Η Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου, μιλά για το αποτύπωμα της Στέγης στον ψηφιακό δημόσιο χώρο κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τις παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο και σε γειτονιές της Αθήνας, την παροχή χώρων και νέων τεχνολογιών σε καλλιτέχνες, το ελληνικό #metoo και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Κλειστά θέατρα, άδειοι συναυλιακοί χώροι, βιντεοσκοπημένες παραστάσεις και διαδικτυακές προβολές. Η πανδημία του κορωνοϊού έθεσε τους δικούς της «κανόνες», όχι μόνο στους εργασιακούς χώρους και την κοινή καθημερινότητα των ανθρώπων, αλλά και στην ψυχαγωγία τους, δημιουργώντας έτσι νέες συνθήκες και ευκαιρίες για τον καλλιτεχνικό χώρο.
Μιλώντας για το live streaming, δηλαδή τη ζωντανή μετάδοση εικόνας και ήχου μέσω του ίντερνετ, τη μέθοδο με την οποία είδαμε θεατρικές παραστάσεις και μουσικές εκδηλώσεις κατά τον τελευταίο χρόνο, η κ. Παναγιωτάκου τονίζει πως «δεν αντέχουμε άλλο».
Η κ. Παναγιωτάκου σημειώνει ότι ο τελευταίος χρόνος δίδαξε πολλά στη Στέγη, καθώς «streaming από streaming διαφέρει». Με άλλα λόγια, είναι διαφορετική η κοινή προβολή μίας παράστασης από εκείνης που προετοιμάστηκε για να βιντεοσκοπηθεί και να προβληθεί online. Μάλιστα, όπως επισημαίνει, πρέπει από εδώ και πέρα να αξιοποιηθούν τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν στην περίοδο του lockdown.
Σημειώνοντας ότι η πανδημία απεγκλώβισε την τέχνη από την «αιχμαλωσία της γεωγραφίας», η κ. Παναγιωτάκου αναφέρει ότι σκοπός είναι ένα ισχυρό παρόν στον ψηφιακό δημόσιο χώρο. Κάτι που η Στέγη κέρδισε, μέσα σ’ αυτό το διάστημα, σε διεθνή έκταση και έχει ως στόχο να συνεχίσει με την ίδια δυναμική.
Στον τομέα του Artificial Intelligence, του Virtual Reality και του Extended Reality, σύμφωνα με την ίδια, οι βάσεις μπήκαν πριν από 1,5 χρόνο, όταν το Onyx – το κέντρο του Ιδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη- ξεκίνησε να εργάζεται πάνω σε αυτές τις τεχνολογίες. «Μετά τον Οκτώβριο θα έχει δυναμικό παρόν και στην Αθήνα», λέει η κυρία Παναγιώτακου, εξηγώντας πως πρόκειται για πρότζεκτ σε συνεργασία με το New Museum.
Μολαταύτα το Ίδρυμα και κατ’ επέκταση η Στέγη δεν στέκονται μόνο στην αξιοποίηση και την προώθηση των ψηφιακών εργαλείων που διαδόθηκαν χάρη στην πανδημία. «Προχωρούν» στη σύνδεση των έργων που έχουν πραγματοποιηθεί, αλλά και όσων θα γίνουν, όπως το μεταμοσχευτικό κέντρο. Πρόκειται για «έναν κόσμο που χωράει τα πάντα», όπως αναφέρει η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση.
Αναφορικά με τις εκδηλώσεις του ερχόμενου καλοκαιριού, η κυρία Παναγιωτάκου θέτει την παράμετρο της επιδημιολογικής κατάστασης, υπογραμμίζοντας πως δεν μπορεί να αποκοπεί ο Πολιτισμός από το πώς θα ζούμε συνολικά.
«Ανάλογα με το πως θα είμαστε, θα λειτουργήσουμε» λέει και συνεχίζει δηλώνοντας πως οι ίδιοι είναι έτοιμοι, πάντως, για την ερχόμενη καλλιτεχνική σεζον, όπως και για τις επόμενες.
