιο σοκ, την ίδια ανησυχία, όπως την πρώτη φορά».
Στο βιβλίο του Αγγλου αρχαιολόγου Πολ Μπαν, όμως, το «Easter Island, Earth Island», βρίσκω μια αξέχαστη εισαγωγή που μοιάζει να συνοψίζει με τον πιο συναρπαστικό τρόπο την πραγματική διάσταση του θέματος: «Η ακραία γεωγραφική απομόνωση του Νησιού του Πάσχα είναι καθηλωτική – είναι πέντε ή έξι ώρες μακριά μέσω πτήσης από την κοντινότερη ξηρά και για να το φτάσεις μέσω θάλασσας χρειάζεται μέρες. Το μικρό αυτό νησί δέρνεται τόσο σκληρά από τον ωκεανό σε κάθε του πλευρά, και τώρα που έχει αεροδρόμιο, σχεδόν κανείς, ποτέ, δεν ταξιδεύει εκεί με καράβι. Από τον 19ο αιώνα το νησί είναι γνωστό στους κατοίκους του ως Ράπα Νούι (Μεγάλο Ράπα), όνομα που οφείλεται σε Ταϊτινούς ναυτικούς που νόμιζαν πως μοιάζει με το νησί Ράπα στην Πολυνησία, 3.850 χιλιόμετρα προς τα δυτικά. Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού μπορεί να μην είχαν καν όνομα για τον τόπο τους, εφόσον αυτό αποτελούσε όλο τους τον κόσμο. Κι όμως, κάπως συνέβη και αυτός ο απόμακρος, άγριος βράχος παρήγαγε μία από τις πιο συναρπαστικές και λιγότερο κατανοητές προϊστορικές κουλτούρες, μια κουλτούρα που για αιώνες αιχμαλωτίζει τη φαντασία του κοινού λόγω των μοναδικών, γιγάντιων πέτρινων αγαλμάτων του, των “μοάι”».
Οι ατέλειωτες πτήσεις των αεροπλάνων στον ουρανό, έξω από το παράθυρό μου εκείνο το βράδυ έμοιαζαν να κρατούν μια υπόσχεση για το μέλλον, που τελικά ποτέ δεν εκπληρώθηκε. Το ταξίδι αυτό, 22 χρόνια μετά, δεν έχει ακόμα γίνει, αλλά η απόσταση ώς το πιο «απομονωμένο μέρος του κόσμου» κάπως καλύφθηκε όταν λίγες μέρες μετά είδα μπροστά μου, στο Βρετανικό Μουσείο, ένα από τα αγάλματα που στοίχειωσαν την παιδική μου ηλικία. Ο «Κλεμμένος Φίλος» όπως λυπητερά βάφτισαν αυτό το άγαλμα οι ιθαγενείς του νησιού, αρπάχτηκε από τους Βρετανούς μαζί με ένα ακόμα μικρότερο μοάι, το 1869, από τον καπετάνιο της φρεγάτας «Topaze» που έφερε πίσω στην Αγγλία, ως δώρο στη βασίλισσα Βικτώρια.
Μαζί με άλλες κλεμμένες αρχαιότητες (όπως, φυσικά, τα Γλυπτά του Παρθενώνα) βρίσκεται ακόμα και σήμερα εκεί, και κοιτάζει πάνω από το πλήθος με το ίδιο βλέμμα που θυμάμαι να έχει εκείνη τη μέρα του 1999, ένα βλέμμα που διαπερνούσε τους τοίχους του μουσείου και ολόκληρη την ίδια την πόλη – και δεν ήξερες αν κοιτάει προς την πατρίδα του με νοσταλγία ή τα αστέρια.
Τα τελευταία χρόνια, οι ιθαγενείς του νησιού διεκδικούν πίσω τον κλεμμένο φίλο τους. Ενας από αυτούς, ο Ανακένα Μανουτοματόμα, που δουλεύει στην επιτροπή ανάπτυξης του νησιού, λέει χαρακτηριστικά: «Tο να υφαρπάζουν οι Βρετανοί το μοάι από το νησί μας είναι σαν να έλθω στο σπίτι σου και να απαγάγω τον παππού σου για να τον βάλω ως έκθεμα στο σαλόνι μου». Η φράση αυτή ίσως να είναι η καλύτερη απάντηση στην τυπική ερώτηση: «Τι συμβολίζουν τα αγάλματα αυτά;». Οπως τονίζει και η Ορλιάκ: «Πολλές είναι οι εξηγήσεις που έχουν προταθεί, αλλά η πιο πιθανή είναι πως συμβολίζουν προγόνους, τοπικούς αρχηγούς ή άλλα υψηλά ιστάμενα πρόσωπα που είχαν σημαντική θέση στην ιστορία του νησιού. Αυτή η θεωρία υποστηρίζεται από τις παρατηρήσεις του διάσημου Βρετανού θαλασσοπόρου Τζέιμς Κουκ, που είδε ότι οι ονομασίες των μοάι έχουν πολύ συχνά ονόματα με πρόθημα τη λέξη «Moi» (αρχηγός) και ως κομμάτι τους τη λέξη «Areekee» (τόπος ταφής ή κοίμησης)».
Κι όμως, από όλα αυτά τα συγγράμματα, με τις τόσο συναρπαστικές ιστορίες για το φοβερό αυτό νησί, υπάρχει ένα μήνυμα που μένει στη συνείδησή μας, και αντηχεί με έναν επείγοντα τρόπο. Είναι αυτό που απορρέει από το «Easter Island Earth Island» του Πολ Μπαν, και προκύπτει από έναν παραλληλισμό που κάνει ο Βρετανός αρχαιολόγος μεταξύ του νησιού και ολόκληρης της Γης. Παρομοιάζει την καταστροφή των φυσικών του πόρων και την παρακμή του αρχαίου του πολιτισμού με αυτό που κάνουμε, σταθερά τα τελευταία χρόνια, στον ίδιο μας τον πλανήτη: το νησί αυτό, από τη στιγμή που κατοικήθηκε τον 5ο μ.Χ. αιώνα ώς τον 16ο, είδε τους κατοίκους του να εξαντλούν όλους του τους πόρους και να οδηγούνται σε μια μεγάλη οικολογική κρίση. Αυτό προκάλεσε εμφύλιο, φαινόμενα κανιβαλισμού και καταστροφή όλων των δένδρων του νησιού, που με τη σειρά τους οδήγησαν σε μια ολική παρακμή του τόπου. Δεν είχαν πού να πάνε, ούτε μέσα να κατασκευάσουν πλεούμενα για να πάνε αλλού – και έτσι επιβίωσαν σε μικρούς πληθυσμούς, ώσπου ήρθαν οι Ευρωπαίοι, οι πρώτοι τους επισκέπτες για αιώνες, για να σκοτώσουν, να αιχμαλωτίσουν και να κλέψουν. (Ο Φρανσίς Μαζιέρ περιγράφει με σπαρακτικό τρόπο αυτόν τον βιασμό από πλευράς του λευκού ανθρώπου – «Οπως παντού, έτσι κι εδώ, το αίμα συνόδεψε το πρώτο βήμα του πολιτισμού της αλαζονείας» γράφει χαρακτηριστικά).
Σε ένα άλλο δοκίμιο ανάλογου προβληματισμού, τρία χρόνια μετά, ο διάσημος ανθρωπολόγος και συγγραφέας Τζάρεντ Νταϊμόντ, γράφει στο περιοδικό Discover: «Αν λίγες χιλιάδες γηγενείς του Νησιού του Πάσχα, που διέθεταν μόνο πέτρινα εργαλεία και τη μυϊκή τους δύναμη, κατάφεραν να διαλύσουν την κοινωνία τους, πώς γίνεται να αποφύγουν να το κάνουν δισεκατομμύρια ανθρώπων με μεταλλικά εργαλεία και μηχανήματα; Αλλά, υπάρχει μια κρίσιμη διαφορά: Οι ιθαγενείς του νησιού αυτού δεν είχαν βιβλία και ιστορίες από άλλες καταδικασμένες κοινωνίες. Αντίθετα από αυτούς, εμείς έχουμε στα χέρια μας τέτοιες ιστορίες από το παρελθόν, δηλαδή πληροφορία που μπορεί να μας σώσει. Η κύρια ελπίδα που έχω για τη γενιά των παιδιών μου είναι πως τώρα έχουμε την επιλογή να πάρουμε ένα μάθημα από τις μοίρες κοινωνιών σαν αυτής του Νησιού του Πάσχα».
Ταξιδεύοντας 1.500 χρόνια πίσω στον χρόνο
Ο Νορβηγός εθνολόγος Θορ Χάιερνταλ υπήρξε ένας από τους πιο διάσημους εξερευνητές του κόσμου. Το 1957, στο βιβλίο του «Aku-Aku» (σ.σ. ψυχή ή πνεύμα που πίστευαν οι γηγενείς του νησιού πως συνοδεύει κάθε άνθρωπο), συναρπαστική καταγραφή της αρχαιολογικής αποστολής που διoργάνωσε στο μυστηριώδες Νησί του Πάσχα τις χρονιές 1955 και 1956 και δεύτερο μεγάλο του μπεστ σέλερ μετά τη θρυλική «Αποστολή του Κον-Τίκι» του 1948, καταφέρνει μέσα σε δύο παραγράφους να μας απογειώσει μαζί του πάνω από ηπείρους και ωκεανούς και να δούμε τα αστέρια μαζί με τα μοάι: «Το Νησί του Πάσχα είναι ο πιο μοναχικός κατοικημένος τόπος στον κόσμο. Το κοντινότερο σταθερό έδαφος που μπορούν να δουν οι κάτοικοί του βρίσκεται στο στερέωμα, στο φεγγάρι και στους πλανήτες. Πρέπει να ταξιδέψουν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον άνθρωπο πάνω σε αυτή τη Γη για να δουν πως υπάρχει στεριά κάπου πιο κοντά. Για αυτό και ζουν πιο κοντά στα αστέρια, και γνωρίζουν περισσότερα ονόματα αστεριών από πόλεις ή χώρες στη Γη.
»Σε αυτόν τον μακρινό τόπο, ανατολικά του Ηλίου και δυτικά της Σελήνης, η ανθρωπότητα είχε κάποτε μία από τις πιο παράξενες ιδέες. (…) Οταν η φυλή μας ακόμα πίστευε πως ο κόσμος τελειώνει στο Γιβραλτάρ, υπήρχαν εκεί έξω σπουδαίοι εξερευνητές που ήξεραν κάτι παραπάνω. Πρωτοπόροι των καιρών τους, όργωσαν άγνωστες θάλασσες μέσα στο απέραντο κενό που απλωνόταν πέραν των ακτών της δυτικής ακτής της νότιας Αμερικής – εκεί έξω, μακριά, ώσπου βρήκαν ξηρά. Το πιο μοναχικό μικρό νησί του κόσμου (…). Και εκεί, δεν έχτισαν οχυρά και κάστρα ή φράγματα και αποβάθρες, αλλά ανθρωπόμορφα, γιγάντια πέτρινα αγάλματα, μεγάλα σα σπίτια και βαγόνια τρένου, και τα άπλωσαν, σε μεγάλα πλήθη, πάνω σε τεράστιες πέτρινες πλατφόρμες, σε όλο το νησί».
Τον Απρίλιο του 1947, σε ηλικία 33 ετών, ο Χάιερνταλ, πέντε ακόμα άνδρες και ένας παπαγάλος, έπλευσαν διασχίζοντας τον μισό Ειρηνικό – 4.300 μίλια, από τη Λίμα του Περού ώς τις ατόλες Τουαμότου της Πολυνησίας. Προσπαθούσε να αποδείξει πως αρχαίοι πολιτισμοί μπορούσαν να επικοινωνούν μεταξύ τους με θαλασσινά ταξίδια μεγάλων αποστάσεων.
Το σκάφος τους, το «Κον-Τίκι», ακριβές αντίγραφο σχεδίας που κατασκεύαζαν στην αρχαιότητα οι κάτοικοι του Περού και του Ισημερινού, ήταν ένα μικρό ξαναζωντάνεμα του χαμένου πολιτισμού των Ινκας. Η γάστρα του σκάφους ήταν φτιαγμένη από κορμούς δέντρων μπάλσα, τα οποία κόπηκαν στη ζούγκλα του Ισημερινού και μέσω του ποταμού Παλένκε, έφτασαν στον όρμο Καγιάο στη Λίμα του Περού.
Εκεί, με τη συνδρομή τοπικών μαστόρων, ναυπηγήθηκε για πρώτη φορά μετά αιώνες ένα αμιγώς αρχαίο σκάφος. Οι εννέα συμπαγείς κορμοί μπάλσα που επιλέχθηκαν για την κατασκευή της γάστρας ενώθηκαν μεταξύ τους με σχοινιά από κάνναβη. Δεν χρησιμοποιήθηκαν καθόλου καρφιά ή άλλα μεταλλικά υλικά. Κι όμως, τα άλμπουρα ήταν φτιαγμένα από ξύλα μαγκρόβιου δάσους – «σκληρά σαν ατσάλι», όπως έλεγε ο Χάιερνταλ.
Οταν η ναυπήγηση του «Κον-Τίκι» αποπερατώθηκε, ο Χιλιανός υπουργός Ναυτιλίας τρόμαξε βλέποντάς το και υποχρέωσε τον Χάιερνταλ να υπογράψει ότι αναλαμβάνει αυτός την ευθύνη για τη ζωή του ιδίου και του πληρώματός του. Κι όμως, ο Νορβηγός και το πλήρωμά του ήταν αποφασισμένοι.
