Τον Γιώργο Μουτάφη τον βρήκαμε τηλεφωνικά στο Κίεβο. Περίπου… αναμενόμενο, αφού ο Ελληνας φωτογράφος και φωτορεπόρτερ έχει βρεθεί πολλές φορές τα τελευταία χρόνια σε πεδία συγκρούσεων, καταγράφοντας τον αντίκτυπο που αυτές έχουν στις ανθρώπινες ζωές. Αφορμή για τη συνομιλία μας είναι το ντοκιμαντέρ του «The Other Half», με θέμα το προσφυγικό, το οποίο θα κάνει πρεμιέρα την Παρασκευή 18/3 στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. «Δυστυχώς, το θέμα έγινε ξανά επίκαιρο αυτές τις μέρες, στην πραγματικότητα ωστόσο δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει. Και τώρα που μιλάμε, υπάρχουν πρόσφυγες στον Εβρο, στην Ειδομένη, στην Ηγουμενίτσα. Η διαφορά με αυτό που βλέπω τώρα στην Ουκρανία είναι πως εδώ υπάρχει μια αλλόκοτη σιωπή· άνθρωποι αποχαιρετιούνται στον σταθμό του Κιέβου και δεν υπάρχουν φωνές ή κλάματα, μόνο ένας βουβός πόνος».
Το «The Other Half», πάντως, ξεκινά με κραυγές και βρισιές. Η κάμερα του Μουτάφη είναι πάνω σε ένα σκάφος του Λιμενικού, το οποίο εντοπίζει έναν Τούρκο διακινητή με το φουσκωτό του. Οι Ελληνες του δείχνουν την οργή τους. Ενας λέει επιτακτικά: «Κλείσε την κάμερα». Από το Αιγαίο πάμε στο πέρασμα του Εβρου. Μια κοπέλα από τη Συρία περιγράφει στα αγγλικά πώς οι συνοριοφύλακες τους εντόπισαν και, αφού τους έδειραν, τους έστειλαν πίσω. Ηταν Γερμανοί, λέει. Και η αφήγηση συνεχίζεται στη Λέσβο, στην Πάτρα, στην Ειδομένη, στη Σμύρνη, τοπία ανάκατα με κοινό παρονομαστή το δράμα των προσφύγων. Δίχως πολλές επεξηγήσεις.
«Επίτηδες δεν υπάρχουν λεζάντες με τους τόπους και τους χρόνους των γεγονότων. Από τη μια επειδή προτιμώ να αφήσω τους ανθρώπους να αφηγηθούν τις ιστορίες τους και από την άλλη ακριβώς γιατί όλα αυτά συμβαίνουν και σήμερα. Τα προηγούμενα χρόνια, από το 2007 που ασχολούμαι με το θέμα, έχω δει να αλλάζουν ένα σωρό υπουργοί, φράχτες να υψώνονται, δομές να χτίζονται, υποδοχές, επαναπροωθήσεις, τα πάντα. Στην πραγματικότητα δεν έχει αλλάξει τίποτα. Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το μεταναστευτικό – προσφυγικό δεν λύνεται πάνω στο σύνορο».
«Το φιλμ είναι και εξομολόγηση, εσωτερική ανάγκη να μιλήσει κανείς για όσα έχει δει. Δεν γίνεται να μην εμπλακείς».
Ο Μουτάφης μιλάει με τη σιγουριά ανθρώπου που γνωρίζει από πρώτο χέρι τις λεπτομέρειες όσων περιγράφει και παράλληλα με την ανησυχία εκείνου που αδυνατεί να αποστασιοποιηθεί από το πρόβλημα. Μέσα στην ίδια την ταινία του, οι πιο σκληρές σκηνές δεν εμφανίζονται ποτέ στην οθόνη, αλλά περιγράφονται από τον ίδιο, εν είδει προσωπικής εξομολόγησης μπροστά στην κάμερα. Υπάρχουν στιγμές που ο τρόμος στα μάτια του είναι ολοφάνερος. «Σίγουρα το φιλμ είναι και εξομολόγηση, εσωτερική ανάγκη να μιλήσει κανείς για όσα έχει δει. Δεν γίνεται να μην εμπλακείς. Υπήρχαν περιστάσεις, ειδικά στη Λέσβο, που είχαμε χάσει τον ρόλο μας κι απλώς προσπαθούσαμε κι εμείς να βοηθήσουμε όπως μπορούσαμε. Ηταν όμως επιλογή μας να είμαστε εκεί, εμένα προσωπικά αυτό το πράγμα με αφορά ως άνθρωπο».
Οπως είπαμε, το συγκεκριμένο πρότζεκτ, που δημιουργήθηκε με την υποστήριξη του δημοσιογραφικού οργανισμού iMEdD, αποτελεί μέρος πολύχρονης ενασχόλησης του Γιώργου Μουτάφη με το προσφυγικό, όχι μόνο στον ελλαδικό χώρο. «Ξεκινώντας ήδη τα πρώτα γυρίσματα, ήξερα πως κάποια στιγμή θα γινόταν ντοκιμαντέρ. Στην πραγματικότητα δεν είμαι ούτε σκηνοθέτης ούτε σεναριογράφος, παρότι αυτές οι ιδιότητες εμφανίζονται στους τίτλους της ταινίας. Στόχος μου εδώ δεν είναι καν να ενημερώσω ή να προβληματίσω, νομίζω ότι οι άνθρωποι στην Ελλάδα και αλλού γνωρίζουν ήδη τι συμβαίνει. Μακάρι μόνο ανάμεσα σε αυτούς που θα τη δουν να είναι και 5-6 από εκείνους που όντως παίρνουν αποφάσεις. Αν επηρεαστούν έστω και λίγο, θα είναι επίτευγμα για εμένα».
Οσο για τον τίτλο, ο Μουτάφης μού εξηγεί ότι πηγή έμπνευσης αποτέλεσε το κλασικό φωτογραφικό λεύκωμα «How the Other Half Lives» του Δανού Γιάκομπ Ρις, ο οποίος απεικόνισε τη ζωή στις παραγκουπόλεις της Νέας Υόρκης στα τέλη του 19ου αιώνα. «Αυτό το “άλλο μισό” με διαφορετική μορφή βρίσκεται σήμερα δίπλα μας, πρέπει να το προσέξουμε», καταλήγει.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