Παρατηρώντας ότι τα περιοριστικά μέτρα ανέπτυξαν την ευαισθησία και τον ρομαντισμό, ξετυλίγει μία σειρά δράσεων, σε συνεργασία με τον Δήμο, στην πόλη της Αθήνας που έχουν στο επίκεντρό τους τα παιδιά, όπως η δημιουργία γηπέδων μπάσκετ. Πρόκειται για δράσεις «ανάσα», όπως τις χαρακτηρίζει η ίδια.
Σκοπός της Στέγης, σύμφωνα με την ίδια, είναι μετά από όλο αυτό το βάρος να δωθεί λίγη ουσιαστική ελαφρότητα, τώρα που ξέρουμε πόσο αναγκαία είναι. «Και να δώσουμε πολλή χαρά, συνδέοντας τους εαυτούς μας με άλλους ανθρώπους και συνδέοντας τους ανθρώπους μεταξύ τους. Με ό,τι αυτό σημαίνει», προσθέτει.
Η συζήτηση φτάνει στο ελληνικό #metoo, το οποίο η κ. Παναγιωτάκου θεωρεί «ανάσα» μεν, «μικρή» δε και εκφράζει την ελπίδα να αποτελέσει την «εναρκτήρια ανάσα».
Υπενθυμίζοντας ότι η Σοφία Μπεκατώρου μίλησε, πρώτη φορά, μέσα από τη συζήτηση για την έμφυλη βία που είχε διοργανωθεί από το Ίδρυμα, σημειώνει ότι η Στέγη ανέκαθεν λάμβανε θέση σε ευαίσθητα κοινωνικά και ανθρώπινα ζητήματα.
«Όταν μιλάμε για ανθρώπινα δικαιώματα, μιλάμε για ανθρώπινα δικαιώματα», ξεκαθαρίζει και τονίζει οτι το #metoo δεν είναι τάση, αλλά σχετίζεται με τα ίσα δικαιώματα και ο κόσμος οφείλει να αντιληφθεί πως δεν πρόκειται για ένα θέμα πόλωσης.
Αναλυτικά όσα είπε η διευθύντρια Πολιτισμού του ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου
Aν θέλω να πω μία λέξη ως προς τον σκοπό μας είναι: Μετά από όλο αυτό το βάρος να πάμε για λίγη ουσιαστική ελαφρότητα, τώρα που ξέρουμε πόσο αναγκαία είναι, και να δώσουμε πολλή χαρά, συνδέοντας τους εαυτούς μας με άλλους ανθρώπους και συνδέοντας τους ανθρώπους μεταξύ τους. Με ό,τι αυτό σημαίνει.
-Αντέχουμε κι άλλο streaming στις οθόνες μας;
-Όχι, δεν αντέχουμε, νομίζω. Όσο και αν δεν πρέπει να γενικεύουμε αυτού του είδους τις τοποθετήσεις, νομίζω ότι δεν αντέχουμε άλλο streaming. Αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε είναι να δούμε πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα εργαλεία που μάθαμε να χρησιμοποιούμε. Κατ’ αρχάς streaming από streaming διαφέρει. Είναι άλλο το να ανεβάζω μία παραγωγή, γιατί την είχα στο αρχείο μου και λέω «δες την», απλώς και μόνο επειδή δεν μπορείς να έχεις την πραγματική εμπειρία και άλλο το να κινηματογραφείς κάτι, με τελείως διαφορετικούς όρους και να έχει καλλιτεχνικό ενδιαφέρον γι’ αυτό που είναι. Δηλαδή, το να παρουσιάζεις μία παράσταση ή παραγωγή ή συναυλία online, γιατί αξίζει να τη δεις online, και όχι για να αντικαταστήσει ή να υποκαταστήσει την εμπειρία να πας στο θέατρο ή σ’ έναν συναυλιακό χώρο. Εμείς σίγουρα μάθαμε πάρα πολλά από αυτή τη χρονιά. Οπότε, σίγουρα, λέω: Όχι, δεν θέλουμε άλλο steaming λόγω ανάγκης, αλλά online δυναμική παρουσία. Με την έννοια να έχεις ένα ισχυρό παρόν στον ψηφιακό, δημόσιο χώρο. Για τη Στέγη ήταν δυνατή χρονια, πολιτιστικά μιλώντας και χωρίς να αγνοώ τα (υγειονομικά) ζητήματα. Θέλω