ΓΚΑΜΠΡΙΕΛ ΓΚΑΡΣΙΑ ΜΑΡΚΕΣ
Το σκάνδαλο του αιώνα
μτφρ.: Μαρία Παλαιολόγου,
εκδ. Ψυχογιός, σελ. 408
«Δεν θέλω να με θυμούνται για τα “Εκατό χρόνια μοναξιά”, ούτε για το βραβείο Νομπέλ, αλλά για την εφημερίδα», έλεγε ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ο οποίος δήλωνε: «Βασικά είμαι δημοσιογράφος. Ολη μου τη ζωή ήμουν δημοσιογράφος. Τα βιβλία μου είναι βιβλία δημοσιογράφου, παρότι δεν φαίνεται και πολύ».
Από τις εκδόσεις Ψυχογιός κυκλοφόρησε η ανθολόγηση πενήντα δημοσιογραφικών κειμένων του κορυφαίου δημιουργού Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, σε μετάφραση Μαρίας Παλαιολόγου. Πρόκειται για μια σημαντική επιλογή άρθρων του Μάρκες, τα οποία δημοσιεύθηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά από το 1950 έως και το 1987 και επιλέχθηκαν από το πεντάτομο έργο «Obra periodista» του Ζακ Ζιλάρ, όπως μας πληροφορεί το εισαγωγικό σημείωμα του επιμελητή του που συνοδεύει την έκδοση. Σκοπός της ανθολόγησης αυτής είναι η γνωριμία του αναγνώστη με το πνεύμα του Μάρκες, καθώς η αναγνωστική διαδικασία τού επιτρέπει να συναντηθεί με τους μαιανδρικούς συλλογισμούς που λειτούργησαν ως βάση της λογοτεχνικής του δημιουργίας. Η δημοσιογραφική του ενάργεια και ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται τα θέματα τα οποία αναλύει στον δοκιμιακό του λόγο ο Μάρκες γίνονται η αφορμή για μια καθολική θεώρηση της πνευματικής του υπόστασης και μας εισάγει στην ιδιαίτερη εκείνη σχολή δημοσιογραφικού ύφους, γνήσιας ρητορικής με στοιχεία λογοτεχνικότητας που ο Γκάμπο υιοθέτησε.
Τα άρθρα επιλέχθηκαν από τον Κριστόμπαλ Πέρα, τον επιμελητή του Μάρκες. Στο προλογικό του σημείωμα ο Πέρα διασαφηνίζει ότι σκοπός της ανθολόγησης αυτής είναι να προσφέρει ένα δείγμα της δημοσιογραφικής δουλειάς του Μάρκες σε εφημερίδες και περιοδικά, που ήταν καρπός του επαγγέλματος, το οποίο θεωρούσε θεμέλιο του έργου του. Η συλλογή δανείζεται τον τίτλο της από ένα σημαντικό ρεπορτάζ που έκανε ο Μάρκες και δημοσιεύθηκε σε 13 συνέχειες στην εφημερίδα El Espectador τον Σεπτέμβριο του 1995. Πολυσέλιδο και πολυσχιδές εκτείνεται σε 73 σελίδες και αναφέρεται στην εξαφάνιση και εντέλει, όπως αποδεικνύεται, στον θάνατο της Βίλμας Μοντέζι το 1953. Γραμμένο σαν ένα αστυνομικό μυθιστόρημα το ρεπορτάζ αναλύει τις έρευνες και τα αναπάντητα ερωτήματα που άφησε πίσω της η ιστορία αυτή και αναδεικνύει το τεράστιο ταλέντο του Μάρκες.
Είναι σημαντικό όμως να σταθεί κανείς στους τίτλους των άρθρων του, τίτλοι που από μόνοι τους δίνουν το στίγμα του μεγάλου συγγραφέα. Ενδεικτικά αναφέρω: «Ο δολοφόνος των μοναχικών καρδιών», σε ένα από τα αξιοσημείωτα ρεπορτάζ του, «Βάσανα ενός συγγραφέα βιβλίων, «Σαν χαμένες ψυχές», «Εντάξει λοιπόν, ας μιλήσουμε για τη λογοτεχνία».
Στην ανθολόγηση αυτή περιλαμβάνονται κείμενα νεανικά του συγγραφέα αλλά και άλλα μεταγενέστερα, σε όλα όμως μπορεί να διακρίνει κανείς το πάθος και τη φλόγα που υπάρχει στο σύνολο του λογοτεχνικού του έργου. Κείμενα πολιτικής ειδησεογραφίας, που εμπεριέχουν στοιχεία λαογραφικά της Λατινικής Αμερικής –για τη μοίρα της οποίας συμπάσχει, αγωνιά και παθιάζεται σε όλη του τη ζωή–, που δίνουν πληροφορίες για τη Βενεζουέλα, την Κολομβία αλλά και την Κούβα της επανάστασης, το Μεξικό, την Καραϊβική, αλλά και την Ουγγαρία και κείμενα πολιτικής επικαιρότητας που ασχολούνται με πολιτικούς, όπως ο Μπατίστα, ο Χρουστσόφ, ο Αϊζενχάουερ, αλλά και κοινωνικά που αναφέρονται στους Beatles, είναι μερικά από τα θέματα που πραγματεύεται ο Μάρκες.
Σημαντικά είναι τα άρθρα του για τη λογοτεχνία, τη συγγραφή των βιβλίων, τους συγγραφείς και τους μεταφραστές, τις αγαπημένες του αναγνωστικές αναφορές επικεντρωμένες στον Μπόρχες, αλλά και στον Ιάπωνα Γιασουνάρι Καβαμπάτα που, όπως αποκαλύπτει, τον έχει εμπνεύσει σημαντικά. «Η συγγραφή βιβλίων είναι αυτοκτονικό επάγγελμα. Κανένα δεν απαιτεί τόσο χρόνο, τόση δουλειά, τέτοια αφοσίωση σε σχέση με τα άμεσα οφέλη. Δεν νομίζω πως είναι πολλοί οι αναγνώστες που, τελειώνοντας την ανάγνωση ενός βιβλίου, αναρωτιούνται πόσες ώρες και οικιακών συμφορών κόστισαν στον συγγραφέα εκείνες οι διακόσιες σελίδες και πόσο αμείφθηκε για τη δουλειά του», μας εκμυστηρεύεται ενώ σε άλλο σημείο αναφέρει: «Ενας καλός συγγραφέας θα συνεχίσει να γράφει όπως και να έχει, ακόμα και με τρύπια παπούτσια, ακόμα κι αν τα βιβλία του δεν πουλάνε».
Για όλους όσοι έχουν αγαπήσει τον μεγάλο Κολομβιανό συγγραφέα, ο τόμος αυτός είναι μια σημαντική αφετηρία για να ανακαλύψουν και να εντρυφήσουν στην ομορφιά του λόγου του που άλλοτε υπαινικτικός, άλλοτε σκωπτικός και άλλοτε γλαφυρός είτε δημοσιογραφικός είτε λογοτεχνικός, είναι ένας λόγος ουσιαστικός που σηματοδότησε τον εικοστό αιώνα.