Το ταξίδι κράτησε 101 μέρες. Εχοντας στα χέρια μας μία από τις πρώτες πρωτότυπες, αγγλικές, εκδόσεις (εκδ. George Allen & Unwin, Λονδίνο, 1950) μεταφερόμαστε με πολύ ζωντανό τρόπο στις περιπέτειες των έξι Νορβηγών στα ρεύματα και τα κύματα του Ειρηνικού, μέσα από συναρπαστικές εικόνες και λέξεις.
Το ημερολόγιο καταστρώματος της 17ης Μαΐου του 1947 (περίπου τρεις εβδομάδες και 850 μίλια μετά το μπαρκάρισμα από το Περού), μυρίζει ωκεανό και αλάτι: «Σήμερα είναι η Ημέρα Ανεξαρτησίας της Νορβηγίας. Αγριεμένη θάλασσα, ούριος άνεμος. Τελώ χρέη μάγειρα σήμερα: βρήκα εφτά χελιδονόψαρα στο κατάστρωμα, ένα καλαμάρι στην οροφή της καμπίνας μας και ένα άγνωστης ταυτότητας ψάρι μέσα στον υπνόσακο ενός μέλους του πληρώματος…».
Αυτοί οι τρεις μήνες του εξωπραγματικού ωκεάνιου πλου καταγράφονται στο βιβλίο που μεταφράστηκε σε εβδομήντα γλώσσες, πουλώντας πενήντα εκατομμύρια αντίτυπα, μα και στην ομότιτλη ταινία που κέρδισε Οσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ το 1951.
Το χνάρι που άφησε ο Χάιερνταλ πίσω του εμφανίζεται ολοζώντανο στα πρώτα δευτερόλεπτα του φιλμ, στους τίτλους της αρχής, στις γραμματοσειρές και στην αισθητική τους – οι οποίες παραπέμπουν στις ιστορίες του Βέλγου Τεν-Τεν.
Η ταινία δεν αποφεύγει να πλημμυρίσει τα τελευταία της καρέ με όλα τα σύμβολα της Ευρώπης: O Χάιερνταλ, ψηλός και αυτοκρατορικός, ντυμένος άψογα με ένα μαύρο σακάκι και με μαντίλι στο πέτο, συνοψίζει το ταξίδι του με τη γνωστή του κομψή αυτοαναφορικότητα. Ενας αποικιοκράτης με γλυκιά καρδιά, κάπως σαν τον Αμερικανό Μπρους Μπράουν της σαγηνευτικής σερφ οδύσσειας «Endless Summer» (εμβληματικό αμερικανικό ντοκιμαντέρ του 1966), ο οποίος μας λέει με τα «σκανδιναβικά» αγγλικά του: «Αυτό ήταν το τέλος ενός ταξιδιού που μας πήγε τέσσερις χιλιάδες μίλια προς δυσμάς στον Ειρηνικό και 1.500 χρόνια πίσω στον χρόνο.
Η μεταναστευτική μου θεωρία δεν αποδείχθηκε. Αυτό όμως που αποδείξαμε είναι πως τα νησιά του Ειρηνικού είναι προσβάσιμα από το Περού με ένα προϊστορικό σκάφος, και πως πρωτόγονοι άνθρωποι μπορούσαν να πραγματοποιήσουν τεράστια ταξίδια στον ανοιχτό ωκεανό».
Ο Χάιερνταλ συνέχισε να εξερευνά τον κόσμο και να ονειρεύεται αρχέγονα μυστήρια της Γης μέχρι τα τελευταία του. Μολονότι οι θεωρίες του αντιμετωπίστηκαν με σκεπτικισμό από την επιστημονική κοινότητα, αυτό δεν μείωσε τη μαγεία των αναζητήσεων και των ιστοριών του.
Πέθανε στην Ιταλία το 2002, όπου –τι ειρωνεία– είχε πάει για να περάσει τις διακοπές του Πάσχα. «Δεν μπορείς να αγοράσεις πουθενά εισιτήριο για τον παράδεισο», έλεγε, προσθέτοντας: «Πρέπει να τον βρεις μέσα σου».
ΥΓ.: Μια γεύση από τον συναρπαστικό κόσμο του Νορβηγού εξερευνητή μπορεί να πάρει κανείς στο Όσλο, στο μουσείο «Κον-Τικι». To μουσείο άνοιξε το 1950 και έχει δεχθεί έκτοτε πάνω από είκοσι εκατομμύρια επισκέπτες. Εκεί υπάρχει μια πραγματικών διαστάσεων αναπαράσταση του ίδιου του σκάφους «Κον-Τικι». (www.kon-tiki.no)