ERIK LARSON
Οι μέρες που έχτισαν την Ιστορία
μτφρ.: Αλέκος Αντωνίου
εκδ. Διόπτρα, 2021, σελ. 776
HEIKE B. GÖRTEMAKER
Η αυλή του Χίτλερ
μτφρ.: Γιάννης Κέλογλου
εκδ. Gutenberg, 2021, σελ. 528
Oταν στις 10 Μαΐου 1940 ο Ουίνστον Τσώρτσιλ γινόταν πρωθυπουργός, ο Χίτλερ εξαπέλυε την επίθεσή του σε Ολλανδία και Βέλγιο. Το βρετανικό υπουργείο Εσωτερικών είχε υπολογίσει ότι αν η Λουφτβάφε πετούσε πάνω από τη Μεγάλη Βρετανία, οι κατασκευαστές φερέτρων θα χρειάζονταν 1.850 στρέμματα ξυλείας, «μια ποσότητα που ήταν αδύνατον να παρασχεθεί». Τελικά τα γερμανικά βομβαρδιστικά σκότωσαν 45.000 Βρετανούς τον επόμενο χρόνο και προκάλεσαν ανυπολόγιστες καταστροφές. Σε ένα τέτοιο σκηνικό τρόμου, μια Βρετανίδα, η Νέλα Λαστ, έγραφε στο ημερολόγιό της: «Αν έπρεπε να περάσω ολόκληρη τη ζωή μου μ’ έναν άντρα θα διάλεγα τον Τσάμπερλεν, αλλά νομίζω ότι θα προτιμούσα να έχω τον κύριο Τσώρτσιλ αν ξεσπούσε μια καταιγίδα και ναυαγούσα».
Θάρρος και γενναιότητα
Τα παραπάνω προέρχονται από το βιβλίο «Οι μέρες που έχτισαν την Ιστορία», του Αμερικανού δημοσιογράφου και ιστορικού Eρικ Λάρσον, το οποίο αφηγείται τις προσπάθειες του Ουίνστον Τσώρτσιλ να εμφυσήσει θάρρος και γενναιότητα στους συμπατριώτες του (και όχι μόνο) προκειμένου να αντεπεξέλθουν στην «πιο σκοτεινή ώρα». Το υλικό του Eρικ Λάρσον προέρχεται από ημερολόγια, αρχεία και έγγραφα μυστικών υπηρεσιών, υφαίνοντάς τα σε μια αφήγηση σχεδόν μυθιστορηματική, που ρίχνει φως και στις προσωπικές στιγμές του Βρετανού πρωθυπουργού: υπάρχουν εδώ, τόσο η σχέση του με τον υπουργό Παραγωγής Αεροσκαφών λόρδο Μπίβερμπρουκ, που ο Τσώρτσιλ τον εμπιστευόταν τόσο ώστε να αρνηθεί την παραίτησή του 14 φορές, αλλά και οι καταγεγραμμένες σκέψεις της μικρής του κόρης, Μέρι, που δυσανασχετούσε με την υπερπροστατευτικότητα των γονιών της· μπορεί κανείς να συναντήσει τον Τσώρτσιλ σε ένα αυτοκίνητο να δοκιμάζει ιστορικές φράσεις του («ποτέ στο πεδίο της ανθρώπινης σύγκρουσης τόσο πολλοί δεν όφειλαν τόσο πολλά σε τόσο λίγους»), αλλά και να υποδέχεται τους συμβούλους του φορώντας πολύχρωμες μεταξωτές ρόμπες.
Ημερολόγια, αρχεία και έγγραφα μυστικών υπηρεσιών υφαίνουν και αποδομούν ένα μεγάλο κεφάλαιο της Ιστορίας.
Ο μύθος του ίσως υπερτονίζεται (ειδικά μετά τα όσα σχετικά είχαν γράψει δεκαετίες πριν οι ιστορικοί Aνγκους Κάλντερ και Πολ Aντισον), ωστόσο μπορεί κανείς να εκτιμήσει την ανθεκτικότητά του με τη βοήθεια της εξαντλητικής έρευνας του Eρικ Λάρσον, που στρέφεται και στις τάξεις του Aξονα: «Πότε επιτέλους», γράφει στο δικό του ημερολόγιο ο Γιόζεφ Γκέμπελς, «θα παραδοθεί εκείνο το πλάσμα, ο Τσώρτσιλ;».
Ο ανυπόμονος Γκέμπελς
Ο υπουργός Προπαγάνδας του Τρίτου Ράιχ δεν ήταν μόνο ανυπόμονος, αλλά και ανταγωνιστικός με τους υπόλοιπους συνεργάτες του Χίτλερ.
Εκμεταλλευόμενος από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 τη θέση που η κατοπινή σύζυγός του, Μάγκντα Γκέμπελς, κατείχε στο περιβάλλον του Χίτλερ, κατόρθωσε να αποκτήσει προσωπική εγγύτητα μαζί του και αυτή είναι μόνο μία από τις πάμπολλες ατομικές φιλοδοξίες που καταγράφει η Χάικε Γκέρτεμακερ στο βιβλίο της «Η αυλή του Χίτλερ».
Eχοντας διερευνήσει σε βάθος τα αρχεία της χώρας της, η Γερμανίδα ιστορικός αποδομεί τον μύθο του μοναχικού Χίτλερ, περιγράφοντας έναν άνθρωπο ανασφαλή, ο οποίος από πολύ νωρίς φρόντισε να έχει δίπλα του ανθρώπους που βελτίωναν την εικόνα του (αν π.χ. ήταν καλλιτέχνες, όπως η Λένι Ρίφενσταλ) και του εξασφάλιζαν συμμαχίες, ακόμα κι αν οι ίδιοι τον θεωρούσαν βαρετό: ο αρχιτέκτονας και μετέπειτα υπουργός Εξοπλισμών, Aλμπερτ Σπέερ, αναφέρει ότι τον έπαιρνε ο ύπνος στους ατελείωτους μονολόγους που ο Χίτλερ εκφωνούσε στην πολυτελή κατοικία του στο Μπέργκχοφ, πριν από τον πόλεμο.
Φυσικά, ο ρόλος των αυλικών του Χίτλερ στην οικοδόμηση ενός ωμού καθεστώτος δεν παραγνωρίζεται από τη Χάικε Γκέρτεμακερ· ούτε οι αντίστοιχες ευθύνες των γυναικών, όπως της μόνιμης γραμματέως του Φίρερ, Κρίστα Σρέντερ· οι μυστικές συνεννοήσεις του Χίμλερ, του Ρίμπεντροπ ή του Γκέρινγκ με τους Συμμάχους, λίγο πριν όλα τελειώσουν, υπογραμμίζουν τη σημασία των ιδιοτελών συμφερόντων την ώρα της κατάρρευσης, η οποία ακολουθείται –σε ένα από τα πιο υποφωτισμένα κεφάλαια της ιστορίας του Τρίτου Ράιχ– από τις τελευταίες συναντήσεις των ορφανών πλέον «αυλικών», μετά το 1945.
