Ο ζωγράφος Γιώργος Λαζόγκας στην «Κ»: Χάθηκε η ευγένεια της αλληγορίας

Ο ζωγράφος Γιώργος Λαζόγκας στην «Κ»: Χάθηκε η ευγένεια της αλληγορίας

Ο ζωγράφος Γιώργος Λαζόγκας μιλάει στην «Κ»

6' 25" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Συναντηθήκαμε µία μόνο φορά, και τις άλλες μιλήσαμε από το τηλέφωνο. Η επικοινωνία διακόπηκε εξαιτίας πολλών δυσκολιών – τον εγκλεισμό λόγω πανδημίας, την αγωνία της ασθένειας που όλους μάς κατέβαλε και τη δική του ευάλωτη υγεία. Εντέλει, χάρη σε έναν απροσδόκητο αλλά ευτυχή συγχρονισμό, αυτή η συνέντευξη με τον ζωγράφο Γιώργο Λαζόγκα ολοκληρώθηκε μερικές ημέρες πριν από τα εγκαίνια της θεματικής έκθεσής του με τίτλο «The Past is Now. Μύθοι και αρχαιότητα» στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

«Πρώτη φορά παρακολουθώ από μακριά την οργάνωση έκθεσής μου. Ανυπόφορο και ακατανόητο», λέει ο ίδιος. «Η αναπηρία είναι οδυνηρή και επιδεινώνεται στο πέρασμα του χρόνου. Δεν μου είναι ευχάριστο να μιλώ γι’ αυτό. Μεγάλη βέβαια η χαρά που παίρνω, και την οφείλω στην Αννα μου (σ.σ. τη σύζυγό του, δημοσιογράφο Αννα Μιχαλιτσιάνου) που είναι συνεχώς πλάι μου, φύλακας άγγελος».

Με αυτό το σημαντικό εικαστικό γεγονός το μουσείο επιλέγει να μπει σε νέα εποχή. Εγκαινιάζοντας έναν διάλογο της αρχαιότητας με τη σύγχρονη τέχνη επιφυλάσσει θερμό καλωσόρισμα σε έναν άξιο καλλιτέχνη, από τους πιο δημιουργικούς και αναγνωρισμένους της γενιάς των εννοιολογικών της δεκαετίας του 1970. Στις τρεις αίθουσες των περιοδικών εκθέσεων, επιλεγμένα εκθέματα από την αρχαϊκή και ελληνιστική περίοδο πρόκειται να συνυπάρξουν για πρώτη φορά με 30 έργα μεγάλων διαστάσεων και 20 σχέδια του ζωγράφου. Η έκθεση διαμορφώνει έτσι μια συνομιλία που λειτουργεί ως νέα αλληγορία στην τρέχουσα πραγματικότητα «αναδρομικής γνώσης», όπως τη χαρακτηρίζει ο Γιώργος Λαζόγκας.

Ο ζωγράφος Γιώργος Λαζόγκας στην «Κ»: Χάθηκε η ευγένεια της αλληγορίας-1
«Υπήρξα προσαρμοστικός στην αναγνώριση των αλλαγών. Τελικά, είτε το επιδιώκει ο καλλιτέχνης είτε όχι, το έργο του ανταποκρίνεται στην εποχή είτε μέσω του νεοσυντηρητισμού είτε της νεωτερικότητας», λέει ο Γιώργος Λαζόγκας.

– Εχετε πει σε παλιότερη συνέντευξή σας, «Υπήρξα πάντα προσαρμοστικός. Εβλεπα τις αλλαγές». Στα 77 σας χρόνια πλέον, πώς νομίζετε ότι επιδρά η εποχή στο έργο ενός καλλιτέχνη;

– Την εποχή μου σημάδεψε το τέλος της συλλογικής ουτοπίας. Η 4η επανάσταση –στα πρώτα της βήματα τότε– αναστάτωνε με τις νέες εφαρμογές. Βίντεο, φωτογραφία, φωτοτυπία, πολλαπλές εκτυπώσεις, διαφάνειες, και το στυλό μπικ στη θέση του κάρβουνου, στο βάθος το κομπιούτερ και η περφόρμανς διαμόρφωναν το νέο μου εικαστικό πλαίσιο. Υπήρξα προσαρμοστικός στην αναγνώριση των αλλαγών. Τελικά, είτε το επιδιώκει ο καλλιτέχνης είτε όχι, το έργο του ανταποκρίνεται στην εποχή είτε μέσω του νεοσυντηρητισμού ή της νεωτερικότητας.

– Μιλήστε μας λίγο για τη Θεσσαλονίκη του 1960, την Ελλάδα που αφήσατε για να εγκατασταθείτε στο Παρίσι, τη ζωή εκεί και την επάνοδο.

– Οι σταθμοί στη ζωή και την πορεία μου είναι όπως οι κινητές εορτές. Συνήθως επανέρχομαι σε γεγονότα, καταστάσεις, και στα έργα μου. Ξανά και ξανά. Η Θεσσαλονίκη του ’60 μου προσέφερε ένα μοναδικό δίπολο. Με κρατούσε σε άμεση επαφή με το χθες και ταυτόχρονα με καλούσε να μπω στα νέα ρεύματα της εποχής, καθώς ήταν με το βλέμμα στραμμένο στην Ευρώπη και στη νεωτερικότητα. Οι γονείς μου ήθελαν να σπουδάσω, μια «καθυστέρηση» που περιείχε πολλά οφέλη. Στην αρχιτεκτονική όλα τα νέα υλικά ήταν άμεσα στη διάθεσή μου. Εφτιαξα δικό μου φωτογραφικό θάλαμο, αποτύπωσα μοναστήρια, εκκλησίες, ιδιαίτερα της Νάξου όπου και άντλησα την ιδέα του «Παλίμψηστου». Το ρυζόχαρτο και η διαφάνεια έγιναν «δομικά» στοιχεία στο έργο μου. Από δω προέκυψε ως ιδέα «το ατελεύτητο έργο», κάτι σαν την καταγραφή της ηλικίας ενός έργου που δεν τελειώνει. Συχνά βάζω μια αρίθμηση –1, 2, 3–, καταδεικνύοντας τη ροή.

Ο ζωγράφος Γιώργος Λαζόγκας στην «Κ»: Χάθηκε η ευγένεια της αλληγορίας-2
Από τη σειρά «Γραφές», 1978-2010.

– Υπάρχει έντονη σωματικότητα στο έργο σας. Να πούμε για αυτή την υλική και αισθησιακή διάσταση της ζωγραφικής σας;

Το θραύσμα είναι το όλον καθώς φέρει ακέραιη τη μνήμη – Επιθυμία μου είναι να προσεγγίσω την ασκητική τελειότητα του ελάχιστου, η οποία εγκαθιστά την έννοια μιας ολότητας που είναι η κάθε παρούσα στιγμή.

– Εχω πει πως αν δεν υπήρχε το γυναικείο σώμα, δεν θα γινόμουν ζωγράφος. Πέραν της νεανικότητας και του πάθους, από τα μέσα του 1960 οι ελευθερίες στον έρωτα και στις σχέσεις επέτρεπαν να βιώνεται η ουσιαστική γνωριμία των σωμάτων. Το γυναικείο γυμνό υπήρξε πάντα ερωτικό κάλεσμα και πρόκληση στη ζωγραφική. Τα ίχνη στα σεντόνια είναι τα πρώτα που συγκρατώ. Ξεκίνησα από τις σοκολάτες που τρώγαμε. Αυτό ήταν και το θέμα της έκθεσης «Κορμί-Κείμενο» στο Μπομπούρ (Beaubourg). Στην ίδια σειρά ανήκει η πτυχολογία του βρεγμένου υφάσματος που προέκυψε αυθόρμητα, και συνόδευσε τη δουλειά μου για μια δεκαετία, ιδιαίτερα στις «Νίκες». Σε όλα όμως προείχε η εμμονή μου για τη διαρκή μεταμόρφωση του έργου. Το ίχνος είναι το βιωματικό τυχαίο. Απλωνα μεγάλους μουσαμάδες στο δάπεδο, που αθέλητα κατέγραφαν ό,τι απέρριπτε το τελάρο. Η έλευση αυτού που κάποιοι θα θεωρούσαν άχρηστο, γινόταν η μήτρα στην επόμενη αναζήτηση.

– Τα «Θραύσματα», οι «Κίονες», οι «Πέτρες»: Τα έργα σας κινούνται παράλληλα με την ποίηση, τη φιλοσοφία, την ελληνική γλώσσα και την αρχαιότητα.

– Οι πέτρες είναι σπαρμένες παντού, όπου και να στρέψω το βλέμμα. Διαβάζοντας τον Σεφέρη, με θυμάμαι να μετρώ πόσες φορές ανέφερε αυτή τη λέξη. Πρώτη χρήση της πέτρας γίνεται στη διπλωματική μου εργασία «Για ένα φανταστικό μουσείο στην Ολυμπία», το 1969. Τις κρεμούσα με συρματόσχοινα από την οροφή, πλάι σε θραύσματα αγαλμάτων. Νομίζω ότι είναι το σύμβολο του τόπου. Το θραύσμα είναι η μεταφορά που συντηρεί ως αυταπάτη τον αρχικό μύθο. Θραύσμα και ίχνος συγκλίνουν στην ιδέα της καταγωγής. Η αναφορά στο αρχαϊκό, είτε το θέλουμε είτε όχι, εξασφαλίζει μια αδιάλειπτη συνέχεια χρόνου, τόπου και εικόνας – σαν μήτρα που γεννά το νέο. Είναι μια φόρμα, μια γραφή που γεννάει την επόμενη. Κι αυτή η γένεση δεν γίνεται κατόπιν παρότρυνσης και μελέτης. Απλώς ο ένας πολιτισμός πατάει πάνω στον άλλον, όπως το παιδί παίρνει ό,τι είναι να πάρει από τους γονείς, και μετά προχωράει μόνο του. Παλιότερα έλεγα «θραύσματα αιωρούμενα στον χώρο, αναζητούν μιαν επανασυγκόλληση, με την οποία θα επαναπροσδιορίσουν τον εαυτό τους». Αργότερα κατανόησα ότι το θραύσμα είναι το όλον καθώς φέρει ακέραιη τη μνήμη. Αυτή είναι η εποχή: ένα παλίμψηστο θραυσμάτων αναδρομικής γνώσης, εικόνων, ανθρώπινων στιγμών. Επιθυμία μου να προσεγγίσω την ασκητική τελειότητα του ελάχιστου, η οποία εγκαθιστά την έννοια μιας ολότητας που είναι η κάθε παρούσα στιγμή.

Ο ζωγράφος Γιώργος Λαζόγκας στην «Κ»: Χάθηκε η ευγένεια της αλληγορίας-3
«Παλίμψηστο – Ολόκαυστο», 1992. [ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ – ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣ]

– Με ποιο τρόπο σάς ενέπνευσε η ελληνική μυθολογία;

– Στην ελληνική μυθολογία οι μορφές εμφανίζονται με πολλαπλές μεταλλάξεις, και η δυνατότητα της μεταμόρφωσης με συγκινούσε και με προκαλούσε ταυτόχρονα. Η μυθολογία αποτυπώνει μια αφήγηση της πραγματικότητας με αλληγορικό τρόπο. Στα «Μυθολογικά» συνάντησα μια εντυπωσιακή ελευθερία. Θεοί, ημίθεοι, ήρωες ή κοινοί θνητοί συνευρίσκονται μέσα από απροσδόκητες μεταμορφώσεις. Στις μέρες μας έχει χαθεί η ευγένεια της αλληγορίας. Το σχέδιο στην αρχαιότητα ήταν ελεύθερο. Δεν αντέγραφε την πραγματικότητα, δεν αναζητούσε τις αποστάσεις και τα χαρακτηριστικά όπως συνέβη στην Αναγέννηση. Ημουν ελεύθερος να σχεδιάσω χωρίς ρεαλισμό, δεν με καλούσαν να μιμηθώ την εικόνα στο αγγείο. Μελέτησα διεξοδικά τις ληκύθους στο Αρχαιολογικό Μουσείο – συγκλονιστικά σχέδια. Αυτή ήταν η αφορμή μου. Προσωπικά πιστεύω ότι το σχέδιό μου έχει μνήμη. Εχει τη μνήμη της εμμονής που φέρω να φτάσω στην ελευθερία του σχεδιαστή των ληκύθων.

Ο ζωγράφος Γιώργος Λαζόγκας στην «Κ»: Χάθηκε η ευγένεια της αλληγορίας-4
Από τη σειρά «Κίονες», 2005-2010.

– Για δύο δεκαετίες ταξιδέψατε πολύ στον κόσμο, και ιδιαίτερα στη Μεσόγειο. Τι σημαίνει για εσάς «μεσογειακότητα»;

– Στα ταξίδια μου μελετούσα την περιπέτεια της γραμμής από την αρχαιότητα έως τις ημέρες μας, σε Ανατολή και Δύση. Η Μεσόγειος είναι συνύπαρξη ιδεών, συναισθημάτων, πολιτισμών, τρόπων ζωής και δημιουργίας. Οπου κι αν ταξίδευα στη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική ή την Ευρώπη, το εικαστικό παλίμψηστο του χρόνου ήταν παρόν. Η ιστορία ξεκινάει από τη Μεσόγειο. Οι διαδρομές δημιούργησαν προσμείξεις με μια ξεχωριστή αισθητική που γεννήθηκε εδώ και ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο. Στη Μεσόγειο δημιουργήθηκε μια καθαρή ταυτότητα σε όλες τις εικαστικές περιόδους έως τις αρχές του 20ού αιώνα.

* Την επιμέλεια της έκθεσης συνυπογράφουν η διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου δρ Αννα-Βασιλική Καραπαναγιώτου, ο Ευάγγελος Βιβλιοδέτης, προϊστάμενος του τμήματος Επικοινωνίας Εκθέσεων και Εκπαίδευσης του ΕΑΜ, ενώ η μουσειολογική μελέτη ανήκει στην ιστορικό τέχνης Μπία Παπαδοπούλου. Διάρκεια: 9/5 έως 20/8.

Ο ζωγράφος Γιώργος Λαζόγκας στην «Κ»: Χάθηκε η ευγένεια της αλληγορίας-5
Από τη σειρά «Σειρήνες», 2008.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή