Το σάουντρακ της φετινής τηλεοπτικής σεζόν όσον αφορά την ελληνική μυθοπλασία λικνίζει τους τηλεθεατές στον ρυθμό τού «ετοιμάζω ταξίδι μοναχά για πάρτη σου, στα μεγάλα νησιά του μυαλού και του χάρτη σου». Και όχι μόνο σε νησιά. Τα σίριαλ φέτος ψηφίζουν απόδραση σε επαρχιακές πόλεις και χωριά του χάρτη –από την Κρήτη και τη Μάνη έως τις Σέρρες και το Μεσολόγγι–, αλλά και του μυαλού των σεναριογράφων, όπως το πασίγνωστο πλέον Διαφάνι, ο Πλάτανος και άλλες γραφικές γωνιές της ελληνικής επικράτειας.
Το φαινόμενο δεν είναι νέο, σημειώνει ο Βασίλης Βαμβακάς, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. «Θεωρώ ότι υπάρχει και στην τηλεοπτική και στην κινηματογραφική ελληνική ιστορία μια μεγάλη τάση, σχεδόν ένα μοτίβο, που επανέρχεται, και το οποίο είναι η αντιπαράθεση πόλης και υπαίθρου είτε με όρους κωμικούς είτε με δραματικούς. Στην τηλεόραση, το πιο ενδιαφέρον είναι ότι αυτό γίνεται πιο συστηματικό μοτίβο ήδη από την αρχή της ιδιωτικής τηλεόρασης, που βλέπουμε αρκετά σίριαλ να έχουν ένα φλερτ με την ύπαιθρο. Αρχισε να γίνεται ήδη από τη δεκαετία του 1990 μια συζήτηση περί του κατά πόσον μπορεί να μεταφερθεί το σκηνικό σε ένα όμορφο περιβάλλον. Δεν επρόκειτο πάντα για την κλασική ύπαιθρο, δεν ήταν το ζητούμενο η όμορφη φύση, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις η δράση απλώς μεταφερόταν σε πόλεις εκτός Αθηνών, για παράδειγμα στη Βόρεια Ελλάδα».
Τα τελευταία είκοσι χρόνια, οι ήρωες της ελληνικής μυθοπλασίας έχουν ερωτευτεί, χαρεί, πονέσει, ματώσει, σμίξει και χωρίσει στην Κομοτηνή, στην Κέρκυρα, στη Σύρο και αλλού. «Νομίζω ότι ο λόγος είναι ότι ο τηλεθεατής ταξιδεύει μαζί με τις εκάστοτε δουλειές και τους ήρωες, γνωρίζει τόπους που δεν έχει επισκεφθεί, ξεφεύγει λίγο από την καθημερινότητά του, ζει τις συνήθειες, τα βιώματα, τις παραδόσεις, τα έθιμα του κάθε τόπου. Υπάρχει διαχρονική σχέση της ελληνικής μυθοπλασίας με την επαρχία», σημειώνει η Μιρέλλα Παπαοικονόμου, η οποία ανέδειξε μέσα από τα σίριαλ που υπέγραψε τις ομορφιές της Σύμης, των Κυθήρων, αλλά και τη σκληρή γη της Σπιναλόγκας. Με την παρατήρηση συμφωνεί και ο Βασίλης Βαμβακάς: «Αυτού του είδους η μυθοπλασία επιτρέπει να γίνουμε κι εμείς τουρίστες στην Ελλάδα».
Αρση διάκρισης
Ελλείψει συστηματικής μελέτης και καταγραφής, είναι δύσκολο φυσικά να προκύψει κάποια κατάταξη για να διαπιστώσει κανείς αν ο φετινός αριθμός σειρών που εκτυλίσσονται στην επαρχία θα πλασαριζόταν σε υψηλή θέση στη σχετική λίστα. Αυτό που μπορεί όμως να πει κανείς με βεβαιότητα είναι ότι είναι περισσότερες από όσες είχαμε δει τις τελευταίες σεζόν, αυτές της αναβίωσης της ελληνικής μυθοπλασίας, έπειτα από τα «πέτρινα χρόνια» της κρίσης. Ο Βασίλης Βαμβακάς εντοπίζει όμως μια διαφορά στην προσέγγιση και απεικόνιση της επαρχίας σε σχέση με τη «χρυσή εποχή» των σειρών. «Παλιότερα υπήρχε μια αντιπαράθεση, αρκετά κλασική, που υπήρχε και στον κινηματογράφο, ανάμεσα στον συντηρητικό κόσμο της υπαίθρου και στον προοδευτικό της πόλης. Χαρακτηριστική περίπτωση στην τηλεόραση ήταν “Το καφέ της Χαράς”, που φιλοξενούνταν στο περίφημο, φανταστικό Κολοκοτρωνίτσι. Αυτό που νομίζω ότι συμβαίνει τώρα με τις καινούργιες σειρές, και είναι ενδιαφέρον ότι γίνεται κυρίως στις δραματικές, είναι μια άρση της διάκρισης που σας περιέγραψα πριν. Δηλαδή, ουσιαστικά οι πρωταγωνιστές που βλέπουμε στην ύπαιθρο δεν είναι χωριάτες, δεν είναι μια συντηρητική κοινωνία της υπαίθρου που απεικονίζεται. Μπορεί να βλέπουμε συντηρητικά στοιχεία, για παράδειγμα στις “Αγριες μέλισσες”, αλλά είναι ένας συντηρητισμός που έχει να κάνει με την εποχή, όχι με την ύπαιθρο, είναι συνολικά η κοινωνία που είναι συντηρητική». Επίσης παρατηρεί μια πιο ρεαλιστική απεικόνιση της επαρχίας και των κατοίκων της, ενώ «στο παρελθόν επρόκειτο για μια καρικατούρα της ελληνικής υπαίθρου», λέει. Οσον αφορά τα σίριαλ που φιλοξενούνται στην Κρήτη ή στη Μάνη, θεωρεί ότι «αυτή η επιστροφή σχετίζεται και με την επιστροφή σε πολύ παραδοσιακές αξίες και είναι ταυτόχρονα ένα σχόλιο πάνω στις βεντέτες, στη βία, ένα σχόλιο που συνήθως έχει κριτική διάθεση».
Εξοδος από την πόλη
Εξοδος από την πόληΕπισημαίνει επίσης μια νέα τάση, τη μεταφορά της μυθοπλαστικής δράσης στην επαρχία όχι μόνο για λόγους σκηνογραφικούς, αλλά ως απεικόνιση μιας γενικότερης επιθυμίας για επιστροφή στη φύση. «Οι δημιουργοί θέλουν να δείξουν ότι η ζωή μεταφέρεται εκτός πόλης, εκτός Αθηνών, κάτι που, αν δεν έχει αρχίσει να γίνεται, έχει αρχίσει να συζητιέται λόγω της πανδημίας. Πολύς κόσμος έχει αρχίσει να σκέφτεται να φύγει από την πόλη, αν δεν το έχει κάνει ήδη, λόγω και της δυνατότητας εξ αποστάσεως εργασίας. Είναι πια μια πιο πραγματική συνθήκη η αποκέντρωση και νομίζω πως αυτό με έναν κάποιο τρόπο ίσως να εικονογραφείται στα σίριαλ της τελευταίας σοδειάς», προσθέτει ο Β. Βαμβακάς. Και σημειώνει: «Η διαφορά είναι ότι αυτή η επιστροφή που καταγράφουν ή ψυχανεμίζονται οι δημιουργοί θα έχει όλα τα χαρακτηριστικά της αστικής ζωής, δεν θα είμαστε πλέον σαν αγρότες και ψαράδες, αλλά θα πάμε στην ύπαιθρο με σύγχρονους όρους. Ο βασικότερος λόγος αυτής της επιλογής είναι η απεικόνιση μιας κοινωνίας η οποία έχει πιο απλές, οικείες σχέσεις, ενώ στην πόλη τα πράγματα είναι πιο έντονα, πιο απρόσωπα. Η επιλογή της υπαίθρου γίνεται από τους παραγωγούς για να γίνουν τα πράγματα λίγο πιο οικεία για τον τηλεθεατή. Εχω αυτή την αίσθηση, ότι η ζωή στην ύπαιθρο μας φέρνει στο μυαλό αναμνήσεις και βιώματα του χωριού που έχουμε όλοι».