να επισημάνω, όμως, ότι έχουμε απαλλαγεί από την αιχμαλωσία της γεωγραφίας. Καταφέραμε να πιάσουμε τον χώρο που μας αναλογούσε στο διεθνές στερέωμα, χάρη στο γεγονός ότι δεν είχε σημασία από πού έβγαινες online, έτσι ώστε να μιλάμε, σήμερα, για 5 εκατ. views, μία παρουσία σε περίπου 95 χώρες, για πολλές χιλιάδες ανθρώπων που έχουν γίνει μέλη της κοινότητας του Onassis youtube channel ή του Onassis channel, όταν αυτό ανεξαρτητοποιηθεί. Όμως, δεν αντέχουμε άλλο την πανδημία. Επιθυμούμε ξανά την εμπειρία της live παρουσίας μας σε συναυλίες, παραστάσεις κ.τ.λ.. Αλλά αν νομίζουμε ότι ο ψηφιακός χώρος υπήρξε, μόνο και μόνο, επειδή δεν γινόταν αλλιώς, κάνουμε λάθος. Ας ξεφύγουμε από τη λογική «ό,τι δεν είναι χαρτί δεν είναι βιβλίο, ο,τι δεν είναι live δεν είναι παράσταση, ό,τι είναι στην οθόνη δεν είναι το πραγματικό». Είναι πραγματικό γι’ αυτό που είναι.
-Οι νέες τεχνολογίες είναι στη διάθεση των καλλιτεχνών;
-Στη Νέα Υόρκη, το Onyx, το Κέντρο που έχουμε φτιάξει και ασχολείται με το Artificial intelligence, το Virtual Reality και το Extended Reality μέσα από την τέχνη και όχι μόνο, λειτουργεί εδώ και 1,5 χρόνο πλέον. Από τον Οκτώβριο και μετά θα έχει μία δυναμική παρουσία και στην Αθήνα. Πρόκειται για ένα πρότζεκτ που τρέχουμε μαζί με το New Museum στη Νέα Υόρκη. Και εκεί θα έχουμε ξανά τη δυνατότητα να δούμε τι δούλευαν οι καλλιτέχνες, όλο αυτό το διάστημα, στους τομείς ΑΙ, VR, XR. Εμείς είμαστε εξοικειωμένοι όλα αυτά τα χρόνια. Η ομάδα του Digital Development, με επικεφαλής τον Πρόδρομο Τσιαβό, είναι πολύ δυνατή ομάδα. Επιπλέον, ενώνουμε της νησίδες μας. Δηλαδή, το τι κάνει η Στέγη συνδέεται την Ωνάσειο Βιβλιοθήκη και το Aρχείο Καβάφη, συνδέεται με τη Χάρτα του Ρήγα ή με την ελληνική νομαρχία. Συνδέεται, επίσης, με το Ωνάσειο νοσοκομείο, το υπάρχον καρδιοχειρουργικό, αλλά και το μελλοντικό μεταμοσχευτικό κέντρο που θα είναι ένα ψηφιακό νοσοκομείο. Συνδέεται με το τι κάνουμε στη Νέα Υόρκη με το Artificial Intelligence και το Virtual Reality, αλλά και με αυτά που θα κάνουμε εδώ, από το καλοκαίρι και στο εξής. Αρα όλα είναι ένας κόσμος που χωράει τα πάντα.
-Πώς θα είναι το καλοκαίρι της Στέγης;
-Δεν νομίζω ότι μπορούμε να αποκόπτουμε το τι θα κάνουμε καλλιτεχνικά από το πώς θα ζούμε συνολικά. Και εκεί ακριβώς έρχεται που ακουμπάει η τέχνη, αυτό που λέμε στην καθημερινότητα, «Ανάλογα με το πως θα είμαστε θα λειτουργήσουμε». Η κατάσταση του καλοκαιριού, στην πραγματικότητα, μας είναι άγνωστη. Πάντως, είμαστε έτοιμοι και για την καλλιτεχνική περίοδο που θα ξεκινήσει από τον Οκτώβριο και μετά. Είμαστε έτοιμοι και για τη μεθεπόμενη, καλλιτεχνική περίοδο. Νομίζω ότι το καλό αυτής της ομάδας, εδώ, είναι ότι είναι σύγχρονη και συγχρονισμένη ομάδα. Ασχολούμαστε με τον σύγχρονο πολιτισμό που σημαίνει ότι είμαστε συντονισμένοι με το τι συμβαίνει αυτή τη τη στιγμή ή με το τι βλέπουμε να έρχεται.
Ωστόσο, όσα σχέδια και να έχουμε αυτή τη στιγμή, δεν ξέρω αν γελά ή όχι ο Θεός. Είμαι σίγουρη ότι κάποια από αυτά θα υλοποιηθούν και θα τα δείτε. Θα συνδέονται κυρίως με αυτόν τον κόσμο που περιγράψαμε πριν, του Artificial Intelligence. Και πιστεύω πως όταν θα πατηθεί το κουμπί των παραστάσεων, από τον Οκτώβριο και μετά, θα χαρούμε όλοι μαζί, πάρα πολύ.
Νομίζω ότι αυτή η στέρηση που μας επιβλήθηκε μας έκανε πιο ρομαντικούς, πιο ευαίσθητους, πιο «έτοιμους να δώσουμε τον καλύτερο μας εαυτό». Παράλληλα, όλο αυτό το διάστημα εμείς προετοιμάζαμε και άλλες καταστάσεις ως ίδρυμα Ωνάση. Μόλις απελευθερωθεί η κυκλοφορία των πολιτών και των παιδιών, πάνω απ’ όλα, θα δείτε να εμφανίζονται, σε συνεργασία με τον δήμο Αθηναίων, πολύχρωμα γήπεδα μπάσκετ σε διάφορα σημεία τη Αθήνας, πάρκα, μικρές γωνιές σε γειτονιές, έργα σε δημόσιους χώρους που θα συνδράμουν στο να υπάρξει μία «ανάσα».
-Θα βγείτε στις γειτονιές της Αθήνας;
-Νέος Κόσμος για εμάς είναι σίγουρα ο κόσμος μας και μία από τις ενέργειές μας είναι να δώσουμε και στους υπόλοιπους να αντιληφθούν και να αισθανθούν ότι η Στέγη βλέπει προς τη Συγγρού, αλλά ανήκει στην πόλη.
Το λέω, γιατί η Συγγρού -τουλάχιστον, προς το παρόν- είναι ένας δρόμος που χωρίζει την πόλη, δεν την συνδέει.
Θέλουμε, λοιπόν, να νιώσουν τι σημαίνει Στέγη, σε σχέση με τα γραφεία μας εδώ, σε σχέση με άλλες μικρές τέτοιες κυψέλες, που θα ανακαλύψετε και εσείς στον Νέο Κόσμο και μετά σε άλλες γειτονιές της Αθήνας.
Θυμίζω ότι η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη, στην αρχή της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, είναι πάρα πολύ δυναμική. Στη Φρυνίχου, ακριβώς δίπλα από το Θέατρο Τέχνης, έχει εγκατασταθεί το Onassis AiR.
Eκεί βρίσκεται το National Artistic Research Residency. Aπλώς χτυπήστε το κουδούνι και μπείτε σε αυτά τα κτίρια.
Βεβαίως υπάρχει και το κτίριο μας στην οδό Λεγάκη, στου Ρέντη, όπου έχουμε παραχωρήσει, ήδη, χώρο στο Cartel του Βασίλη Μπισμπίκη. Eκεί δουλεύει επίσης η Λένα Κιτσοπούλου και σύντομα θα μπουν κι άλλοι καλλιτέχνες για να πειραματιστούν, για να ρισκάρουν, για να απολαύσουν τη διαδικασία, δίχως να έχουν την ανάγκη του αποτελέσματος και του προϊόντος.
Ελπίζω σύντομα να μπορούμε να σας μιλήσουμε και για την οδό Πατησίων με περισσότερες λεπτομέρειες.
Aν θέλω να πω μία λέξη ως προς τον σκοπό μας είναι: Μετά από όλο αυτό το βάρος να πάμε για λίγη ουσιαστική ελαφρότητα, τώρα που ξέρουμε πόσο αναγκαία είναι.
Και να δώσουμε πολλή χαρά, συνδέοντας τους εαυτούς μας με άλλους ανθρώπους και συνδέοντας τους ανθρώπους μεταξύ τους. Με ο,τι αυτό σημαίνει.
-Το #metoo στην ελληνική κοινωνία
-Μιλώντας για «ανάσες» το ελληνικό #metoo ήταν μία τέτοια μικρή «ανάσα».
Θέλω να πιστεύω ότι ήταν μία εναρκτήρια «ανάσα». Αργήσαμε, όπως αργούμε σ’ αυτές τις περιπτώσεις, γιατί υπάρχει μία ανοχή στο πλαίσιο του «Έλα παιδί μου τώρα. Έτσι είναι τα πράγματα». Το ξέρεις πάρα πολύ καλά.
Αν φημίζεται για κάτι η Στέγη είναι ότι παίρνει θέση σ’ αυτά τα ζητήματα. Έχει πάρει θέση για τη δίκη της Χρυσής Αυγής, για τον Ζακ Κωστόπουλο, για τα LGBTQ+… Όταν μιλάμε για ανθρώπινα δικαιώματα, μιλάμε για ανθρώπινα δικαιώματα.
Θυμίζω ότι η Σοφία Μπεκατώρου πρωτοεκφράστηκε μέσα από την πλατφόρμα της συζήτησής μας για την έμφυλη βία και αυτό μας τίμησε πολύ.
Το #metoo δεν είναι το σκέρτσο της γυναίκας που ξύπνησε. Δεν είναι και «τώρα η σειρά μας». Δεν είναι εκδικητική μόδα που θα περάσει. Έχει να κάνει ακριβώς με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Έχει να κάνει με την ισονομία. Έχει να κάνει με τη δικαιοσύνη.
Νιώθω ότι κλονίστηκε η ελληνική κοινωνία. Θέλω να πιστεύω ότι δεν θα ξεχαστεί αυτός ο κλονισμός. Ως Στέγη και ως Ίδρυμα Ωνάση θα φροντίζουμε να προκαλούμε κλυδωνισμούς που θα έρχονται και θα σε ξετακτοποιούν λίγακι από τη θέση σου και θα ξεσυνηθίζεις ξανά την ηρεμία του «εντάξει, περασε κι αυτό». Σίγουρα θα είμαστε εκεί.
Υπάρχει πολλή δουλειά για να γίνει ακόμα. Όπως θα κάναμε έτσι κι αλλιώς, φυσικά θα είμαστε παρόντες και για το ελληνικό #metoo, για το διεθνές #metoo και για ό,τι ακουμπά στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν είναι μία υποθεση πολωμένων ομάδων «Από εδω εκείνοι που είναι υπέρ του #metoo και απο εκεί εκείνοι που είναι εναντίον».
Πάντα, η σφαίρα των προσώπων που μας ενδιέφερε είναι εκείνοι που νομίζουν ότι είναι ουδέτεροι, εκείνοι που νομίζουν ότι δεν είναι ρατσιστές.
Όλοι αυτοι που παριστάνουν τους ουδέτερους, τους μη προκατειλημμένους, πρέπει λιγάκι να αναρωτηθούν «Τελικά με ποιους είναι;». Ή είσαι υπέρ αυτής της νοοτροπίας ή είσαι εναντίον. Τη στιγμή που κάποιος σκέφτεται το παιδί του σε μια τέτοια θέση ταράζεται, αλλά δεν μπορούμε να περιμένουμε αυτή τη στιγμή. Στο κάτω-κάτω δεν είναι όλοι υποχρεωμένοι να έχουν προσωπική εμπειρία ή να ‘ναι τόσο κοντά σε μια τέτοια ιστορία. Πλέον αν έχουν ανοιχτά τα αυτιά τους -και να έχουμε ανοιχτά τα αυτιά μας- και τις εμπειρίες θα τις ακούσουμε και κανένας δεν θα πέφτει από τα σύννεφα.
Δείτε το σχετικό βίντεο με τη διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου.