Στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» και στη Λυκόβρυση, ελληνικό χωριό της Ανατολής, υπάρχει το έθιμο να γίνεται η αναπαράσταση των Παθών του Χριστού κάθε επτά χρόνια. Στη Μάρπησσα, ένα από τα ομορφότερα χωριά της Πάρου, αυτή η αναπαράσταση γίνεται κάθε χρόνο τη Μεγάλη Παρασκευή, συνεχώς από το 1922! Ξεκίνησε δηλαδή 26 χρόνια πριν ο Καζαντζάκης ολοκληρώσει στην Αντίμπ το διάσημο βιβλίο του. Τα ωραία ήθη της υπαίθρου και η ωραία λογοτεχνία δεν συναντιούνται βέβαια για πρώτη φορά.
Το έθιμο της Μάρπησσας –το οποίο τη φετινή Μεγάλη Παρασκευή συμπληρώνει έναν αιώνα ζωής!– ξεκίνησε από έναν πολύ ιδιαίτερο άνθρωπο, την τότε δασκάλα του χωριού Βασιλεία Καφούρου-Ασωνίτη. Διορίστηκε στη Μάρπησσα το 1920 και ήταν η πρώτη γυναίκα δασκάλα που διορίστηκε στο χωριό, παρέμεινε δε στη θέση της έως το 1951 και τη συνταξιοδότησή της. Η Μαρπησσαία στην καταγωγή δασκάλα ήταν ένας ιδιαίτερα χαριτωμένος, ταλαντούχος και ανήσυχος άνθρωπος, ζωγράφος, ποιήτρια και σκηνοθέτις σχολικών παραστάσεων. Δική της ιδέα και όραμα ήταν οι Αναπαραστάσεις των Παθών στη Μάρπησσα. «Η δασκάλα προηγείτο της εποχής της», λέει η Μαρία Φραντζή Τριβυζά, ερευνήτρια της ζωής της δασκάλας Καφούρου και πρώην πρόεδρος της κοινότητας.
Στην πρώτη αναπαράσταση του 1922 –η οποία πραγματοποιήθηκε σαν σχολική εκδήλωση στον προθάλαμο του Κάτω Σχολείου– υπήρχε μόνο η «Σταύρωση». Τα επόμενα χρόνια η δασκάλα Καφούρου έβαλε μικρά κοριτσάκια ως αγγελάκια στα κτίρια από όπου περνούσε ο Επιτάφιος και η επόμενη αναπαράσταση που προστέθηκε ήταν «Η προσευχή στο Ορος των Ελαιών». Με τα χρόνια ο κατάλογος των αναπαραστάσεων μεγάλωσε –καθώς μεγάλωνε και η διαδρομή της πομπής του Επιταφίου– και έφτασε στο σημερινό του μέγεθος, με 11 αναπαραστάσεις.
Το έθιμο, που φέτος κλείνει έναν αιώνα ζωής, ξεκίνησε από έναν πολύ ιδιαίτερο άνθρωπο, την τότε δασκάλα του χωριού Βασιλεία Καφούρου-Ασωνίτη.
Αρχικά στις αναπαραστάσεις συμμετείχαν μόνο κορίτσια, ενώ σήμερα συμμετέχουν από παιδιά και έφηβοι έως ενήλικες άντρες και γυναίκες. Ο αριθμός των συμμετεχόντων στις αναπαραστάσεις της Μάρπησσας αγγίζει πια τα 150 άτομα! Οπως λέει η κ. Τριβυζά, «όλες οι γενιές των Μαρπησσαίων από το 1922 έως σήμερα είναι δεμένες με το έθιμο των Αναπαραστάσεων. Ολοι έχουν λάβει μέρος είτε υποδυόμενοι διάφορους ρόλους είτε ως υπεύθυνοι ομάδων. Εγώ ξεκίνησα αγγελάκι, συνέχισα ως Παναγία και έφτασα υπεύθυνη όλων των αναπαραστάσεων».
Στο έθιμο αυτό συμμετέχουν Μαρπησσαίοι αλλά και επισκέπτες του χωριού Ελληνες και ξένοι (φέτος θα χρειαστεί να έχουν rapid test!). Πρέπει όμως να μοιάζουν στον ρόλο τους. «Χρειαζόμαστε 11 Χριστούς! Και να μοιάζουν όλοι με τον Χριστό. Ο Μανώλης ο Χάλαρης είναι εδώ και χρόνια ο Χριστός της Αποκαθήλωσης», σημειώνει η κ. Τριβυζά. Και όλοι ζουν τον ρόλο τους αλλά και τον ρόλο των άλλων: «Βλέπουμε τον Μανώλη να μην έχει αφήσει τα γένια του να μεγαλώσουν για τη Μεγάλη Παρασκευή και του φωνάζουμε: Ε, Μανώλη… δεν θα προλάβεις…».
Οι Αναπαραστάσεις των Παθών του Χριστού παρουσιάζονται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, κατά την περιφορά του Επιταφίου της Μάρπησσας, η οποία ξεκινάει γύρω στις 22.30. Είναι αναπαραστάσεις των πιο γνωστών σκηνών γύρω από το Θείο Δράμα τις οποίες ερμηνεύουν οι συμμετέχοντες με αμφίεση και σκηνικά εποχής. Είναι για την ακρίβεια tableaux vivants καθώς δεν υπάρχει λόγος ή κίνηση. Μόνο οι μελωδίες και τα εγκώμια που ψέλνονται κατά την περιφορά του Επιταφίου ακούγονται. Οι πιστοί ακολουθούν σιωπηλοί την περιφορά στο σκοτεινό χωριό, κρατώντας αναμμένα κεριά και βλέποντας τις ολοζώντανες και πολύ εντυπωσιακές Αναπαραστάσεις του Θείου Δράματος στην πορεία, διασχίζοντας τα, στρωμένα με φρέσκια ρίγανη και φασκομηλιά, δρομάκια του χωριού, μέσα στην ανοιξιάτικη νύχτα και στα αρώματα των αγριολούλουδων που κατεβάζει το αεράκι από τις παριανές εξοχές, ενώ στο βάθος του κάμπου, πάνω στον λόφο του Κέφαλου λάμπουν μέσα στη νύχτα οι τρεις φωτισμένοι σταυροί μπροστά στο παλαιό εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου. Η κατανυκτική και μοναδικής θρησκευτικής συγκίνησης πορεία διαρκεί έως και δύο ώρες…
Οι σκηνές από το Θείο Δράμα στις Αναπαραστάσεις της Μάρπησσας περιλαμβάνουν την Ανάσταση του Λαζάρου, την Είσοδο στα Ιεροσόλυμα, τη Μετάνοια της Μαγδαληνής, τον Μυστικό Δείπνο, τον Πόντιο Πιλάτο, την Προσευχή στο Ορος των Ελαιών, το «πριν αλέκτορα φωνήσαι», τον Γολγοθά, τη Σταύρωση, την Αποκαθήλωση και τον Επιτάφιο Θρήνο. Η αναπαράσταση του κρεμάσματος του Ιούδα δεν γίνεται πλέον…