Φέτος η άνοιξη άργησε λίγο να μας έρθει, αλλά όπως κάνει πάντα τέτοιο καιρό, έφτασε κι αυτή με προπομπό τον αστερισμό της Παρθένου. Ο Βιργίλιος έλεγε ότι η Παρθένος έρχεται για να μας φέρει την Ειρήνη, αν και στη δραματική εποχή που ζούμε αυτές τις ημέρες τα λόγια του ακούγονται σήμερα ως τραγική ειρωνεία. Παρ’ όλα αυτά ο αστερισμός της Παρθένου συνοδεύει πράγματι κάθε χρόνο την άφιξη της άνοιξης, αφού ανατέλλει αμέσως μετά τη δύση του Hλιου και παραμένει εμφανής μέχρι και τον Αύγουστο. Από εκεί κι έπειτα η παρουσία του Hλιου στην περιοχή του αστερισμού αυτού δεν μας επιτρέπει να τον δούμε. Από τα βάθη της αρχαιότητας ακόμη τα άστρα της Παρθένου συμβόλιζαν μια νεαρή γυναίκα που κρατούσε στα χέρια της ένα στάχυ. Γι’ αυτό πολλοί στην αρχαία Ελλάδα θεωρούσαν ότι ο αστερισμός αντιπροσώπευε την Περσεφόνη, την κόρη της Δήμητρας.
Σύμφωνα όμως με έναν αττικό μύθο ο αστερισμός της Παρθένου αντιπροσωπεύει την Ηριγόνη, την κόρη του Ικάριου που πρώτος υποδέχτηκε τον Διόνυσο στην Αττική και από τον οποίο έμαθε την τέχνη να φτιάχνει το κρασί. Στον τόπο που έγινε η συνάντηση εκείνη, φυτεύτηκε το πρώτο αμπέλι και ονομάστηκε από τότε Διόνυσος. Oταν ο Ικάριος προσέφερε το νέο αυτό ποτό στους απλοϊκούς βοσκούς της περιοχής, αυτοί μέθυσαν από το πολύ κρασί που ήπιαν και νόμισαν ότι ο Ικάριος πήγε να τους φαρμακώσει. Γι’ αυτό έπεσαν πάνω του και τον έκαναν κομμάτια. Μόνο όταν ξεμέθυσαν κατάλαβαν το λάθος τους και τον έθαψαν με τιμές κάτω από ένα τεράστιο πεύκο που ο κορμός του έσταζε από τότε ρετσίνι. Στο πεύκο αυτό οδηγήθηκε η Ηριγόνη από την πιστή σκύλα του Ικάριου και από το κλαψούρισμά της κατάλαβε ότι ο πατέρας της ήταν θαμμένος εκεί. Τότε με τη ζώνη της κρεμάστηκε κι αυτή από το ίδιο πεύκο. Ο Δίας αποφάσισε τότε να μετατρέψει τα πρόσωπα του μύθου σε αστερισμούς, βάζοντας τον Ικάριο στον αστερισμό του Βοώτη, την Ηριγόνη στον αστερισμό της Παρθένου και τη σκύλα στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός.
Ο Ησίοδος και ο Aρατος, πάντως, μας περιγράφουν μιαν άλλη ιστορία αφού θεωρούσαν ότι ο αστερισμός αυτός απεικονίζει την Αστραία ή Δίκη, τη θεά της δικαιοσύνης, μία από τις θεότητες που ονομάζονταν Ωρες, θυγατέρες της Θέμιδας και του Δία, και αδελφή της Αιδούς, της Ευνομίας και της Ειρήνης. Σύμβολά της ήταν η ζυγαριά, ο φοίνικας και το στάχυ, τα οποία κρατούσε στα χέρια της. Πριν αρχίσουν οι αδικίες και οι πόλεμοι, στη διάρκεια της Εποχής του Χρυσού Αιώνα, η Δίκη ζούσε με τις αδελφές της, και τους άλλους θεούς, ευτυχισμένη πάνω στη Γη. Οταν όμως έφτασε ο Αιώνας του Σιδήρου και στη Γη κατέβηκε το έγκλημα και μαζί το μίσος, ο πόλεμος, η αδικία και η βία, πρώτη η Αιδώς εγκατέλειψε τη Γη με τελευταία απ’ όλους τους θεούς την Αστραία που έκτοτε κατοικεί ψηλά στον ουρανό στον αστερισμό της Παρθένου δίπλα ακριβώς στον αστερισμό του Ζυγού που παραμένει ακόμη και σήμερα το σύμβολο της δικαιοσύνης.
Σύμφωνα με έναν αττικό μύθο ο αστερισμός της Παρθένου αντιπροσωπεύει την Ηριγόνη, την κόρη του Ικάριου που πρώτος υποδέχτηκε τον Διόνυσο στην Αττική.
Παρ’ όλα αυτά όμως ο αστερισμός ήταν γνωστός από τη βαθιά αρχαιότητα, αφού ακόμη και πριν από 4.000 χρόνια οι Βαβυλώνιοι είχαν συνδέσει τον αστερισμό με την κρίση «ζώντων και θανόντων», όπως άλλωστε και οι Αιγύπτιοι που έβλεπαν στην περιοχή αυτή του ουρανού τη «ζυγαριά της Μαάτ» (δικαιοσύνη) η οποία ζύγιζε μετά θάνατον τις καρδιές των ανθρώπων. Ακόμη και στη χριστιανική εικονογραφία ο Αρχάγγελος Μιχαήλ κρατάει στα χέρια του τη «ζυγαριά της κρίσης», ενώ στο Θιβέτ ο Ζυγός χρησίμευε για να ζυγίζει τις καλές και τις κακές πράξεις των ανθρώπων. Σ’ ένα ελληνικό βάζο μάλιστα εικονίζεται ο Ερμής να ζυγίζει τις καρδιές του Αχιλλέα και του Πάτροκλου. Κάποια άλλη περίοδο πάντως ο Ζυγός αποτελούσε μέρος της Παρθένου, ενώ ακόμη παλαιότερα σχημάτιζε τις δαγκάνες του Σκορπιού.
Στην αιγυπτιακή μυθολογία ο αστερισμός της Παρθένου αντιπροσώπευε τη θεά τους Ισιδα, ενώ οι Σημίτες θεωρούσαν ότι απεικόνιζε την Ιστάρ, τη βασίλισσα των άστρων. Ως κύρια διάκριση έχει το λαμπρότερο άστρο του, τον άλφα Παρθένου ή Στάχυ, που οι Λατίνοι συγγραφείς είχαν ονομάσει Spica. Μαζί με τα λαμπρά άστρα Αρκτούρο (στον αστερισμό του Βοώτη), Ντενέμπολα (στον αστερισμό του Κύκνου) και άλφα στον αστερισμό των Θηρευτικών Κυνών, ο Στάχυς σχηματίζει ένα ευδιάκριτο τετράπλευρο που ονομάζεται «Διαμάντι της Παρθένου», το οποίο μπορεί άνετα να μας καθοδηγήσει και στα υπόλοιπα άστρα του τετραπλεύρου και στους αντίστοιχους αστερισμούς τους.
* O κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου.