Στις 4 Σεπτεμβρίου 1682 ένας 26χρονος ερευνητής, ο Εντμουντ Χάλεϊ (1656-1742), παρατήρησε στον ουρανό για πρώτη φορά τον κομήτη που πολλά χρόνια αργότερα θα έπαιρνε το όνομά του. Το ενδιαφέρον του Χάλεϊ για τις τροχιές των κομητών τον οδήγησε να συγκεντρώσει τις παρατηρήσεις που είχαν γίνει τα προηγούμενα 200 χρόνια γύρω από την εμφάνιση και την κίνηση των κομητών, για να ανακαλύψει αν η βαρύτητα του Ηλιου είχε κάποια επίδραση στην κίνηση και την τροχιά τους, όπως υποστήριζε ο φίλος του Ισαάκ Νεύτων (1642-1726). Ομως μόνο 24 κομήτες είχαν αρκετές παρατηρήσεις για την έρευνά του, που απασχόλησε τον Χάλεϊ 18 ολόκληρα χρόνια: από το 1687 έως το 1705. Στο τέλος όμως κατόρθωσε να αποδείξει ότι η βαρύτητα του Ηλιου είχε μια αδιάψευστη επίδραση στην τροχιά των κομητών.
Εκείνο που έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στον Χάλεϊ ήταν το γεγονός ότι τρεις από τους 24 κομήτες που είχαν εμφανιστεί το 1531, το 1607 και το 1682 είχαν παρόμοιες τροχιές καθώς περνούσαν από τον Ηλιο και είχαν εμφανιστεί με διαφορά 76 χρόνων μεταξύ τους. Τον κομήτη του 1682 μάλιστα τον είχε παρατηρήσει, όπως είπαμε, και είχε μελετήσει την τροχιά του και ο ίδιος ο Χάλεϊ. Ετσι το συμπέρασμα ήταν εύκολο να βγει, ότι οι τρεις κομήτες ήταν ένας και μοναδικός, που επέστρεφε κάθε 76 χρόνια. Γι’ αυτό ο Χάλεϊ έκανε την πρόβλεψη ότι ο ίδιος αυτός κομήτης θα επέστρεφε και πάλι το 1758. Ο Εντμουντ Χάλεϊ δεν έζησε για να δει αν η πρόβλεψή του βγήκε αληθινή ή όχι. Πέθανε το 1742, δεκάξι χρόνια πριν από την αναμενόμενη επιστροφή του κομήτη. Τα Χριστούγεννα όμως του 1758 ένας Γερμανός αγρότης παρατήρησε στον ουρανό έναν κομήτη, που αποδείχτηκε ότι ήταν ο αναμενόμενος μεγάλος κομήτης του οποίου την επιστροφή είχε προβλέψει ο Χάλεϊ. Ο κομήτης αυτός είναι ιδιαίτερα συνεπής και μας επισκέπτεται περιοδικά και ανελλιπώς επί αιώνες, αφήνοντας πίσω του φοβισμένους ή και πανικόβλητους καμιά φορά τους γήινους παρατηρητές. Δεν ήταν πάντοτε πολύ λαμπερός, ήταν όμως πάντοτε ακριβέστατος στο ραντεβού του. Από τότε ο πιο φημισμένος από τους κομήτες έμεινε γνωστός στην Ιστορία με το όνομα του ανθρώπου που προέβλεψε την επιστροφή του.
Στην αρχαιότητα αλλά και πιο πρόσφατα, οι κομήτες θεωρούνταν κακοί οιωνοί. To 44 π.Χ., για παράδειγμα, η δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα συνδυάστηκε με την εμφάνιση ενός κομήτη πάνω από τη Ρώμη στον αστερισμό της Μεγάλης Αρκτου. Το 451 μ.Χ., και παρά την εμφάνιση ενός νέου κομήτη, οι ρωμαϊκές λεγεώνες κατατρόπωσαν τον Αττίλα σταματώντας έτσι την προέλασή του προς τη Δύση. Μετά τη μάχη οι Ρωμαίοι αποφάσισαν ότι ο κομήτης πρέπει να ήταν κακός οιωνός για τον Αττίλα και όχι γι’ αυτούς! Στην κακή επίδραση της εμφάνισης ενός κομήτη απέδωσαν οι άνθρωποι της εποχής εκείνης και την έκρηξη του Βεζούβιου το 1631, αν και στις οκτώ προηγούμενες εκρήξεις του ηφαιστείου δεν είχε εμφανιστεί κανένας κομήτης! Το γεγονός φυσικά είναι ότι ο οποιοσδήποτε μπορεί να συνδυάσει την εμφάνιση ενός κομήτη με κάποια καταστροφή, γιατί καταστροφές συμβαίνουν τόσο συχνά ώστε μία από αυτές είναι βέβαιο ότι μπορεί να συμβεί με την εμφάνιση κάποιου κομήτη από απλή και μόνο σύμπτωση.
Ανάμεσα στις δεισιδαίμονες δοξασίες φόβου και καταστροφών που υποδέχονταν την εμφάνιση των κομητών υπήρχαν και άλλες που υποστήριζαν ότι οι κομήτες δεν ήταν και τόσο επίφοβοι ή προάγγελοι δυσάρεστων γεγονότων. Στον γνωστό πίνακα «Η προσκύνηση των Μάγων» που ζωγράφισε ο Τζιότο στις αρχές του 14ου αιώνα στην Πάντοβα, ο κομήτης του Χάλεϊ, που είχε εμφανιστεί το φθινόπωρο του 1301, απαθανατίστηκε με τη μορφή του Αστρου της Βηθλεέμ. Ο Αμερικανός συγγραφέας Σάμουελ Κλέμενς, πιο γνωστός με το ψευδώνυμο Μαρκ Τουέιν, γεννήθηκε το 1835, μόνο μερικές μέρες μετά την επίσκεψη του κομήτη του Χάλεϊ. Την άνοιξη του 1910, 75 χρόνια μετά τη γέννησή του, ο Μαρκ Τουέιν περίμενε κι αυτός με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την επιστροφή του κομήτη. Μερικά χρόνια νωρίτερα είχε γράψει τα εξής: «Ηλθα σ’ αυτόν τον κόσμο το 1835 μαζί με τον κομήτη του Χάλεϊ. Η επιστροφή του αναμένεται και πάλι πολύ σύντομα, και περιμένω ότι οπωσδήποτε θα φύγω μαζί του. Θα είναι η μεγαλύτερη απογοήτευση της ζωής μου αν δεν φύγω μαζί με τον κομήτη του Χάλεϊ». Και πραγματικά στις 21 Απριλίου 1910, καθώς ο κομήτης είχε φτάσει στο πλησιέστερο σημείο του προς τον Ηλιο, ο Μαρκ Τουέιν έφευγε μαζί του για πάντα.
* Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου.